Блог дегеніміз не?

Блогтар əр түрлі қалыпта жəне түрлі көлемде болуына қарамастан, олардың басым бөлігіне тəн ортақ сипаттар бар:

•Соңғы хабарламалар беттің басында орналасқан кері хронологиялық рет

•Бұрынғы хабарламаларды қарауға мүмкіндік беретін мұрағаттың болуы

•Енгізілген хабарламалар бойынша оқырманның пікір білдіруіне арналған секция

•Əдетте «blogroll» (сілтемелер тізімі) деп аталатын өзге сайттарға жасалған сілтемелер

•Пайдаланушылардың блогқа «жазылуына» мүмкіндік беретін ақпараттың синдикациясы
Блогтардың мазмұны əралуан. Жоғарыда аталып өткендей, блогтардың көпшілігі шын мəнінде жеке күнделіктер болып келеді. Ал басқалары жаңалықтарды хабарлайды немесе сараптайды. Егер олардың көпшілігі саясат мəселелерімен байланысты болса, сондай-ақ жекелеген мүдделерге арналған көптеген блогтар бар. Ал келесі бір блогтың түрлері бұл аталған категориялардың біріне де сай келмейді. Блогтардың негізгі бөлігінің жеке сипатта көрініс табуы, сондай-ақ авторлардың құбылмалы мүдделері мен көңіл күйін бейнелеуі – олардың басым көпшілігінің сипатын анықтайтын бір жайт болып табылады.

Сондықтан, блогтар негізінен алғанда жекелеген сипаттағы вебсайттар болып табылады. Себебі, олардың белсенділігін демеп тұру оңайырақ, олардың беттері жиі жаңартылып тұрады жəне пікірталас пен өзараықпалдастық жасауға молырақ мүмкіндігі бар.

Блогосфера, əлем елдері секілді, кішірек қоғамдастықтарға бөлінеді. Оларды да көбіне блогосфера деп атайды. Ресейлік блогосфера бар, ондағы мəліметтер орыс тілінде жазылған, Ресейде орналасқан жəне Ресей жайында баяндалған. Армянтілді блогосфера армян тілінде жазылған, бірақ əр түрлі тақырыпқа арналған блогтардан тұрады. Блогосфера əр түрлі тəсілмен бөлінуі мүмкін жəне əр жеке блог түрлі блогосфералардың бір бөлігі болуы ықтимал. Алайда, əр бөлімнің ішінде шынайы өмірдегі аймақтар мен қоғамдастықтағы секілді, жоғары деңгейдегі өзараықпалдастық орын алған.

Сонымен қатар, блогтар қоғамдастығы арасында сілтемелік қызмет атқаратын блогтар да бар. Олардың кейбірі бұл қызметті көптеген блогосфералардың ішінде өмір сүре отырып жəне өзараықпалдастық жасау арқылы атқарса, енді біреулері тек осы рөлді орындау үшін жұмыс жасайды. Мінекей, осындай сайттар «блогкөпірлер» деп аталады.

Осы міндетті атқаратын көптеген сайттар бар, бірақ солардың ішіндегі ең үлкені жəне ең танымалы – ол Global Voices Online шығар. Global Voices ағылшынтілді БАҚ елей бермейтін, дегенмен əлемнің көптеген азаматтары үшін зор маңызы бар мəселелерді жариялайды. Бұл сайт технологияның кең түрін қолданады. Олардың қатарына – блогтар, виктер, подкастингтер, фотосуреттер алмастыруға арналған құрылғылар, бейнеблогтар, агрегаторлар мен онлайн чаттар кіреді (Терминдер глоссариін қараңыз). Бұларды пайдаланудың мақсаты – əлемнің барлық нүктесінен көзқарас таныту мен ой талқысын ұйымдастыру. Оның вебсайттары онлайн режиміндегі ғаламдық қарым-қатынас арқылы Солтүстік Американың жəне Батыс Еуропаның арғы жағындағы қоғамдастықтар мен елдерді орталық пікір ордасымен біріктіреді, жетекшілік жасайды жəне дамытады.
Блогтарды не үшін жүргізу керек?
Блогтарды жүргізудің мəні не? Əр блогер бұл сүраққа өзінше жауап береді.

Натан Хамм – Registan.net (www.registan.net)

Мен Registan.net атты өз блогымды 2003 жылы кенеттен туған құлшыныстың ықпалымен іске қостым. Ал Winds of Change атты өзге бір блог ай сайын Орталық Азиядағы жаңалықтар жайлы мəлімет бере алатын біреуді іздеді, ал мен соған волонтер болдым. Мен өз блогымды жүргізуді дəл сол уақытта бастадым.

Мен көптеген уақыт бойы жаңалықтармен айналыстым жəне Өзбекстандағы Бейбітшілік Корпусындағы қызметімді бітіргеннен бастап мына нəрсеге көз жеткізе бастадым: батыстық бұқаралық ақпарат құралдарының көпшілігі Орталық Азияда болып жатқан оқиғалар туралы толық емес жəне көп жағдайда нақты емес ақпараттар берген. Өз блогым арқылы мен сол хабарламаларға өз түсіндірмемді айтқым келді, сондай-ақ оған молырақ мағына мен терең сипат бергім келді.

Қазір менің блогтармен айналыса бастағаныма үш жылдың жүзі болды. Осы мерзім ішінде мен тұрақты оқырмандарымды қалыптастыра алдым, өзге авторларды тартып, өз көкжиегімді кеңейттім. Мен тек ағымдағы оқиғаларға қатысты түсіндірме жасап қана қоймаймын, сонымен қатар өзімнің ортаазиялық тарих пен мəдениетіне қатысты қызығушылығыммен де бөлісуге тырысамын.

Мен блогтарды жүргізуді жалғастырудамын, себебі бұл өте пайдалы тəжірибе. Əрине, мен өз блогым үшін жаңа ақпарат жазуға онша ықыласым болмайтын күн жоқ деп айта алмаймын, алайда, жағымды сəттер менің оған оралуыма түрткі болады. Блолгтарды жүргізу маған жазу қабілетімді шыңдауға көмектесті, сонымен қатар болып жатқан жаңалықтармен құлағдар болып отыруға мүмкіндік берді. Ол маған əлемнің түкпір-түкпірінде тұратын жаңа тұлғалармен танысуға жол ашты. Менің блогым маған керемет мүмкіндіктер ұсынды, тіпті жұмыс табуыма да əсер етті. Сондай-ақ мен қазір де бұрынғысынша өз оқырмандарыммен қарым-қатынасқа түскеннен лəззат аламын жəне ол күн сайын дерлік маған марапат əкеледі. Бəрі осылай болып қала берсе, мен де блог жүргізуді жалғастыра бермекпін.
Вероника Хохлова – Neeka’s Backlog (vkhokhl.blogspot.com)

Мен өз блогымды 2003 жылдың наурыз айында, Иракта соғыс басталған кезде жəне кездейсоқ Salam Pax блогымен ұшырасып қалғаннан кейін іске қостым. Ол кезде мен өзімнің жазушылық бірлестігімнен құтылуға ынтызар болып жүргенмін, себебі олар маған Чернобыль жайлы қалай жазуым керек екенін нұсқайтын немесе «Қылмыс пен жаза» туындысы менің бүкіл жазу қабілетіме шабыт берді деп сенетін ақымақ редакторлармен енді бірге жұмыс жасағым келмеді. Сонымен қатар, менің айналамды қоршап жатқан заттар да көп болатын, олар – жазбалар, орындалмаған тапсырыстар...

2004 жылдың қараша айында мен Украинаға, біздің сайлау жайында жазу үшін жөнелдім. Ол кезде менің жазғандарымды əлі ешкім оқи қоймайтын жəне бірнеше достарым араға уақыт салып маған жауап жазып тұрғанда, бұл жағдай менің көңілімнен шығатын. Одан кейін майдан алаңында шатырлар пайда болды, сосын мен Instapundit [ www.instapundit.com-да орналасқан көп оқылатын американдық блог] атынан сілтеме алдым. Осылайша, қазір мені оқитын аудитория əлдеқайда үлкейді, дегенмен мен ең алдымен, өзім үшін жазуға тырысамын. Дегенмен, мен тұрақты жұмысы жоқ журналист болғандықтан, блог мен үшін журналистке тəн қызметке айналды.

Қызғылт Төңкеріс кезінде бір норвегиялық журналист менен қазір жұмыс жасап жатқан блогым Украинаны əлемге танытуды мақсат ете ме деп сұрады. Мен жоқ деп жауап бердім, себебі, егер əлем Украинаны білмесе, онда ол – тек солардың бас қайғысы. Біз тіпті танылмағандық жағдайымызбен-ақ күн кеше аламыз. Мен халыққа олар мені оқығаны үшін шексіз ризамын. Олар менің қызық деп жазғандарымның ішінен өзіне қажет пайдалы нəрсе таба алатындығына бақыттымын. Сонымен қатар, мен блогты жүргізгенімнің арқасында өте көптеген достар таптым. Міне, дəл осы себептерге байланысты, мен осы жұмысты жасауды жалғастырып келемін.

Біздің əрқайсысымыздың айтарымыз жəне өзгемен бөлісеріміз бар. Блогтарды жүргізу біздің Интернет желісіне қолжетімділік мүмкіндігі бар əрбірімізге өзіне маңызды деген жайтты жазуға жол ашады. Оның артықшылығы мынада: егер сіздің айтар сөзіңіз болса жəне ол жайлы үлкен аудиториямен де бөліскіңіз келсе, онда блогтың арқасында сіз ғаламдық қарым-қатынас жасаудың мүмкіндігіне ие боласыз.

Сізді дəл не қызықтыратыны маңызды емес, бастысы, сіз өз ойлағаныңыз жайлы блог жүргізе аласыз. Соынмен, сіз не жайлы блог жүргізесіз?

Интернет желісіндегі барша азамат үшін ашық болатындығы жəне іздеу жүйелері арқылы оңай табылатындығы блог жүргізудің тағы бір қыры болып табылады. Осының арқасында блог сізге қандай да бір ықпал жасауға мүмкіндік береді. Егер де сізді онлайндық күнделікті иемдену идеясы қызықтырса, онда əрине, бұл сіздің блог атқара алатын іс. Дегенмен, болып жатқан оқиға жайлы – сіздің қалаңыздағы, аймағыңыздағы, еліңіздегі, əлемдегі жағдайлар туралы жазу жəне оған өз жеке пікіріңізді қосу – жуық арада өзге көптеген жандардың да қызығушылығын оятары анық. Əсіресе, егер сіз аз блогерлер жұмыс жасайтын елден жазсаңыз, онда сіздің пікіріңіз бен көзқарасыңыз блогтардан орын алған ғаламдық пікірталасқа қызықты енгізу болады.

Блогтарға БАҚ тарапынан үлкен назардың тууының нəтижесінде, журналистер мен блоггерлер бір-бірімен көбірек жұмыс жасауға кірісті. Ол ресми, не биресми болуы мүмкін. Дербес блоггерлер жəне Global Voices Online сынды ұйымдар блогтар мен дəстүрлі БАҚ арасындағы ынтымақтастықты орнату жолдарын іздейді. Олар бұл ынтымақтастық екі тараптың да күшті жақтарына сүйенгенін қалайды. Блоггерлердің көпшілігі өз блогтарында көтеретін тақырыбын анықтарда баспасөзге сүйенеді. Журналистердің көбі ақпарат алу үшін жəне мəн-жайға қанығу мақсатында блоггерлерге жүгініп келеді. Бұл оларға өз репортаждарының сапасын арттыруға көмектесері анық. Сондай-ақ журналистердің өздері де өзі жұмыс жасап жатқан баспасөз орындары демеп отыратын жеке блогтарын ашып жатыр.

Бұл ынтымақтастық орнатылғанға дейін блогтар жаналықтар қандай түрде берілу керектігіне өз ықпалын тигізген. Бұл ықпалдың белгілі мысалы ретінде, 2004 жылы АҚШ-та президенттік сайлау кезінде CBS компаниясының Президент Джордж Буштың Ұлттық гвардиядағы қызметін сынайтын құжаттарға қатысты репортажына деген жауабын келтіре аламыз. Осы репортаж таралғаннан кейін, Power Line (www.powerlineblog.com) жəне INDC Journal (www.indcjournal.com) секілді блогтар құжаттардың растығы жайлы мəселе көтеріп, сарапшылармен олардың пікірін білу үшін байланысқан. Блоггерлер бұқаралық ақпарат құралдарының сапасыз репортаждарына, сарапшылардың ойларын дұрыс жеткізе алмағандығына қарсылық көрсетіп, жылдам əрі сенімді жауап берді. Олардың сыни пікірі мен оқиғаны табандылықпен жария еткендігінің нəтижесінде, CBS өз көрермендерінен кешірім сұрап, осы репортажды дайындауға қатысқан бірнеше қызметкер жұмысынан босатылды.

Блогты іске қосу жəне өзіңіздің қауіпсіздігіңізге зиян келтірмейтіндей етіп жүргізу жайлы толық ақпарат алу үшін, блогтарды қауіпсіз жүргізу бойынша TOL нұсқаулығына жүгінуіңізді сұраймыз.

Блогтың сəттілігін анықтаудың көп əдістері бар. Кейбіреулері жетістікті оқырмандар санымен есептейді. Басқалары жетістікті доллар мен центтарда бағалайды. Шынын айтқанда, кейбір блоггерлер ғана өз жұмысында ақша табады, ал көп оқырманы бар блоггерлердің саны тіптен аз. Сонымен қатар, блоггерлердің көпшілігі блогтарын ақша табу үшін немесе оқырмандар үшін іске қоспайды. Жетістік нені білдіретінін əрбір блоггер өзі анықтайды. Осыған қоса блогты сəтті қылатын бірнеше кеңестер бар.

Кез-келген жақсы хабарламаның кілті оған құндылық береді. Кейбір блогтар баспасөздің жай ғана көшірмесі болып табылады. Өкінішке қарай, оқырман ол жаналықтарды блогтан оқығанша, оны жария еткен жаңалықтар агенттігі вебсайтынан оқи алады. Екінші жағынан, бұқаралық ақпарат қызметінің жаңалықтарын толықтыратын блогтар, оқырмандарды оларға кіруге ынталандырады. Осылардың барлығын ескере келе, қызықты хабарлама жазудың ықтимал тəсілін ұсынамыз:

• Хабарламаға тақырып тауып алыңыз: хабарламаға тақырып табу үшін əртүрлі вебсайттардағы жаңалықтармен танысыңыз. Мүмкін, біреуінде оқырмандардың назарын аударуға лайық оқиға табарсыз. Немесе өзара жақсы байланысқан екі оқиға табасыз. əлде сіз оқыған құжаттан қандай да бір қателіктер табарсыз.

• Өзіңіздің тақырыбыңызды елестетіңіз: Өзіңіздің хабарламаңызды қысқаша кіріспеден немесе түсіндірме беретін оқиғадан бастаңыз.

• Цитаталаңыз: Өзіңіздің оқырмандарыңыздың назарын аудырғыңыз келген бөлікті хабарламаңызға енгізіңіз.

• Сараптаңыз: Қажетінше енгізілген бөлікке мəн беріңіз. Егер қандай да бір нақты емес жайтті көрсеңіз, сіз цитаталаған бөлікте соны көрсетіңіз. Немесе бұл бөлік сіздің жазғыңыз келген басқа мəселені қозғады ма, жоқ па, əрбір жағдайдың өз ерекшеліктері болады.

Мұндай хабарламалардың бірқатар мысалдарымен танысу үшін, neweurasia (www.neweurasia.net) блогын қараңыз.
Этика
Əділеттілік — субъективті түрді əділ болу, бірақ та сіз өзіңізге қандай құрмет көргіңіз келсе басқаларына да сондай құрмет көрсетуіңіз керек. Бұл сіз басқалардың пікірлерін тыңдап, сіздің жұмысқа қатысты сынды көтере алуыңыз керектігін білдіреді. Өзгелерді тыңдауға дайын болып, сіздің уəжіңіз қандай екенін зерттеңіз.

Транспаренттілік — Өз оқырмандарыңызбен, əсіресе сіздің сеніміңіз бен мүдделер қақтығысы турасында ашық жəне шынайы болыңыз. Мысалы, егер сіз қандай да бір мақсаттар үшін сізге қаражат берген ұйым туралы жазсаңыз, бұл деректі де айтып кетіңіз. Осылайша, егер сіз саяси мəселелерді жиі көтерсеңіз, онда өзіңіздің көзқарасыңызды да жазыңыз. Себебі оқырмандар сізден не күтуге болатынын білуі керек. Бұл сіздің оқырманға өз өміріңіздің əр бөлігін ашу дегенді білдіреді, дегенмен мүдделер шиеленісі ушығатын жерлерде сіз ашық болуыңыз керек.

Тəуелсіздік — Жеке блоггер болыңыз. Сіз шынында не жазылу керек болса, соны жазыңыз, ықпалды мүдделер ықпалына ыңғайланып жазуыңыз бекер болады.

Шынайылық — Тек шын мəнінде болған оқиғалар жайлы ғана айтыңыз. Егер сізде айтылған сөзде күмəн болса, ол туралы айтыңыз. Егер сіз бір нəрсе туралы ойласаңыз, нақтылап алыңыз. Қосымша, қандай да бір оқиғаны жазғанда, сіз білмейтін заттарды көрсетіңіз.

Сілтемелер көрсетіңіз — Мүмкіндігінше сіз еткен материалға, тіпті сіз онымен келіспесеңіз де, сілтеме жасаңыз. Бұл сіздің оқырмандарыңызға өз көзқарасын қалыптастыруға көмектесіп, сіздің дəйектемеңізді күшейтеді.

Бұл ережеге қорытынды ретінде əрқашан дəлел ұсынатыңызға сенімді болыңыз. Сіздің сілтемеңіз электронды түрде болмаса да, қайнар көзді нақтылауға тырысыңыз. Сіздің жазбаңызды күшейту үшін дəлел ұсыну сіздің дəйектеріңізді де күшейтеді.