Бердіғожин лесқали базарғалиұлы қазақстанның мұнай-газ өндірісі саласындағы жұмысшы, инженер- техникалық кадрларының қалыптасуы және өсуі

Зерттеу барысында мынадай ғылыми нәтижелер алынды;

– мұнайшы мамандарға байланысты деректер толық талданды;

– тақырыпқа қатысты зерттеу әдебиеттері ұлттық төл тарихымызды жазу ісіндегі теориялық-методологиялық ұстанымдар негізінде зерделенді;

– алғашқы ұлттық мұнайшы кадрларының қалыптасуының географиялық, әлеуметтік негізі ғылыми дәлелденді;

– ұлттық мұнайшы кадрларының қалыптасуындағы 1920 жылдардағы кәсіптік білім беру ісінің маңызы, өлкедегі кәсіптік, техникалық білім беру ісінің дамуы және оның мұнайшы мамандарын дайындаудағы рөлі мұрағат деректері негізінде көрсетілді;

– мұнайлы өлкедегі алғашқы ФЗО, жұмысшы факультетінің ұйымдастырылуы, мұнай техникумын ашу ісі жаңа мұрағат деректері арқылы дәлелденді;

– мұнайшы мамандарды қазақтандыру, «Үлкен Жем» бағдарламасы ісіндегі ұлт кадрлары орны туралы деректер алғаш берілді;

– мұнайшы кадр құрамы өзгерісіндегі 1930 жылдардағы нәубет пен ашаршылықтың айтарлықтай кері әсері тың мұрағат деректері арқылы баяндалды;

– Ұлы Отан соғысы жылдарындағы мұнайшылардың ерен еңбек істері, кадр даярлаудағы өзгерістер, қиыншылығы көп істегі ұрпақтар сабақтастығының берік орнығуы дерек көздері арқылы көрсетілді;

– соғыстан кейінгі әмірлік-әкімдік экономиканың орнығуы кезіндегі мұнайға деген сұраныстың өсуі нәтижесінде жаңа кеніштердің көптеп игеріле бастауы, мұнай тыңына шеттен мамандардың көптеп келуінің әлеуметтік-демографиялық әсері алғаш рет ғылыми сараланды;

– қазақстандық мұнайшы мамандардың жаңа толқын ұлттық инженер-техникалық кадрлармен толығуы, бұл істегі республикада алғашқы мұнайшы инженерлердің әзірлене бастауы, олардың жас, жыныс құрамы, әлеуметтік құрамы алғаш рет көрсетілді;

– қазақ әйелдерінің мұнай ісіне тартылуы, кәсіптік білім деңгейі, жас ерекшелігі, қоғамдық-өндірістік белсенділігі алғаш рет ғылыми талданды;

– Қазақстандық мұнайшы әулеттері, олардың сала кадр құрамын кәсіби дамытудағы жұмыстары, қазіргі кәсіптік мұнай өндіруші мамандарды даярлаудағы олар қосып отырған өндірістік күш алғаш ғылыми сараланды;

Мұнайшы мамандар даярлау, біліктілігін арттыру, өндірісте тұрақтандыру барысындағы алда тұрған проблемалық мәселелер:

– кадр даярлаудағы кәсіптік білім жүйесінің материалдық-техникалық базасын нығайту, мұнайлы аудандарда кәсіптік бағдар жұмысын күшейту;

– орта арнаулы білім орындары жүйесі мен өндіріс орындарын тығыз байланыстыру, өндірістегі тәжірибе мерзімін ұзарту;

– жоғары оқу орындарын бітірушілерді жұмыспен қамту, инженер кадрларын жұмысқа қабылдау, пайдалану, көтеруде бірыңғай ұлттық тәртіп қалыптастыру, шетел және бірлескен мекемелерге оны енгізу;

– мұнайшылардың негізгі құрамын қалыптастыруда ұрпақтар сабақтастығына мән беру, яғни кадр даярлауда негізгі мұнай аймақтарының сұранысын, өндірістік қуатын есепке алу;

– білікті кадрларды өндірісте тұрақтандыру үшін еңбек ақы, пәтер мәселесі, әлеуметтік жағдайын толық ескеру;

– мұнайлы өлке халқының экологиялық жағдайы ескерілуі қажет, экология қаупін залалсыздандыру үшін мұнайшы мамандардың барлық мүмкіндіктерін пайдалану қажет;

– мұнай-газ өндірісіне қажетті инфроқұрылымдарды дамыту, өндірісті жергілікті құрал-жабдықтармен қамтуға басымдық беру;

– маман даярлау ісінде шетелдік мұнайлы елдер тәжірибесін зерттеу,әсіресе теңізде орналасқан кеніштерде жұмыс жасау әдісіне мән беру;

– мұнайды шикізат түрінде игерумен шектелмей, отандық мұнай-химия класстерін дамытуға күш салу, оған қажетті мамандар даярлау.

2 Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. – Қызылорда полиграфия, 2005. -40 б.

3 Шарипов С. Доссор и национальный вопрос //Қызыл Қазақстан, 1924. - № 7-9; его же. Жизнь рабочих // Еңбекші қазақ, 1924. - № 248; его же. Исполнилось восемь лет //Еңбекші қазақ, 1928. -№ 89; его же. О вопросах подготовки квалифицированных рабочих в Казахстане //Қызыл Қазақстан, 1928. -№ 8-9; его же. Нефтяная промышленность //Қызыл Қазақстан, 1924. -№ 10, 19-23 бб.; 1926. -№, 19-28 бб.; 1927. -№ 5-7; 1928. -№ 3-12; его же. Эмбанефть // Советская степь, 1925. -№ 242.

4 Сауткин Е.И. Профсоюзы в борьбе за развитие нефтяной промышленности Казахской ССР (1928-1937 гг.). – Уфа, 1960. – 143 с.

5 Темиргалиев К.Е. Деятельность КПСС по созданию и развитию нефтяной промышленности в Казахстане (1920-1970 гг.): Дисс... док. ист. наук. – Джамбул, 1971. – 411 с.; его же. Борьба за нефть Казахстана (Партииное руководство развитием нефтяной промышленности 1920-1970 гг.). – Алма-Ата, 1982. – 178 с.

6 Нусупбеков А.Н. Формирование и развитие Советского рабочего класса Казахстане (1917-1940 гг.). – Алма – Ата, 1966. – 243 с.

7 Асылбеков М.Х. Формирование и развитие кадров железнодорожников Казахстана. – Алма-Ата, 1981. – 264 с.

8 Игибаев С.К. Промышленные рабочие дореволюционного Казахстана: численность, состав, положение (1861-1917 гг.): Дисс... док. ист. наук. – Усть-Каменогорск, 1990. – 431 с.

9 Алтаев А.Ш. Социальное развитие рабочих промышленности Казахстана (1970-1990 гг.): Дисс... док. ист. наук. – Алматы, 1996. – 322 с.

10 Абдуллаев Н.А. Формирование рабочих кадров промышленности Казахстана в 1950-1975 годы: Дисс... док. ист. наук. – Москва, 1998. – 411 с.

11 Ташенов М.Ж. Рабочий класс Казахстана 1960-1985 гг. (на примере промышленности): Дисс... док. ист. наук. – Екатеринбург, 1997. – 471 с.

12 Мұқтар Ә.Қ. Қазақ мұнайының тарихы. – Алматы, «Өлке» 2006.–226 б.

13 Нұрсұлтанова Л.Н. История становления и развития нефтяной промышленности Казахстана (конец XIX в. – начало ХХ в.). – Алматы, 2004. -101 с.; его же. Развития нефтяной промышленности Казахстана в годы Великой Отечественной Войны (1941-1945 гг.). – Алматы, 2005. – 155 с.

14 Маркс К., Энгельс Ф. Из ранних произведений. Москва, 1956. -523 с.

15 Маркс К.; Энгельс Ф.Шығармалары, Том 38. -425 с.

16 Ленин В.И. Шығармаларының толық жинағы. Том 34. -535 с.

17 Бухарин Н.И. Избранные произведение. –Москва, 1988. - 499 с.

18 Сталин И.В. Краткая биография. –Москва, 1950. - 230 с.

19 Брудный М. Наши разногласие и неоднародность пролетариата // Большевик, 1927. № 19-20.

20 Панкратова А.М. Проблемы изучение истории пролетариата // История пролетариата СССР. 1930, №1.

21 Панфилова А.М. Формиравание рабочего класса СССР в годы первой пятилетки. –Москва, 1964. – 264 с.

22 Сенявский С.Л.; Тельпуховский В.Б. Рабочий класс СССР (1938-1965 гг.). – Москва, 1971. – 450 с.

23 Нусупбеков А.Н. Состояние изучение истории советского рабочего класса Казахстана // Вестник АН КазССР, 1961, №7.-10-19 с.

24 Уалиев М. Вопросы социалистического соревнование рабочего класса КазССР в Казахстанской историографии // Деятельность Компартии Казахстана по руководству социально-экономической развитием республики. –Алма-Ата, 1978, 21-28 с.

25 Абишева Б.Н. Изучение истории рабочего класса Казахстана // Актуальные проблемы истории Советского Казахстана. – Алма-Ата,1980. -30-35 с.

26 Асылбеков М.Х. Итоги и задачи изучения истории рабочего класса Казахстана (1917-1976 гг.) // Рабочий класс Страны Советов. –Минск, 1980. 350-357 с.

27 Алдамжар З.А. Тарих: Пайым мен тағылым. – Алматы, 2002. - 288 б.

28 Әбжанов Х. Ұлт тарихы: оны зерттеудің өзекті ұстанымдары қандай болуы керек? // Таным таразысында. – Атырау, 2006. -313 б.

29 Большая Эмба. В 2-х томах. – Москва, 1935.

30 Шаукенбаев Т.Ш. Максимально увеличить добычу нефти в Урало-Эмбенском районе // Народно хозяйство Казахстана. 1938, №5; его же. Вывести из прорыва промыслы треста «Актюбинскнефть» // Народное хозяйство Казахстана. 1939, №7-8; его же. Перспектива развития Урало-Эмбенской нефтеностной области // Народное хозяйство Казахстана. 1940, №1; его же; превратить Казахстан в крупный район нефтедобычи // Народные хозяйство Казахстана. 1941, №4; его же: Урало-Эмбинский нефтеностной район. – Алма- Ата, 1960. -214 с.; его же: Экономика нефтяной промышленности Казахстана. Алма-Ата, 1974. -365 с.

31 Каленова Г.Б. История стройтельства и развития Гурьевского нефтеперерабатывающего завода (1943-1980 гг.). Диссер... к.и.н. – Гурьев, 1985. - 181 с.;

32 Камешев И.К. Формирование и развитие Мангышлакского территориально-производственного комплекса (1966-1980 гг.) Алма-Ата, 1988. Автореферат к.и.н. - 28 с.;

33 Кисляков В.В. Развитие нефтяной промышленности, формирование и подготовка рабочих кадров нефтянников КазССР (1946-1970 гг.) Автореферат. К.и.н. Алма-Ата, 1982. - 26 с.;

34 Тулепбергенов Т.Т. Идейно-воспитательная работа партийных организации Казахстана в трудовых коллективах нефтяной и нефтехимической промышленности (1976-1985 гг.) Диссер. к.и.н. –Москва, 1990; - 221 с.

35 Мұқтаров А.К. Жайық-Жем мұнайлы ауданының дамуы (1920-1940 жж.), т.ғ.к. диссертациясы. –Алматы, 1993. - 228 б.

36 Есалиева М.У. Рабочие кадры нефтяной промышленности Казахстана (1970-1990 гг.) Диссертация к.и.н. Алматы, 1995. - 158 с.

37 Абжаппарова Б.Ж. Қазақстан инженер-техникалық интеллигенциясының Республика өнеркәсібін дамытудағы рөлі (1960-1970 жж.) Тарих ғылымының кандидаты диссертациясы. – Алматы, 1992. -156 б.

38 Төлекова М. Қазақстан өнеркәсіп жұмысшылары (1976-1985 жж.). Тарих ғылымының кандидаты диссертациясы. – Алматы, 1992 - 192 б.

39 Асылбекова Ж.М. Промышленные рабочие Казахстана в 1959-1970 гг. (численность и состав). – Алматы, 1993. Дис.кан.ист.наук. - 191 с.

40 Мұхитов Қ.С. Ұлы Отан соғысы мен соғыс қарсаңында Қазақстан Мұнай өнеркәсібінің даму тарихы (1938-1945 жж.). т.ғ.к. диссертациясы Алматы, 2000. - 128 б.

41 Нұрсұлтанова Л.Н. История становления и развития предпринимательства в нефтяной промышленности Казахстана. Автореферат дис...к.и.н. – Алматы, 2002; - 30 с.

42 Кубенова Г.И. Зарождение и развитие «Ақтөбемұнай газ» Диссертация к. и. н. – Уральск, 2004. - 139 с.

43 Серикова Л.С. Қазақстанның мұнай-газ кешендерінің даму тарихы (1985-2000 жж.) т.ғ.к. диссертациясы, – Орал, 2006. - 184 б.

44 Надыров Н.К. Нефть и газ Казахстана. В 2-х томах. Алматы, 1995. Т 1, 395 с. т 2. – 400 с.

45 Куандықов Б.М. Геологии Прикаспия – Родине. –Москва, 1991. - 92 с.

46 Киинов Л.К. Пути развития нефтяной промышленности Мангистау // Нефть и Газ. 1999. №2, 22-28 с.

47 Измухамбетов Б.С. Казахтуркмұнай – к столетию нефтяной промышленности // Нефть и газ. 1999 №2, 36-45 с.

48 Айдарбаев А.С. Теория и практика разработки нефтяного месторождения Кумколь. –Алматы, 1999. – 276 с.

49 Әзербаев Е.Р. Перспективы и пути развития газовой отрасли в Казахстане. –Уральск, 1998. – 312 с.

50 ҚР ОММ. 916-қор, 1-тізім, 98-іс.

51 РФ Астрахань облыстық Мемлекеттік мұрағаты. 18-қор, 1-тізім, 284-іс.

52 РФ Экономикалық мұрағаты. 773-қор, 7-тізім, 218-іс.

53 Атырау ОММ. 232-қор, 1-тізім, 18-іс.

54 РФ Орынбор облыстық Мемлекеттік мұрағаты. 472-қор, 1-тізім, 306-іс.

55 Атырау Ұлттық Қауіпсіздік Комитеті мұрағаты. 0668-іс.

56 Ақтөбе ОММ. 1622-қор, 2-тізім, 13-іс.

57 Маңғыстау ОММ. 136-қор, 1-тізім, 2-іс.

58 РФ Мемлекеттік мұрағаты. 5587-қор, 7-тізім, 886-іс.

59 Маңғыстау ОММ, Жаңаөзен филиалы. 9-қор, 2-тізім, 2-іс.

60 Батыс Қазақстан ОММ. 439-қор, 1-тізім, 182-іс.

2 Жем мұнайшыларының Ұлы Отан соғысы жылдарындағы еңбектегі ерлігі //Ұлы Отан соғысының басталуына 50 жыл арналған конференция. –Орал, 1991.

3 Ұлы Отан соғысы жылдарында Қазақстанда заң білімінің дамуы //Ұлы Жеңістің 50 жылдығына арналған ғылыми конференция материалдары. –Атырау, 1995. 27-28 бб.

4 Тарихта қалған кездесу // Ақжелкен. 1995, №5 23 б.

5 Мұнайлы өлке: Тарих және тарихнама. // Каспий қайраңынан көмірсутегі өнімдерін өндіру проблемалары атты конференция материалдары. –Атырау, 1998. 20-23 бб.

6 Видный ученый историк Прикаспия // Қазақстанның батыс өлкесі тарихының кейбір проблемалары. Конференция материалдары. – Атырау, 1998. 31-34 с.

7 Өлке тарихының өрнектері // Қазақ тарихы. 2001. №6. 64—67 бб.

8 Из истории геологии Казахстана //Актуальные проблемы науки и образования. Сборник. – Кызылорда, 2004. 95-98 с.

9 Желтоқсан ызғарымен келген тәуелсіздік //Актуальные проблемы науки и образования. Сборник. Кызылорда, 2004. 98-101с.

10 Өлке тарихының очерктері // Мұрағат деректері халық қазынасы. –Алматы, 2004. 112-115 б.

11 Из истории становления нефтяной промышленности. // Шоқан тағылымы – 10. – Көкшетау, 2005. 305-307 с.

12 Өлке тарихының құнды дерегі // Шоқан тағылымы – 10. –Көкшетау, 2005. 307-310 бб.

13 Проблемные вопросы изучения истории нефтяной промышленности // Сборник научно методических трудов к 10-летию университета Болашак. Кызылорда, 2005. 35-40 с.

14 Формирование и развитие кадров нефтянников Казахстана // Сборник научно-методических трудов к 10-летию университета Болашак. Кызылорда, 2005. 40-48 с.

15 Отандық мұнай айыру өнеркәсібі тарихынан // Шоқан тағылымы – 11. –Көкшетау, 2006. 37-38 бб.

16 Видный ученый историограф Казахстана // Шоқан тағылымы – 11. Көкшетау, 2006. 38-40 бб.

17 Қазақстанның алғашқы мұнайшы кадрлары // Шоқан тағылымы – 11. Көкшетау, 2006. 40 – 42 бб.

18 Мұнайлы Мақат тарихынан // Мұнай мен Газ. 2006. №3. 125-128 бб.

19 Мұнайшылар арасындағы еңбек жарысы // Қазақстан жоғары мектебі, 2006. №4. 156—158 бб.

20 Отандық деректанудағы мұнай өнеркәсібі мәселесі //Таным таразысында, Атырау, 2006. 244—255 бб.

21 Көрнекті тарихнамашы ғалым // 2-ші Түркістан форумы. – Түркістан, 2006. 264-266 бб.

22 Мұражай қорлары – тарихи дерек көзі // 2-ші Түркістан форумы. – Түркістан, 2006. 398-400 бб.

23 Мұнайлы Ембі тарихынан // 2-ші Түркістан форумы. – Түркістан, 2006. 459-461 бб.

24 История формирования кадров нефтянников Казахстана // Научный мир Казахстана. 2006. №5-6. 81-86 с.

25 Мұнайшы кадрларын дайындау тарихынан // Қайнар университеті хабаршысы. 2006. №4\1. 26-28 б.

26 Қазақстанның мұнайшы кадрлары 1980—жылдарда // Қайнар университеті хабаршысы. 2006. №4\2. 7-11 б.

27 Из истории Казахстанско — американских отношений // Поиск, 2006. №4. 79-81 с.

28 Атыраулық әйелдер жылымық жылдар тарихында //Ізденіс. 2006. №4, 133-136 бб.

29 Нефтяники Казахстана в 1980-1990 г. // Наука и новые технологии. –Бишкек, 2006. №7-8. 247-249 с.

30 Становление нефтяной промышленности Казахстана в научной литературе России // VI международная конференция, химии нефти и газа,– Томск, 2006. НЧ№-53.

31 История создания СП ‘‘ТенгизШевроил’’ // VI международная конференция "Химии нефти и газа,, – Томск, 2006. НЧ№-54.

32 История подготовки кадров нефтяников Казахстана (1920-1930гг.) . // VI международная конференция, химии нефти и газа,, – Томск, 2006. НЧ№-55.

33 Мұнайшылардың алғашқы оқу орны // Қазақстан мектебі. 2007. №1. 44-45 бб.

34 Алашорда арыстары және мұнайлы өлке // Шоқан тағылымы – 12. Көкшетау, 2007. 73—76 бб.

35 Қазақстан мұнай өнеркәсібі және атақты мұнайшы тұлғалар // Шоқан тағылымы – 12. Көкшетау, 2007. 115-117 бб.

36 Әлемдік мұнай алпауыттары және Қазақстан мұнай өнеркәсібінің қалыптасуы // Шоқан тағылымы—12.Көкшетау, 2007.111—114 б.

37 Көрнекті мұнай өнеркәсібін ұйымдастырушы тұлғалар // Ізденіс 2007, №1, 174-175 бб.

38 Я.Лаврентьев. Қазақстан мұнай өнеркәсібін ұйымдастырушылардың бірі // Ізденіс 2007. №1, 175-178 бб.

39 Қазақстан мұнайының көрнекті тұлғалары // Қазақстан жоғары мектебі, 2007. №1. 198-202 бб.

40 Знаток истории Прикаспия // Высшая школа Казахстана. 2007. №1. 221-223 с.

41 Қазақстанның мұнай алыбы // Қазақ тарихы 2007. №1, 73-75 бб.

42 Основные этапы формирования кадров нефтяников Казахстана // Эл.АГАРТУУ. – Бишкек, 2007. №5-6. 21—27 с.

43 Қазақстанның мұнай-газ өндірісі саласы маман кадрлары. –Қызылорда, 2007. -286 б.

44 Русская перодическая печать как историческии источник в изучении истории нефтяной промышленности Казахстана // Вопросы истории Кыргызстана №3. –Бишкек, 2007. 59-63 с.

45 Ақылшы, ұстаз, көрнекті тарихнамашы // Зұлхарнай Алдамжар. –Алматы, 2007. 127-129 бб..

46 З.А.Алдамжар – тарихнамашы-ғалым // Зұлхарнай Алдамжар. – Алматы, 2007. 130-132 бб.

47 Қазақ даласы мұнайы мен мұнайшылары тарихы // Іле жастары. Құлжа 2007. №12. 27-32бб.

48 Нефтяники Казахстана в годы Великой Отечественной войны //Казахская цивилизация. 2007. №3. 39-42 с.

49 1980 жылдары әлемдік маңызы бар мұнай-газ кеніштерінің ашылу тарихы // Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті хабаршысы. 2007, №1 (9) 46-51 бб.

50 Қазақстан мұнайшы мамандары 1950-1990 жылдарда //М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті хабаршысы. 2007, №4. 19-22 бб.

51 Қазақстанның мұнайшы әулеттері тарихы // Отан тарихы. 2007. №4 (40), 99-105 бб.

52 1960 жылдардағы мұнай кендерін ашудағы мамандар қызметі // Ізденіс. 2008, №1(2) 141-145 б.

53 Казахстанские нефтяники 1918-1920 гг. // Казахская цивилизация. 2008, №1(29), 22-26 с.

54 1920 жылдары алғашқы мұнайшы мамандарды дайындау тарихы //Әл-Фараби атындағы ҚАЗ ҰУ хабаршысы. 2008. №1(48), 116-118 бб.

55 1960-1980 жылдары мұнайшы инженерлерді дайындау тарихы // Қазақстан жоғары мектебі. 2008, №2. 157-161 бб.

56 Қазақстандық алғашқы мұнай өндірісі басшыларын дайындау тарихы // Қайнар университеті хабаршысы. 2008, №1/2. 91-94 бб.

57 Мұнай өндірісінің кеңестік тарихнамасы //Қазақстандағы Украина жылына арналған халықаралық конференция.–Киев, Қызылорда, 2008, 23-26 бб.

58 Мұнайшы инженерлерді дайындау тарихы //Қазақстандағы Украина жылына арналған халықаралық конференция.–Киев, Қызылорда, 2008. 26-30 бб.

59 Балғымбаевтардың мұнайшы әулеті // Шоқан тағылымы–13. –Көкшетау, 2008. 112-116 бб.

60 М.Саламатов–Қызылорда мұнай-газ кеніштерін ашушы //Шоқан тағылымы–13.–Көкшетау, 2007. 116-118 бб.

61 К вопросу изучения истории нефтегазовой промышленности на современном этапе // Материалы международный научно-практической конференции «Научно-технический прогресс и пути развития образования в Казахстане». – Кызылорда, Киев, 2009. 55-59 с.

62 Некоторые вопросы истории об освоении крупных нефтегазовых месторождений в 1960 годах // Материалы международный научно-практической конференции «Научно-технический прогресс и пути развития образования в Казахстане». – Кызылорда, Киев, 2009. 61-66 с.

63 Сафи Утебаев – видный инженер-нефтяник Казахстана // Материалы международной научно-практической конференции «Научно-технический прогресс и пути развития образования в Казахстане». – Кызылорда, Киев, 2009. 66-69 с.

Резюме

на автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора исторических наук по специальности 07.00.02. – Отечественная история (История Республики Казахстан)

Чтобы не оказаться страной только по выпуску сырья, Казахстан должен развивать качественное промышленное производство, соответствующее всемирному стандарту, опирающееся на технические достижения и высокие технологии.

Если считать подъем тяжелой промышленности первостепенной задачей, то,бесспорно, важно и то, что нужно увеличить число специалистов-профессионалов, знающих до мельчайших тонкостей свое дело.

Опыт показывает, что без грамотных, хорошо знающих технику опытных специалистов невозможно присоединиться к числу развитых индустриальных стран.

На сегодняшний день нужны специалисты, в совершенстве знающие аспекты научно-технического прогресса, изменения в технологии, понимающие перспективы ее развития, имеющие организаторские способности, способность представить качественный продукт на мировой арене. В Казахстане всегда обращали особое внимание на подготовку высококвалифицированных рабочих кадров.

Подготовка национальных квалифицированных специалистов-нефтяников берет свое начало с 1920 года, а до этого времени иностранные нефтяные компании привлекали местных жителей в качестве вспомогательней рабочей силы.

Сегодня отечественная нефтегазовая промышленность является «локомотивом» в стратегии вхождения Казахстана в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира. Использование опыта и исторических уроков имеет чрезвычайно важное значение в исполнении государственной программы по подготовке специалистов-нефтяников в соответствие с мировыми стандартами.

Целью диссертационной работы является исследование истории формирования и развития кадровых специалистов нефтегазовой промышленности Казахстана на основе новой теоретико-методологической концепции. Для достижения этой цели предусматривается решение следующих задач:

-провести историческое исследование путем системного метода формирования и роста кадров нефтегазовой промышленности Казахстана;

-на основе введения в научный оборот новых источников определить первоначальные социальные условия первых казахстанских нефтяников, их профессиональный уровень, количественный и качественный состав кадров отрасли;

-исследовать и проанализировать историю формирования и развития учебных заведений по подготовке отечественных инженерно-технических специалистов нефтегазовой промышленности;

-показать совместную деятельность ученых и инженерно-технических специалистов в открытии новых нефтегазовых месторождений мирового значения.

Научная новизна диссертации..В данной диссертационной работе впервые всесторонне исследовано формирование и рост национальных кадров нефтяной промышленности и социальное развитие региона . Новизну исследования представляют также впервые введенные в научный оборот архивные источники.

Теоретико-методологическая основа исследования. Методологическими принципами являлись принципы объективности, и историзма. Использование различных источников позволяло воссоздать достаточно целостную и объективную картину исследуемой проблемы. Следуя принципу историзма как универсального метода, исследователь попытался изложить материал в хронологической последовательности. Теоретеческую и методологическую основу диссертации составил концептуальное теоретическое положение казахстанских и зарубежных исследователей.

Степень внедрения. Основные положения диссертационного исследования изложены в шестидесяти научных трудах, опубликованных в зарубежных и республиканских научных изданиях, в докладах на международных, республиканских и региональных научных конференциях.

Практическая значимость. Результаты исследования могут быть использованы при подготовке обобщающих трудов по истории нефтегазовых регионов Казахстана, а также учебников и учебных пособий по истории Казахстана.

SUMMARY
BERDYGUZHIN LESKHALI BAZARGALIYEVICH
The formation and the increase of workers, engineering-technical staff in the sphere of oil-gas industry of Kazakhstan (1890-1990)
of the dissertation for the scientific degree of the doctor of historical science.

Speciality 07.00.02. Domestic History (History of the Republic of Kazakhstan)

Principal object of the research is the formation and the increase of workers, engineering-technical staff in the sphere of oil-gas industry of Kazakhstan, their industrial and socio-political activities, professional level and social position, qualitative and quantitative staff.

Kazakhstan mustn’t be the country producing raw materials, it must develop its qualitative industrial production corresponding to the world standard and leaning on high technologies.

If the prosperity of heavy industry is the paramount task, it’s important and necessary to increase the quality of number of proper specialists in these fields. Modern world requires high qualified specialists in all spheres of industry.

World experience shows that it is impossible to join the number of developed industrial countries without real professional specialists.

Today we need specialists, having perfect knowledge of scientific technological progress, changes in technology, understanding the perspectives of its development, having management abilities and the ability to present qualitative product to the world arena. Our country always paid much attention to the training of high-skilled workers.

The training of the national skilled oil-field specialists originated in 1920. But before that time foreign oil companies attracted native’s attention as an auxiliary manpower today. Domestic oil-gas industry is the locomotive of the program to be on the list of 50 competitive countries in the world in the near future.

The use of experience and historical tasks has an extraordinary importance in the execution of state program on training specialists according to the world standard.

The purpose of the research is to study the history of the formation development of specialists of oil-gas of Kazakhstan based on the new theoretico-methodological conception.

The following objectives are determined:

• 
  to carry out historical researches, involving with this profession on the base of analyses by means of systematic method of research;
  
• 
  to determine the original conditions of the first Kazakh of oil-operators, their professional level, qualitative and quantitative staff on the base of introduction to the scientific turn;
  
• 
  to investigate and analize the history of formation and development of educational establishments on the training of domestic oil-gas engineering specialists;
  
• 
  to show cooperative activities of scientists and engineer specialists in opening new world value of oil-gas fields.
  

The social conditions and activities of workers and engineering staff of oil industry was scientifically investigated for the first time in this dissertation. Archive materials and documents were introduced as the newness of research.

The theoretical and methodological foundation of the research.

Principals of objectiveness and historicism were the methodological principals.

Using different kinds of sources made it possible to reconstruct gruel complete an objective view of investigated phenomenon. Following historical principal as universal method the researcher tried to set forth the material in chronological sequence. Theoretical and methodological basis of the given work had formed theoretical statements of Kazakhstan and foreign scientists.

The degree of introduction.

The basis regulation of this dissertation research are given in 60 publications published in foreign and republic scientific publications and in the materials of international, republic and regional scientific conferences.

Practical significance.

The results of the research can be used for the training of generalizing scientific works on history of oil-gas regions of Kazakhstan as well as manuals and textbooks for reading special courses lectures in the history of Kazakhstan.