Cабақ -2 Топ Күні 05. 09. 2014 Тақырыбы: Іс құжаттары қарым-қатынас жасаудың тәсілі Мақсаты: Білімділік

Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.

тылыққа, жауапкершілікке және

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

туға бейімдеу

• 
  сөз әдісі
  
• 
  әңгіме
  
• 
  дәріспен жұмыс
  
• 
  сұрақ-жауап
  

Құжаттар үлгісі салынған папкалар

Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.

Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу

Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру
Операциялық

кезең: 1. Құжат мәтіні туралы кіріспе әнгіме

2. Іс қағазы үлгісімен таныстыру және жаздыру

3.Сөздік жұмысын жүргізу

4.Әдістемелер мен жұмыс

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау

Тәжірибе бойынша

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

2. Аударма жұмысын жүргізу

• 
  оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
  
• 
  бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
  
• 
  тәжірибе жұмысын қорғау
  
• 
  сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
  

Әдеби тілдің негізгі стильдері қандай?

Іс құжаттары стилінің неше түрі бар?

Қолданылған

әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,
Тақырып бойынша қысқаша материал

Бізге белгілі, әдеби тілдің бес негізгі стилі бар: ғылыми, ресми-іс қағаздары, публицистикалық, көркем әдебиет (кітап стильдері) және ауызекі сөйлеу тілінің стилі

Бұлай бөлудің бірнеше негізі бар. Біріншіден, бұлар тілдің қоғамдық қызмет аясына жатады. Іс құжаттары тілі үшін мұндай қызмет аясына құқықтық қатынастар саласы, яғни, басқару саласы жатады. Бірақ мұнда құқықтық қатыныстар мемлекетаралық қатынастарда, мемлекеттің өз азаматтарымен және олардың бірлестіктерімен, сондай-ақ мекемелер мен кәсіпорын ішіндегі азаматтар арасындағы ресми қатыныстарда және шаруашылық субъектілерінің арасындағы қатынастарда орын алады. Осыған байланысты іс-құжаттары стилінің үш түрі ажыратылады. Олар: дипломатиялық , заң шығарушылық және күнделікті іс жүргізу стильдері. Мұны кесте түрінде былай көрсетуге болады:

Екіншіден, ресми іс жүргізу стилі әлеуметтік сананың ерекше формасы – құқықтық санамен сәйкеседі. Біздің әрқайсымыз белгілі бір дәрежеде өз құқымыз туралы, мысалға отбасы қарым-қатынасындағы, қызметтегі, қоғамдық орындардағы және мемлекет алдындағы міндеттемелеріміз бен жауапкершіліктеріміз туралы білеміз. Мұндай құқықтық нормалады тәжірибе жүзінде меңгеруіміз бізге басқа адамдармен қатынас жасауға мүмкіндік береді.

Адамдарды басқару заңдар, ережелер, жарғылар негізінде, сондай-ақ моральдық-этикалық ұйғарымдар мен тыйымдар негізінде жүргізілетіндіктен, басқарушы үшін құқықтық және моральдық нормалады білу ерекше мәнге ие болады.

Іскерлік қатынастың өзіндік мәні, әсіресе, нақты түрде жазба мәтінде, құжаттарда көрінеді. Құжат жасаушы бұл жағдайда компания президенті мен жүргізушісі, вице-президенті мен кеңсе қызметкері, менеджер мен күзетшесі сияқты белгілі бір әлеуметтік рөлді орындаушы ретінде болады. Сондықтан қандай да бір қызметтің өзі белгілі бір құжаттарды толтыра білу міндеттерін және түрлі жанрдағы қызметтік қарым-қатынастарды кәсіби түрде игеру қажеттігін талап етеді.

• 
  Бұл жерде және одан әрі жақшаның ішіндегі бірінші библиографиялық тізімде берілген әдебиеттің нөмірін, ал екінші сан – басылымның бетін көрсетеді.
  

Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.

тылыққа, жауапкершілікке және

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

туға бейімдеу

• 
  сөз әдісі
  
• 
  әңгіме
  
• 
  дәріспен жұмыс
  
• 
  сұрақ-жауап
  

Құжаттар үлгісі салынған папкалар

Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.

Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу

Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру
Операциялық

кезең: 1. Құжат мәтіні туралы кіріспе әнгіме

2. Іс қағазы үлгісімен таныстыру және жаздыру

3.Сөздік жұмысын жүргізу

4.Әдістемелер мен жұмыс

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау

Тәжірибе бойынша

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

2. Аударма жұмысын жүргізу

• 
  оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
  
• 
  бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
  
• 
  тәжірибе жұмысын қорғау
  
• 
  сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
  

Әкімшілік тілінің мәні қандай?

Әкімшілік тілінің түрлерін атап бер.

Қолданылған

әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,
Тақырып бойынша қысқаша материал
Заң шығару, сот ісін жүргізу, әкімшілік-шаруашылық салаларында сөйлеу тілінің табиғаты екі жақты: оның мазмұны нақты болғанмен, сол мазмұнды бейнелеудің құралдары дерексіз. Кезінде бұл туралы белгілі лингвист Шарль Балли былай деп жазды: “Әкімшілік тілінің мәні мынадан көрінеді: оның негізі ғылыми сипатта болады, сонымен бірге күнделікті өмірмен үйлесіп жатады” (Ш. Балли. Француз стилистикасы. М., 1961). Өмірдің түрлі құбылыстары іс жүргізу стилінде белгілі бар қалыпқа түскен жағдайлардың, терминденген сөздердің (сауалнама, анықтама, нұсқаулық, қаулы-қарар, хаттама, акт, бұйрық, заң т.б.), сондай-ақ тұрақты тіркестердің шектеулі мөлшеріне сыйғызылып беріледі. Бейнелеу құралдарының жалпылылығы, дерексіздігі – басқару тілінің стильдік бір белгісі. Бұл белгісі, әсіресе, мынадай термин сөздердің: жалдаушы, жұмыс беруші, франко-зауыт, фрахт(жолдау кіресі), кедендік тазалау, жалға алу шарты, таңбалау, наразылық шағым т,б, сипаттардан анық көрінеді.

Іс жүргізу тілінің терминденуі тіл әсерлілігінің маңызды белгісі болып табылады және дәлдігін көрсетеді. Бұл турасында франйуз ағартушысы Ш. Монтескье былай деп жазады: “Заңда қолданылатын сөздер адамдардың санасында белгілі бір идеяларды ғана тудыруы керек. Заңда ешқашан анық емес ұғымдарды қолдануға болмайды. Заңның стилі дәлдігімен және қысқа да нүсқалығымен ерекшеленуі тиіс”.

Терминдердің, тұжырымдардың екі ұшты болмауы нормативті актілерді дәл орындауға бағышталады. Бұл, әсіресе, азаматтық қоғамның негізгі заңдары үшін маңызды. Сонымен қатар, тіл дәлдігі келесімшарттағы екі жақтың немесе ұйым ішіндегі лауазым иелерінің міндеттемелері мен жауапкершілігінін, қүқығын білдіретін құжаттар үшін де маңызды. Екі ұшты тұжырымдардың орын алуы өзара міндеттемелер мен қызметтік міндеттемелерді дәл орындауға кедергі келтіреді. Екі ұшты, нақты емес келесімдер фирмалардың іскерлік байланыстарына кеселін тигізеді, ал кейде “заңды” негізде қиянат жасауға дейін алып барады.

Жазба түрдегі әкімшідік тіліне, тұтастай алғанда, жеке адам тіліндегі ерекшеліктер тән емес. Оның барлық формадағы компоненттері бір үлгіге түскен, баяндау үлгісі бір ізді болып келеді. Құжаттарды толтырудағы олқылықтар (мысалы, мөрдің болмауы, қол қойылмауы, келісімде жауапкершілік туралы айтылмауы т.б.) сол құжаттың заңсыздағына алып келеді. Сонымен бірге, тілдегі бір үлгілік “жекелік факторды”, тіл әсерлілігін жоққа шығармайды. №№бұл құжат мәніне толық сәйкестігінен көрінеді.

Құжат тілінің осы аталған, тағы да басқа жалпы белгілері іс жүргізу мәтіндерінің композициясын ұйымдастыруда, грамматиқалық тұлғаларын, сөздерді іріктеуде және оларды тіркестіріп қолдануда жүзеге асады. Осыған байланысты іс жүргізу мәтінінің тілдік құралдарының үш тобын бөліп көрсетуге болады: арнайы тілдік құралдар, жалпы кітаби және бейтарап тілдік құралдар (барлық стильге тән). Мысалы, іс жүргізу стильне мынадай сөздер мен тіркестер тән: хабардар етілсін, ескертілсін, мәлім етілсін, қамтамасыз етіледі, мәселе қойылсын, бір ай мерзімде т.б. Іс жүргізу стилінде тұйық етістікті тіркестер жиі қолданылады: міндеттерді орындау, шешім қабылдау, мәжіліске әзірлену; бұл сондай-ақ жанрлардың атауларында да кездеседі: ескерту жасау, қаулы қабылдау, шешім шығару, нұсқау беру, тапсырма беру, талап қою. Сөздерді байланыстыру үшін “сәйкес”, “байланысты”, “туралы”, “бойынша” шылаулары жиі қолданылады.

Синтаксистік құрылысында күрделенген сөйлемдер, құрмалас сөйлемдер жиі қолданылады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің 2-тарауының 1-бабындағы: “Азаматтық заңдар өздері реттейтін қатынастарға қатысушылардың теңдегін, меншікке қол сұқпаушылықты, шарт еркіндігін, жеке істерге кімнің болса да озбырлықпен араласуына жол беруге болмайтындығын, азаматтық құқықтарды кедергісіз жүзеге асыру, нұқсан келтірілген құқықтардың қалпына келтірілуін, оларды соттың қорғауын қамтамасыз ету қажеттігін тануға негізделген” (9, 154) деген үзіндіні алайық.

Келтірілген мысалда бірыңғай мүшелер толық қолданылған. Мұнда “тағы басқалар”, “тағы сол сияқты” дегендей қысқарған тіркестерді қолдануға болмайды. Заңның тармағын саналы түрде меңгеру үшін, оны 2-3 рет оқу керек. Бұл мысалда сондай-ақ дерексіз сөздер,етістіктен жасалған сөздер көп кездеседі. Жазба түрдегі әкімшілік тілінің әрбір жанры белгілі мәліметтер (деректер) тізбесін қамтиды және оның әбден қалыптасқан құрылымы (композициясы) болады.

Сөздік құрамы мен грамматикалық құрылымдарының стилистикалық бірлігі құжаттың қажетті үлгіде құрылуын, берілетін ақпараттың дәлдігі мен толықтығын, қисындылық, қысқалық т.б. талаптардың жузеге асуын қамтасмасыз етеді.

Әкімшілік тілдің ауызша және жазба түрін меңгеру белгілі мерзімді және соған деген ынта-ыкыласты талап етеді. Басқарушының меңгеруге тиісті құжат түрі – оның лауазымдық міндеттемелерімен анықталады. Алайда керекті терминдерді меңгеру, жалпы мәдени сөздік қор, сондай-ақ құжаттарды толтырау жолдарын меңгеру өздігінен пайда болмайды, қайта оған жүйелі түрде көңіл бөлуді, көн күш жұмсауды талап етеді. Сондықтан, іскерлік хат жазу өнерін меңгерудің алғашқы сатысы оның теориялық моделін игеру болып табылады.

Cабақ 5-6

Топ 6

Күні 19.09.2014

Тақырыбы: Іс қағаздарың жүргізудің нормативтік базасы

Мақсаты: Білімділік: Оқушыларды ісқағаздарың жүргізудің нормативтік базасымен таныстыру, құжаттарға қоятын талаптарды толық игеру. Жалпы іс қағаздарын мемлекеттік тілде сауатты жаза және толтыра білуді үйретуде жоғары нәтижеге қол жеткізу.

Дамытушылық: Оқушыларды іс қағаздарын екі тілде құрастыруды үйрету. Логикалық қабілетін дамыту. Тіл ұстару екі тілде еркін сөйлеуге орысша, қазақша үйрету. Өз мамандығы бойынша еңбекке араласқан кезінде жұмыс орындарында, мекемелерде іс қағаздарын сауатты және еркін жаза білуге үйрету.

Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.

тылыққа, жауапкершілікке және

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

туға бейімдеу

• 
  сөз әдісі
  
• 
  әңгіме
  
• 
  дәріспен жұмыс
  
• 
  сұрақ-жауап
  

Құжаттар үлгісі салынған папкалар

Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.

Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу

Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру
Операциялық

кезең: 1. Нормативтік құжаттар туралы кіріспе әнгіме

2. Нормативтік құжаттар үлгісімен таныстыру және жаздыру

3.Сөздік жұмысын жүргізу

4.Әдістемелер мен жұмыс

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау

Тәжірибе бойынша

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

2. Аударма жұмысын жүргізу

• 
  оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
  
• 
  бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
  
• 
  тәжірибе жұмысын қорғау
  
• 
  сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
  

Нормативтік құжаттар дегеніміз не?

Нормативтік құжаттарының түрлерін атап бер.

Қолданылған

әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,
Тақырып бойынша қысқаша материал

Қазақстан Республикасында құжаттарды жасау және олармен жұмысты ұйымдастырудың жалпы талаптары Қазақсьан Республикасының мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім минитстрлігінің Мұрағаттарды және құжаттаманы басқару жөніндегі комитеті төрағасының 2003 жылғы 29 сәірдегі «Қазақстан Республикасының мемлекеттік ұйымдарында құжаттау және құжаттаманы басқарудың үлгі ережелері туралы» № 33 бұйрығымен белгіленген.

ҚР Үкіметінің 26.02.03 ж. № 204 қаулысына сәйкес күші жойылды деп таңылған ҚР Министрлер кабинетінің 30.06.92 ж № 562 қаулысымен бекітілген Ереженің орнына осы ереже енгізілді.

Алайда осы құжатта ҚР Министрлер кабинетінің 30.06.92 ж. № 562 қаулысында жазылған құжаттарды ресімдеуге қойылатын негізгі талаптар сақталған, бірақ қазіргі күнгі талаптарды ескере отырып, жаңартылған, толықтырылған. Осы ережелер негізінде ереже талаптары міндетті болып табылатын мемлекеттік органдар мен ұйымдарға іс жүргізу жөніндегі нұсқаулық әзірленді және бекітілді. Осы ережелермен өзінің қызмет ерекшеліктерін ескере отырып және Қазақстан Республикасының құжат айналымының жалпы жүйесін бірыңғай жүйелендіру мақсатында мемлекеттік емес сектордағы ұйымдар да пайдалана алады.

Ұымдардың электрондық құжаттарды жасау жүйесіне көшу кезінде 07.01.2003 жылғы «Электрондық құжат және электрондық сандық қол қою туралы» № 370-ІІ ҚР-ның Заңын пайдалану қажет.

Іс қағаздарың жүргізу жөніндегі нұсқаулықты әзірлеу кезінде «Іс қағаздарын жүргізу және мұрағат ісі. Терминдер мен анықтамалар» 1037-2001 ҚР СТ, «Ұйымдық-нұсқаулық құжаттама. Құжаттарды ресімдеуге қойылатын талаптар» 1040-2001 ҚР СТ мемлекеттік стандарттарының талаптарын ескеру қажет.

Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.

тылыққа, жауапкершілікке және

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

туға бейімдеу

• 
  сөз әдісі
  
• 
  әңгіме
  
• 
  дәріспен жұмыс
  
• 
  сұрақ-жауап
  

Құжаттар үлгісі салынған папкалар

Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.

Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу

Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру

Операциялық

кезең: 1. Іс қағаздарын жүргізу туралы кіріспе әнгіме

2. Іс қағаздарының жүйесімен таныстыру және жаздыру

3.Сөздік жұмысын жүргізу

4.Әдістемелер мен жұмыс

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау
Тәжірибе бойынша

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

2. Аударма жұмысын жүргізу

• 
  оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
  
• 
  бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
  
• 
  тәжірибе жұмысын қорғау
  
• 
  сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
  

Әкімшілік тілінің мәні қандай?

Әкімшілік тілінің түрлерін атап бер.

Қолданылған

әдебиеттер: 1. Л.Дүйсенбекова. Іс қағаздарын қазақша жүргізу. Алматы, 2001ж.,

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,
Тақырып бойынша қысқаша материал
Іс қағаздарын жүргізу қарапайым және жедел болуы тиіс, оның жұмысы фирма ішіндегі құжат – ҚР-ның мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігінің Мұрағаттарды және құжаттаманы басқару жөніндегі комитеті Төрағасының 2003 жылғы 29 сәуірдегі № 33 бұйрығының талаптарына сәйкес жасалған және ұйымның жоғары лауазымды тұлғасы бекіткен «Іс қағаздарын жүргізу туралы» нұсқаулықпен белгіленеді.

Субъекті құжат айналымы объектісіне және өзінің ұйымдық құрылымына байланысты іс жүргізуді:

• 
  Іс қағаздарын жүргізу басқармасы;
  
• 
  Кеңсе;
  
• 
  Секретариат;
  
• 
  Жалпы бөлім;
  
• 
  Хатшы-референт;
  
• 
  Лауазымның оның ауыстыру тәртібімен кез келген қызметкер жүзеге асырады.
  

• 
  меңгерушілер;
  
• 
  меңгерушілердің орынбасарлары;
  

• 
  фирма басшысының көмекшісі;
  
• 
  инспектор;
  
• 
  методист;
  
• 
  мұрағат меңгерушісі;
  
• 
  редактор, корректор;
  

• 
  хатшы-жәрдемші;
  
• 
  хатшы-машинка басушы;
  
• 
  экспедитор;
  
• 
  курьер жатады.
  

Лауазымы бойынша хат хабармен жұмыс істейтін фирманың барлық қызметкерлері «Іс қағаздарың жүргізу туралы» нұсқаулықты білуге және оның талаптарына сәйкес қызметтік құжаттаманы ресімдеуге міндетті.

«Іс қағаздарын жүргізу туралы» нұсқаулық ұйымдастыруды, ережені, құжаттарды қабылдау және жасау процесін реттейтін нормативтік құжат болып табылады. Нұсқаулыққа фирмада қолданылатын құжаттардың нысандары мен үлгілері және анықтамалық-әдістемелік материал: бекітуге жататын құжаттардың тізбесі, мөр соғылатын құжаттарды тізбесі т.б. қоса беріледі.

Фирма ішіндегі қызметтік хат жазысу Қазақстан Республикаысның заңнамасында, ҚР-ның «Еңбек туралы» 10.12.99ж. № 493-1 Заңында белгіленген жағдайларда рұқсат етіледі.

Ұйымның құрылымдық бөлімшелерінің арасында қызметтік хат жазысуға рұхсат етілмейді.

Басқа ұйымдармен және азаматтармен қызметтік хат жазысу:

• 
  мемлекеттік тілде;
  
• 
  ресми тілде;
  
• 
  түскен сұрату, хат, өтініш қай тілде жазылса, сол тілде жүргізіледі.
  

• 
  жоспарлы;
  
• 
  есептік-статистикалық;
  
• 
  бастапқы есепке алу;
  
• 
  қаржы және бухгалтерлік есеп;
  
• 
  есептік ақша;
  
• 
  ұйымдық басқару;
  
• 
  салық;
  
• 
  жобалау сметалық (құрылыс);
  
• 
  сыртқы сауда;
  
• 
  техникалық (жаңа техника, рационализация, жаналық ашу және т.б.);
  
• 
  еңбек және әлеуметтік мәселелер;
  
• 
  еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі;
  
• 
  баға белгілеу;
  
• 
  кадр мәселері бойынша;
  
• 
  халыққа тұрмыстық қызмет көрсету бойынша.
  

Әрбір субъект өзі үшін практикалық қызметіне қажетті шағын жүйелерді белгілейді, яғни бұл тізбе кеңейтілген түсіндірмеге жатады.

Құпия іс қағаздарын жүргізу тәртібі ҚР ҚМ, ҚР ҰҚК және басқа да мемлекеттік органдардың арнайы нұсқаулықтарымен белгіленеді.

Іс қағаздарын жүргізуге жауапты тұлға ауысқан кезде жаңа қабылданған қызметкерге өзінде бар істі және мұрағатты акт бойынша тапсыруға міндетті.

Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.

тылыққа, жауапкершілікке және

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

туға бейімдеу

• 
  сөз әдісі
  
• 
  әңгіме
  
• 
  дәріспен жұмыс
  
• 
  сұрақ-жауап
  

Құжаттар үлгісі салынған папкалар

Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.

Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу

Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру
Операциялық

кезең: 1. Құжатты топтастыру туралы кіріспе әнгіме

2. Іс қағазы үлгісімен таныстыру және жаздыру

3.Сөздік жұмысын жүргізу

4.Әдістемелер мен жұмыс

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау

Тәжірибе бойынша

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

2. Аударма жұмысын жүргізу

• 
  оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
  
• 
  бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
  
• 
  тәжірибе жұмысын қорғау
  
• 
  сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
  

1. 
   «Құжат» атауының қандай мағыналары бар?
   
2. 
   Кәсіпорынды басқару дегеніміз не?
   
3. 
   Қазақстан Республикасында құжат толтырудың біртұтас соңғы ережесін айтып берініз.
   
4. 
   «Ережеде» не айқындалған?
   
5. 
   Құжаттардың топтастыруын айтып берініз.
   

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,
Тақырып бойынша қысқаша материал

“Құжат” – латын тілінде “куәлік”, “дәлелдеу тәсілі” деген мағына береді. Бүгінгі қолданыста оның негізгі үш мағынасы бар: 1) қандайда бір фактіні не бір нәрсеге деген құқықты (мысалы, жол жүруге деген) растайтын іс қағазы; 2) жеке басты ресми түрде куәландыратын құжат (төлқұжат); 3) бір нәрсе туралы жазбаша куәлік (мысалы, ескі грамоталар).

Кәсіпорынды басқару – мәліметтерді қабылдап алу және өңдеу, шешім қабылдап оны орындау сияқты белгілі бір дәрежедегі ақпараттық процесс болып табылады. Дұрыс шешім қабылдау үшін толық түрдегі жедел және ақиқат мәліметтер керек болады. Құжат ақпараттың осы талабына жауап беруі тиіс. Дегенмен хабардың толықтығы оның көлемімен ғана емес, сонымен бірге оның мәнді де басты мәселелерін көрсетумен бағаланады. Яғни, ақпараттың көптігі оны өндеуді талап етеді, оның маңызды, жедел орындауды қажет ететін жақтарын айқындап, оны қабылдап – түсінуге ыңғайлы күйге түсіруді керек етеді. Осы жұмыстың бәрін құжатты толтырушы атқаруы тиіс. Құжаттың сапасы оның толықтағы, оралымдылығы және анықтылығымен ғана емес, сондай-ақ оның ықшамдылығымен, көрнелігімен және қолайлылығымен айқындалады.

Сондықтан құжаттар тікелей қатынас жасаумен тиімді ұштастырыла жүргізілсе, техникалық жағынан жақсы жыбдықталып, нақты мақсаттарға жұмсалса, онда олар іс-әрекеттің табысты болуына жағдай жасайды. Іс жүргізу құжаттары сонымен қатар хабар-мәліметтің қайнар көзі және таратушысы, заң арқылы қорғалатын істі белгілеудің тәсілі де болып табылады. Басқарудың құралы ретінде құжаттар жоспарлауда, қаржыландыруда, несие беруде, бухгалтерлік есептеу мен есеп беруде, оперативті басқаруда, ұйымның қызметін кадрлық жағынан қамтамасыз етуде т.б. қолданылады. Құжаттарда мемлекеттік құрылым белгіленеді, олар мекемелер, ұйымдар, кәсіпорындағы қатынастар үшін қызмет етеді. Материалданған(құжат түріндегі) заңды күші бар мәліметтер төрелік сотта бизнесс бойынша әріптестерімен шаруашылық дауларын немесе халықтық сотта еңбек тартыстары шешуде қаңдай бір фактінің негізгі дәлелі ретінде қызмет етеді.

Кәсіпорынның не ұйымның құжаттары белгілі бір мәдени-тарихи құндылыққа ие, мемлекеттің архив қорының бәлігі болып табылады, сондықтан олар мемлекеттік архивтерге тапсырылуы тиіс.

Құжат толтырудың біртұтас ережесін Қазақстан Республикасы мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігінің архивтер мен құжаттарды басқару комитеті белгілейді. Мұндай соңғы ереже 1992 жылы 30 маусымда ҚР Министрлер Кабинеті бекіткен “Қазақстан Республикасында барлық ұйымдық-құқықтық нысандардағы кәсіпорындар, мекемелер мен ұйымдарда құжат толтыруды басқару және құжат жүргізудің негізгі ережелері” деп аталатын № 562 қаулысы болып табылады. “Ережелерде” құжаттарды толтырудың және құжат айналымын басқарудың нормалары айқындалған (17, 109). Құжаттарды топтастыру – оларды ұқсастықтары мен айырмашылықтары бойынша бөлу болып табылады.

Ұйым өзінің қалыпты қызмет етуіне қажет салалық құжаттар табелін әзірлейді. Ондай табельге дәстүрлі әдіспен жасалған құжат түрлері де, сондай-ақ есептеу техникалық құралдары арқылы жасалған түрлері де енеді. Құжаттарды басқару қызметі салалық бөлімдердің барлығына бірдей іс номенклатурасынжасап шығырады. Қағаз санының шектен тыс көптігінен оларды жасауға көп күш, уақыт кетеді. Мұның өзі тікелей іске, ауызша түрдегі жеке қарым-қатынасқа кедергі келтіреді.

Құжаттардың қажетті және жеткілікті мөлшерде болуы, оларды толтырудың біркелкілігі нақты жұмысқа көп уақыт бөлуге мүмкіндік береді. Бірақ бұл – құжаттарға мүлде көңіл бөлмеу керек деген сөз емес. Фирманы басқарудағы жазба құжаттардың үйлесімді жүйесі бірте-бірте қалыптасады және ол тұрақты түрдегі заңдылықты жолға қояды.

Әрі қарай біз фирманы құру, оны ұйымдастыру, жеке құрамын жедел басқару және хат жазысу туралы айтамыз.

Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.

тылыққа, жауапкершілікке және

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

туға бейімдеу

• 
  сөз әдісі
  
• 
  әңгіме
  
• 
  дәріспен жұмыс
  
• 
  сұрақ-жауап
  

Құжаттар үлгісі салынған папкалар

Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.

Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу

Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру
Операциялық

кезең: 1. Құжат мәтіні туралы кіріспе әнгіме

2. Іс қағазы үлгісімен таныстыру және жаздыру

3.Сөздік жұмысын жүргізу

4.Әдістемелер мен жұмыс

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау

Тәжірибе бойынша

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

2. Аударма жұмысын жүргізу

• 
  оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
  
• 
  бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
  
• 
  тәжірибе жұмысын қорғау
  
• 
  сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
  

1. Құжаттама жүйесі дегеніміз не?

2. Құжат жұмыстары мен айналысатын жұмысшылар

категориясы нешеу?

3.     Мемлекетік тілді қолдану салаларын ата.

4.     Құжаттар жүйелерін ата?

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,
Тақырып бойынша қысқаша материал

Бір ізге түсіруге құжаттардың атаулары, формалары, құжаттау процедуралары, құжат айналымын ұйымдастыру мен оларды сақтау жатады.

Құжаттарды жүйелеу ісін орталық атқару органдары жүзеге асырады. Құжаттарды жүйелеу нәтижесі құжаттамалардың, құжаттар бойынша жұмыс жүргізу әдістері мен ережелерінің бір ізге түсірілген жүйесі болып табылады.

Құжаттардың бір ізге түсірілген жүйелерін тиісті орталық атқару органдары әзірлейді және ол мемлекеттік стандарт түрінде рәсімделеді.

Бір ізге түсірілген құжаттама жүйелерінің мемлекеттік тіркелімдерін стандарттау жөніндегі өкілетті орган жүргізеді.

Стандарттау – нақты бар немесе ықтимал міндеттерге қатысты жаппай және көп мәрте пайдалану үшін белгілі бір салада ережелерді қол жеткізуге бағытталған қызмет. ҚР «Стандарттау туралы» Заңының 1 – бабында белгіленгендей, стандарт – мүдделі тараптардың келісімі негізінде әзірленген және қызметтің әр түріне немесе олардың нәтижелеріне қатысты жаппай және көп мәрте пайдалану үшін ережелер, жалпы пинциптер немесе сипаттамалар белгіленетін құжат.

Құжаттарды бір жүйеге келтірудегі қолданылатын құжаттар.

Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 24 наурыздағы № 213-1 «Нормативтік құқықтық актілер туралы» заңына толықтырулар мен өзгерістер еңгізу туралы 06.03.2002 ж. заңы.

Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 16 шілдедегі «Стандарттау туралы» заңы.

Тұрпатты ережелер Қазақстан Республикасы Мәдениет, Ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі.Мұрағаттар мен құжаттаманы басқару жөніндегі комитетінің 2003 жылғы 29 сәуірдегі №33 бұйрығымен бекітілген.

СТ 1042 – 2001 «Ұйымдық - өкімдік құжаттама. құжаттарды рәсімдеге қойылатын талаптар».

 
Cабақ 13-14

Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.

тылыққа, жауапкершілікке және

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

туға бейімдеу

• 
  сөз әдісі
  
• 
  әңгіме
  
• 
  дәріспен жұмыс
  
• 
  сұрақ-жауап
  

Құжаттар үлгісі салынған папкалар

Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.

Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу

Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру
Операциялық

кезең: 1. Бланк түрлері туралы кіріспе әнгіме

2. Блактардың үлгісімен таныстыру және жаздыру

3.Сөздік жұмысын жүргізу

4.Әдістемелер мен жұмыс

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау

Тәжірибе бойынша

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

2. Аударма жұмысын жүргізу

• 
  оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
  
• 
  бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
  
• 
  тәжірибе жұмысын қорғау
  
• 
  сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
  

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,
Тақырып бойынша қысқаша материалы
Барлық хат хабар жарғының және «Іс қағаздарын жүргізу туралы»нұсқаулықтың талаптарын ескере отырып, өздері әзірлеген субъектінің фирмалық бланкілерінде ресімделеді.

Бланк дегеніміз А4 немесе А5 форматында әзірленген, тұлғаның құжат шығаратын автордың аты жазылған таза қағаз.

Әрбір субъект бланкінің екі түрін әзірлейді және қолданады: хаттар үшін және басқа құжаттар үшін.

Бұл бланкілердің арасындағы айырмашылық мынадай: хаттарға арналған бланкілерде «байланыс кәсіпорынның инексі поштаның және телеграфтың мекен-жайы факстің нөмірі, Е-mail, СТН, телефон нөмірі, банктік шоттың нөмірі» сияқты деректемелер және «кіріс құжатының индексі мен күніне сілтеме» деректемесінің тұрақты бөлігі жазылады, ал басқа құжаттарға арналған бланкілерде «құжат түрінің атауы» және «жасау немесе шығару орны» деректемелерін толтыру үшін бос орын қалдырылады.

Құжаттары көп мекемелерде мысалы, қаулы, шешім, бұйрық, сияқты құжат түрінің атауы типографиялық әдіспен басылған құжаттардың жекелеген түрлеріне арналған бланкілерде пайдалану ұсынылады.

Шетелдік әріптестермен жұмыс істейтін ұйымдар үшін деректемелері әріптестің тілінде қайталанатын арнайы бланкілер қажет.

Егер құжатты екі немесе одан да көп заңды тұлға жасайтын болса, онда жалпы ережелерді қолдана отырып, қағаздың таза бетінде ресімделеді.

Барлық бланкілер мен құжаттардың азат жолы:

• 
  сол жағынан және жоғарыдан – 20мм;
  
• 
  оң жағынан және төменнен – 10мм болуы қажет.
  

Алайда, бұл ең жоғарғы жиынтық және тәжірибеде құжаттың түріне байланысты ең аз мөлшері қолданылады.

Мәтінмен аударма жұмыстарын жүргізуге дағдыландыру.

тылыққа, жауапкершілікке және

мемлекеттік тіл мәртебесін жоғарыла

туға бейімдеу

• 
  сөз әдісі
  
• 
  әңгіме
  
• 
  дәріспен жұмыс
  
• 
  сұрақ-жауап
  

Құжаттар үлгісі салынған папкалар

Сабақтың тақырыбымен таныстыру.

Қысқаша теориялық материалды еске түсіру.

Құжатқа қойылатын негізгі талаптарға тоқталу

Іс қағазын жазу және толтыру ережесін түсіндіру
Операциялық

кезең: 1. Деректеме туралы кіріспе әнгіме

2. Деректеме рәсімдеуімен таныстыру және жаздыру

3.Сөздік жұмысын жүргізу

4.Әдістемелер мен жұмыс

5.Тапсырма бойынша жұмысты талдау

Тәжірибе бойынша

Тапсырма 1.Папкаларға салынған үлгілер бойынша жұмыс

2. Аударма жұмысын жүргізу

• 
  оқушылардың қойған сұрақтарына жауап беру.
  
• 
  бақылау сұрақтары бойынша жұмыс істеу
  
• 
  тәжірибе жұмысын қорғау
  
• 
  сабаққа оқушылар жұмысына баға беру.
  

1. Формуляр үлгі дегеніміз не?

2. Реквизит дегеніміз не ?

3. Реквизит саны құрайды

4. Құжат реквизиттері бекітілген стандарт?

5. Бланк анықтамасы?

2.ҚР “Тіл туралы заңы”

3.Қазақстан Республикасында іс қағаздарын жүргізу.Алматы.2001ж,
Тақырып бойынша қысқаша материал

Құжаттың жеке құрамды бөлігі деректеме (реквизит) деп аталады.

01 – Қазақстан Республикасының мемлекеттік елтаңбасы

01 – государственный герб Республики Казахстан;

02 –
03 – Жоғарғы тұрған органның ресми атауы

03 –
04 – Ұйымның ресми атауы

04 –

ЖШС, АҚ, ЖММ, ААҚ,ЖАҚ.

05 – ұйым туралы анықтамалық деректер