| <4>
Радиоактивті ыдырау заңы
А.СЕЙІЛОВА,
№ 45 «Ақ Орда» мектеп-гимназияның мүғалімі
Елімізлін жаркын болашағы, мектеп кабыр-
ғасындағы, бүгінгі жас үрпактың терең білім,
үлгілі тәрбие алуына байланысты. Олай болса
эр саб ак - м ұ ғал ім н ін ізд е н іс ін ің ж ем ісі.
Күнделікті сабактағы бір ізділік окушылардын
сабакка ынтасын, кызығушылығын жоғалта-
ды. Сондыктан сабакты түрлендіріп, оқыту-
дың озык тәсілдерін колданып өткізсе, сабак
тын мазмұны ашыла түседі.
Окушыларды ғылымилыкка, коршаған ор-
таны корғауға дағдыларын калыптастыру ба
рысында 10- сыныпта қолданбалы курс бой
ынша "Радиактивті ыдырау заны " такырыбы-
на арналған сабактың өту жоспарын үсынып
отырмын.
Сабақтың тақырыбькРадиактивті
ыдырау
заңы.
Сабақтың мақсаты:
БілімділікЮкушыларта радиактивті ыдырау
заны жайлы теориялык білім беріп білімдерін
есеп шығарту барысында жетілдіру.
Дамытушылық:Өз
бетімен ойлау кабілет-
терін арттырыу, өз білімін тексеріп, бағалауға
дағдыландыру, өз ойын накты жеткізе білуге
үйрету.
ТәрбиелікЮ кушылардың пәнге деген кызы-
ғушылығын арттыру, жүйелі түрде ойлауға, өз
ойын накты айтуға тәрбиедеу.
Сабактың
міндеті:Радиактивті ьщырау заны-
мен таныстыру, өз бетінше білімдерін нығай-
туға жетелеу.
Сабақтьщ ә д іс і
:Түсіндірмелі, сұрак-жауагі,
ойын түрінде.
Сабақтың типі:
Ж ана білімді игерту.
Сабақтың түрі:
Аралас.
Пәнаралық баланыс:Химия,
матем атика,
казак тілі, тарих.
Көрнекілігі:
Компьютер, физикалық күрал-
дар, физик ғалымдардың суреттері.
Сабақтың барысы:
I.Үйымдастыру кезеңі:
Окушылармен амандасып, сабакка кажетті
кұралдарын тексеріи, дұрыс отыруына назар
аудару.
II.Үйге берілген тапсырманы сұрау.
Жасанды радиактивтік такырыбына ( рефе
рат корғау) өлең шығару.
Электрондык окулықтан тірі ағзаларға ра-
диациянын әсері мен радиактивті заттардың
медицинада колданылуын кәрсету.
III. Өткен сабакты бекіту.
"Сіз білесіз бе? Бүл кім?" ойынын ойнату.
Бүл ойыннын шарты мынадай. Оқушылар-
ға ғалымдардын суреті көрсетіледі, ал окушы
лар суреттегі ғалымнын аты-жөнін, кай елдін
ғалымы екенін, ғылымдағы енбектерін айта
ды.
IV .Ж аңа білімді игерту.
Я дроларды ң альф а, бета ж эн е баска да
белшектер мен сәулелерді шығаруларын олар
дын радиактивті ыдырауы деп аталады. Ауыр
элементтер ядроларынын ыдырау жылдамдык-
тарын сипаттау үшін жартылай ьщырау пери
оды ( Т ) деген шама енгізіледі.
Радиактивті изотоп ядроларынын тек жар-
тысы ыдырайтын уакыт изотоптын жартылай
ыдырау периоды деп аталады.
И зо то п ты ң аты
Ж а р т ы л а й ы ды рау пер и о ды ,Т
Висмут-209
2 *1 0 18 жыл
Висмут-210
5 тэулік
Көміртегі-14
5600 жыл
Криптон-85
10,6 жыл
Лонтан-140
40,2 сагат
Барий-140
1 12,8 тәулік
Жартылай ьщырау периодының анықтама-
сына сэйкес изотоптын алгашкы N 0 ядрола-
рынан t = 1*Т уакыт откенде N0/2 ядро, /=2*Т
уакыт өткенде N ()/2 2 ядро,
t= 10*Т, яғни он
жарты периодка тен уакыт откенде N(/ 2 10 ядро
калады.
К оры та келгенде п ж арты периодка тен
r=n*Т, (1) n=t/ Т ( 2 ), уакыт откенде ыдырамай
калган ядролардын санын жогарыдағы занды-
лыктарға сүйене отырып, жалпы түрде былай
ж азамыз.
N = № *1/2« (3); N = N 0* l/2 t /Т (4)
N0- алгашкы ядролардын саны;
N- ыдырамаган ядролар саны;
/- ьщырау уакыты;
Т-жартьыай ыдырау периоды;
п- жартылай ыдырау периодынын t уакыт
ішіндегі саны;
1902 жьшы Э. Резерфорд пен Ф. Содди аш-
кан бүл ернек радиактивті ыдырау заны деп
аталады.
Есептер шыгарту.
№ 1 .Ж ар ты л ай ыды рау п ериоды 10 мин
радиактивті изотоптын 106 атомы бар. 20 мин
іш інде осы атом дарды ң ш амамен қанш асы
ьщырауга үшырайды?
Бер: N n= 106
t = 20 мин
Т = 10 мин
т /к д N -?
T / Y
a N = N 0 - N = N 0 - N 0* 2 _t/T (1)
54
= 7.5 * 105
№ 2. (1170. А .П. Рымкевич.) Радиактивті
элементтің активтілігі 8 тәулікте 4 есе кеміген.
Жартылай ьщырау периодын табындар.
Бер: N=Nt = 8 тәулік
т /к Т-?
8
N = N * l / 2 î/T (1);
N
q
/4 = N 0* 1/2S/T(2);
1
{ I V
f i V
' 0
— -
= —
немесе
—
4
U J
U J
v
2
J
(3);
2
г= 28/т
бұдан
2 = 8/T; 2T = 8; T =
- (4)
8
Шешуі: T
= — — 4 тәулік.
Жауабы:
4 тәулік.
Сергіту сәті:
Енді логикалық есеп шығару арқьшы ойлау
қабілетімізді арттырайық.
Мына таякшалардан құрастырылған жоға-
ры қарап тұрған шаянды 3 таяқшаны козғау
аркылы төмен каратындар.
V I-Үйге тапсырма. Радиактивті ьщырау зан-
ын окып, түсінік айту.
УП.Окушыларды бағалау.
Қызылорда оолысы,
Шиелі аудакы.
Оқушылардьщ шығармашылық
қабілетін дамыту
Г.НҮРБЕКОВА,
№175 «Жаңа ғасыр» мектеп-гимназиясының мугалімі
Физика оку процесінде окушылардын шы-
ғармашылык кабілетін дамыту үшін ен колай-
лы шарттарды беретін оку пәні болып табы
лады. К азіргі ғы лы м и-техниканы ң ж оғары
дәрежеге жетуі физика ғылымының жетістікте-
рінің нәтижесін көрсетеді. Білім беру сала-
сын дамытуда төмендегідей мүмкіншіліктерді,
яғни оку процесін даралауға окушыны жеке
тұдға ретінде дамытуға бағыттау, окушынын
өзіндік танымдык іс-әрекетін қалыптастыруға
бағыттау және пәндердің бір-бірімен байла-
нысын зерттейді.
О к у ш ы л а р д ы н б іл ім с а п а с ы н ы н м о л а я
түсуіне сыныптан тыс өткізілген ш аралардың
тигізер пайдасы зор болатыны даусыз.Бұл ой-
ынға сы ны пты ң барлығын камтуға болады.
Төменде 7-сыньіпта өткен «Физика - табиғат
жайлы ғылым» атты ойын сабағымның жоспа-
рын ұсьінып отырмын.
Сабактын, тақырыбы:
"Физика-табиғат жай
лы кызыкты ғылым"
Сабактың максаты:
О кушыларға ф изика
пәнін окытудың мағьшасын аша білуге үйре-
ту.
1.Білімділік:
Окушылардын "физика және
астраномия-табиғат туралы ғылымдар", "Зат-
тың күрылысы", "Қозғалыс" тақырыптары бой
ы нш а б іл ім д ер ін п ы сы ктап, п р ак т и к а л ы к
шеберліктері мен датдыларын қалыптастыру
2.Тәрбиелік:
Окушыларды достықка, ынты-
мактастыкка, татулыкка тәрбиелей отырып та-
пқырлыққа баулу
3.ДамытушылықЮкушылардың ойлау кабі-
летін дамыту, олардың пәнге деген ынтасын
арттыру.
4.Жаңа технология
:Дамыта отырып окыту,
оздыра отырып окыту, іс-әрекеттерін бағалап
отыру, шоғырландырып каркынды окыту, сын
тұрғысынан ойлау.
Ү.Ж аңа сабақты бекіту.
ТірІк сызба
55
Достарыңызбен бөлісу: |
