Анықтау органдарының сипаттары

2. 
   заңмен белгіленген құзіретіне сәйкес қылмыстың белгілері мен оларды жасаған адамдарды табу, қылмыстардың алдын алу және жолын кесу мақсатында қажетті қылмыстық іс жүргізу және жедел іздестіру шараларын қолдану;
   
3. 
   алдын ала тергеу жүргізу міндетті істер бойынша заңда белгіленген тәртіппен қылмыстық іс жүргізу және жедел іздестіру әрекеттерін орындау;
   
4. 
   заңда белгіленген тәртіппен алдын ала тергеу жүргізу міндетті емес істер бойынша анықтау;
   
5. 
   заңда белгіленген жағдайларда алдын ала тергеу жүргізу жүктеледі.
   

1. 
   ішкі істер органдары;
   
2. 
   ұлттық қауіпсіздік органдары;
   
3. 
   әділет органдары;
   
4. 
   әскери полиция органдары;
   
5. 
   шекара бөлімдерінің командирлері;
   
6. 
   әскери полиция органы болмаған жағдайда әскери бөлімдердің, құрамалардың командирлері, әскери мекемелер мен гарнизондардың бастықтары;
   
7. 
   ҚР дипломатиялық өкілдіктерінің, консульдық мекемелерінің және өкілетті өкілдерініғ басшылары;
   
8. 
   мемлекеттік өртпен күресу қызметінің басқару органдары мен бөлімшелері.
   

Анықтаушы заңда айқындалған нысандарда сотқа дейінгі іс жүргізудің басталуы және жүзеге асырылуы туралы шешім қабылдауға, заңда оларды анықтау органы бастығының бекітуі, прокурордың санкциясы не соттың шешімі көзделген жағдайларды қоспағанда, дербес шешімдер қабылдауға және тергеу мен басқа да іс жүргізу әрекеттерін жүргізуге құқылы.

Анықтаушы, алдын ала тергеу жүргізілуі міндетті қылмыстық істер бойынша кідіртуге болмайтын жағдайларда анықтау органы бастығының тапсырмасы бойынша қылмыстық іс қозғауға, сондай-ақ шұғыл тергеу әрекеттері мен жедел іздестіру шараларын жүргізуге, ол туралы 24 сағаттан кешіктірмей прокурор мен алдын ала тергеу органын хабардар етуге міндетті.

3 Жедел іздестіру қызметі. Жедел қызмет шешетін міндеттердің маңыздылығын, олардың қызметінің өзгешелігін ескере отырып, жедел іздестіру қызметі ұжайы прокурорлық қадағалауды талап етеді. Алайда, жедел іздестіру қызметінде прокурорлық қадағалауды жүзеге асырудың қажеттілігі теориясында дұрыс негіздемінің болуына қарамастан, көптеген жылдар бойы прокурорлардың жекелеген оқиғаларды осы қызметте заңдардың орындалуын тексереді. Мұндай жағдай прокурорлардың қадағалау қызметін жүзеге асыруы үшін құқықтық негіздің болмағандығымен түсіндіріледі.

Жедел-іздестіру қызметін жүргізу кезінде азаматтардың Конституциямен және басқа да заңдармен кепілдік берілген құқықтары мен заңды мүдделері елеулі түрде шектеледі.

• 
  адамның және азаматтың заңды құқықтары мен бостандықтарын қорғау;
  
• 
  жасалған және дайындалып жатқан қылмыстар туралы өтініштер мен хабарламаларды шешудің белгіленген тәртібін сақтау, жедел іздестіру шараларын орындау;
  
• 
  жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдар қабылдайтын шешімдердің заңдылығы.
  

1. 
   қозғалған қылмыстық істің болуы;
   
2. 
   жедел іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдарға дайындалып жатқан, жасалатын және жасалған құқыққа қарсы әрекеттердің белгілері, сондай-ақ оны дайындап жатқан, жасайтын немесе жасаған адамдар туралы деректер түскен жағдайда.
   

1. 
   ішкі істер органдары;
   
2. 
   ұлттық қауіпсіздік органдары;
   
3. 
   Қорғаныс министрлігінің әскери барлау органдары;
   
4. 
   қаржы полиция органдары;
   
5. 
   ҚР Президенті күзет қызметі;
   
6. 
   кеден органдарының жедел бөлімшелері.
   

1. 
   ҚР-сы ішкі істер органдарының мәртебесі.
   
2. 
   ҚР-сы ішкі істер органдарының міндеттері.
   
3. 
   ҚР-сы ішкі істер органдары қызметінің қағидаттары.
   

Iшкi iстер органдарының мiндеттерi:

1) қоғамдық тәртiптi қорғау және қоғамдық қауiпсiздiктi, соның iшiнде төтенше немесе әскери жағдай ахуалында қамтамасыз ету;

2) қылмыстар мен әкiмшiлiк құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау, жолын кесу, қылмыстарды ашу және тергеу, сондай-ақ қылмыскерлерді іздестіру;

3) заңдарда белгiленген өздерiнiң құзыретi шегiнде алдын ала тергеу, анықтама мен әкiмшiлiк iс жїргiзудi жүзеге асыру;

4) әкiмшiлiк жазалауларды орындау;

5) әкімшілік жолмен қамауға алынғандарды ұстау орындарында құқық тәртібін қамтамасыз ету және адамдарды ұстау режимін сақтау;

6) кәмелетке толмағандардың қараусыздығы мен құқық бұзушылығын анықтау және тыю;

7) қажет болған жағдайларда мемлекеттік өрттен қорғау қызметі органдарына өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуде жәрдем көрсету;

8) жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз етуді мемлекеттік қадағалау және бақылау;

8-1) есiрткi құралдарының, психотроптық заттардың, прекурсорлардың айналымын мемлекеттiк бақылау;

8-2) азаматтық және қызметтiк қаруды және оның оқ-дәрiлерiн мемлекеттiк бақылау;

8-3) күзет қызметiн, сондай-ақ күзет дабылы құралдарын монтаждауды, орнатуды және техникалық қызмет көрсетудi жүзеге асыратын субъектiлердiң қызметiн мемлекеттiк бақылау;

9) мемлекеттік және өзге де объектілерді, жеке адамдарды күзету, қамауға алынғандар мен сотталғандарды айдап апару, терроризм актілерінің жолын кесуге, кепілге алынғандарды босатуға қатысу;

10) виза беру жұмысын жүргiзу, шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасының аумағында болу тәртiбiн сақтауын бақылау;

11) соғыс уақытында Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс жүйесiнде жекелеген мiндеттердi орындау;

11-1) өзге мемлекеттік органдармен бірлесіп, оның ішінде төтенше жағдайлар кезінде карантиндік, санитарлық және табиғат қорғау шараларын жүргізуге қатысу, табиғат қорғау органдарына сұғанақ аңшылыққа қарсы күресуде жәрдем көрсету;

11-2) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес лицензиялық және рұқсат етушілік қызметті жүзеге асыру;

11-3) Қазақстан Республикасының айрықша маңызды және айрықша режимді объектілерінде, аумақтарында режимдік және күзет шараларын жүзеге асыру;
      12) iшкi iстер органдарының қарауына жатқызылған мәселелер бойынша халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру;
      13) есiрткi құралдары, психотроптық заттар, прекурсорлар айналымы саласындағы мемлекеттiк саясатты жүзеге асыру және олардың заңсыз айналымы мен оларды терiс пайдалануға қарсы iс-әрекет жасау болып табылады.

Өзге мiндеттер iшкi iстер органдарына тек заңмен ғана жіктелуi мүмкiн. Iшкi iстер органдарының қызметi заңдылық, дара басшылық, iшкi iстер органдары жүйесiнiң бiрлiгi, жариялылық, құқық қорғау және басқа да мемлекеттiк органдармен, лауазымды тұлғалармен, ұйымдармен және азаматтармен өзара iс-қимыл жасау принциптерiне негiзделiп құрылады.

 Криминалдық полиция Криминалдыќ полицияныѕ негізгі міндеттері ќылмыстарды аныќтау, оныѕ алдын алу, жолын кесу, оны ашу жјне тергеу, ішкі істер органдарыныѕ жїргізуіне жататын ќылмыстар туралы істер бойынша аныќтама ісін жїргізу, тергеуден, аныќтамадан жјне соттан жасырынєан, ќылмыстыќ жазаны ґтеуден жалтарєан, хабарсыз кеткен жјне Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарында белгіленген ґзге де жаєдайларда адамдарды іздестіруді ўйымдастыру жјне жїзеге асыру болып табылады. Криминалдыќ полицияны жедел-іздестіру, тергеу, єылыми-техникалыќ жјне Ќазаќстан Республикасыныѕ Ішкі істер министрлігіне тікелей баєынатын, оныѕ алдында тўрєан міндеттерді шешу їшін ќажетті ґзге де бґлімшелер құрайды.

Јкімшілік полицияны полицияныѕ учаскелік инспекторлары мен кјмелетке толмаєандар ісі жґніндегі учаскелік инспекторлар ќызметтері, саќшылыќ ќызмет, лицензиялыќ жјне рўќсат ету жїйесі, табиєат ќорєау жјне мал дјрігерлік полиция, жол полициясы бґлімшелері, ішкі істер органдарыныѕ арнаулы мекемелері жјне јкімшілік полицияныѕ алдында тўрєан міндеттерді шешу їшін ќажетті ґзге де бґлімшелер ќўрайды.

Әскери-тергеу органдары Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарына сјйкес бўєан ујкілдік берілген лауазымды адамдар арќылы ґз ќўзыреті шегінде ішкі істер органдарыныѕ барлыќ ќўќыќтарын пайдаланып, солардыѕ міндеттерін атќарады.

Јскери-тергеу органдары Ќарулы Кїштер есебінен ќызметтік їй-жаймен, байланыс ќўралдарымен ќамтамасыз етіледі.

Ішкі істер министрлігініѕ Әскери полициясы Ішкі істер министрлігініѕ әскери полициясы арнаулы орган болып табылады жјне ішкі јскерлердегі ќўќыќ тјртібін ќамтамасыз етуге, јскери ќылмыстар бойынша, сондай-аќ ішкі јскерлердіѕ јскери ќызметшілері жасаєан басќа да ќылмыстар бойынша аныќтаманы жїзеге асыруєа, олардыѕ арасындаєы ќылмыстар мен јкімшілік ќўќыќ бўзушылыќтардыѕ алдын алуєа, аныќтауєа, жолын кесуге, јскери ќылмыстарды ашуєа, ішкі јскерлердіѕ јскери ќызметшілерін іздестіруге арналєан.

Ішкі істер министрлігініѕ јскери полициясы бўєан ујкілдік берілген лауазымды адамдар арќылы жїктелген міндеттерді ґз ќўзыреті шегінде орындау їшін ішкі істер органдарыныѕ ґкілеттігін пайдаланады. Бўл орайда јскери ќызметшілердіѕ жјне јскери ќалашыќтар, ішкі јскерлердіѕ јскери бґлімдері мен ќўрамалары бґлімшелерініѕ аумаєында жїрген ґзге де адамдардыѕ ќўжаттарын тексеруді жїзеге асыруєа ќўќыєы бар.

әскери полиция Ќазаќстан Республикасы Ішкі істер министрлігініѕ ішкі јскерлері есебінен ќызметтік їй-жайлармен, автокґлікпен жјне байланыс ќўралдарымен ќамтамасыз етіледі, оларды пайдалану мен ўстау шыєындарын да солар кґтереді.

әскери полицияныѕ јскери ќызметшілері јскери атаќтарына сјйкес айырым белгілері бар јскери нысандаєы киім киіп жїреді. Бўл орайда киімніѕ јскери полицияныѕ белгіленген їлгідегі кеудеге, жеѕге таєатын арнаулы айырым белгілерімен толыќтырылуы мїмкін.

1. Iшкi iстер министрлiгi iшкi iстер органдарыныѕ бiртўтас жїйесiн басќаратын Ќазаќстан Республикасыныѕ орталыќ атќарушы органы болып табылады.

2. Ішкі істер министрлігініѕ жалауы, туы жјне рјмізі болады.

Облыстардыѕ, республикалыќ маѕызы бар ќала мен Республика астанасыныѕ, кґліктегі ішкі істер департаменттерiнiѕ, сондай-аќ Ішкі істер министрлігі оќу орындарыныѕ туы болады.

Қазақстан Республикасының заңдар мен халықаралық шарттар бекіткен, орындалуы бақылау кеден органдарына жүктелген Қазақстан Республикасының кеден шекарасы арқылы тауарлар мен көлік құралдарын өткізуде кеден режимдерін, кеден бақылауын қолдануды және кедендік рәсімдеуді қоса өткізудің, кеден төлемдері мен салықтарын салудың және төлеудің, кеден жеңілдіктерін берудің және пайдаланудың тәртібіне қол сұғушы тұлғаның құқыққа қарсы әрекеті не әрекетсіздігі кеден ережелерін бұзу болып табылады, ол үшін Кеден Кодексінде жауапкершілік қарастырылады. «Тұлға» ұғымына заң шығарушы жеке және заңды тұлғаларды (отандық және шетелдік заңды тұлғалар, жеке кәсіпкерлер, жеке тұлғалар), сондай-ақ лауазымды тұлғаларды жатқызады.

Егер лауазымды тұлғалардың қызметтік міндетіне, онда орындалуын бақылау кеден органдарына жүктелген кеден ережелерін бұзғаны үшін лауазымды тұлғалар жауапкершілікке тартылады. Заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің жауапкершілікке тартылуы (тікелей бұзушылықтары үшін) лауазымды тұлғалар мен

басқа жұмысшыларды жауапкершіліктен босатпайды. Лауазымды тұлға құқыққа қарсы қасақана немесе абайсызда жасаған әрекеті не әректсіздігі үшін жеке тұлғалармен теңдей жауапкершілікке тартылады. Тек бой бермейтін, тежеусіз күш қана жеке тұлға немесе жеке кәсіпкерді жауапкершіліктен босатуы мүмкін. Кеден ережелерін бұзғаны үшін ықпал ету шараларын қолдану жауапкершілікке тартылған тұлғаны кеден төлемдері мен салықтарын төлеу міндетінен толықтай босатпайды. Егер құқық бұзушылық өз сипаты, белгісі бойынша қылмыстық жауапкершілікке тартылмағанымен, анықтама жүргізу кеден органдарының қүзіретіне жүктелсе, заңды тұлға мен жеке кәсіпкерлер кеден ережелерін бұзғаны үшін жауапкершіліктен босатыл- майды. Менің пікірімше, «жеке тұлға» ұғымынан «жеке кәсіпкерді» бөліп алу соншалықты негізделмеген.

Жауапкершіліктің маңызды бөлігі - әскери қызметшілер мен тәртіп жарғыларының күшін қолданатын өзге де тұлғалардың кеден ережелерін бұзғаны үшін қолданылатын әкімшілік жауапкершілік болып табылады. Бұл тұлғалар қатарына Қарулы күштердің, шекара және ішкі әскерлердің, басқа да әскери құрамалардың әскери қызметшілері мен жиынға шақырылған әскери міндеттілер кірмейді. Қазақстан Республикасының ішкі істер органдары мен ұлттық қауіпсіздік органдарының қатардағы және басшы құрамының тұлғалары жатады. Қазақстанның әскери бөлімдер мен басқа да әскери бөлімшелері және мемлекеттік құрылымдар (Қазақстан Республикасы оның құрамына кіреді), ішік істер және ұлттық қауіпсіздік органдары заңды түлға ретінде әкімшілік жауапкершілікке тартылады. Шетелдік заңды және жеке түлғалар жалпы негізде жауапкершілікке тартылады. Кодексте кеден ережелерін бұзғаны үшін жауапкершіліктің маңызы аз болса, кеден органы жауапкершіліктен босатып, тек ауызша ескерту жасау мен шектелу мүмкіндігі қарастырылған, бұл жаза түрлерінің тізбесіне енбейді. Кеден Кодексіне сәйкес мерзім (1 жыл) бекітіліп, бұл мерзім біткен соң тұлға бұзықтығы үшін жазаға тартылмаған деп саналады.

Кеден органдарының құқық қорғау қызметінің нақтылы атқарылуы олардың осы алдағы қызметін жаңадан қабылданған қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу жөніндегі заң актілерімен сәйкес бекіту арқылы қамтамасыз етіледі. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінде (1-бап) көрсетілгендей, қылмыстық жауапкершілікті қарастырады, тек қана осы Қылмыстық Кодекс пен басқа заңдардан тұратын қылмыстық заң, олардың Кодекске енгізілгенінен кейін ғана қолданылуға жатады. Бұл ереженің Кеден Кодексіне тікелей катысы бар, өйткені онда кеден ісі саласындағы қылмыстарға арналған бөлім бар. 1998 жылдың 1 қаңтарына дейін Қазақстан Республикасының қылмыстық заңында кедендік қылмыстың тек екі ғана түрі бар болды: контрабанда (64-бап) және салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді

төлеуден жалтару (81-бап), сол кезде 1994 жылғы Ресейдің қылмыстық заңында осы қылмыстардың бес түрі қарастырылған. Кеден ісіне зиян келтіретін қылмыстарға: контрабанда (78-бап); Ресей Федерациясының және шет ел халыктарының көркемөнер, тарихи және археологиялық құндылықтарын Ресей Федерациясының аумағына қайтармау (78-2 бап), кеден төлемдерін төлеуден жалтару; валюталық құндылықтармен заңсыз мәміле жасау (162-7 бап); Ресей Федерациясының кеден заңдарын бұзу (161-1 бап).

Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 209-бабына сәйкес экономикалық контрабанда дегеніміз-кеден шекарасы арқылы кеден бақылауынан тысқары немесе жасырын түрде көп мөлшерде тауарлар мен басқа заттарды, не кеден сәйкестендіру құралдары мен құжаттарды алдап қолданумен, не кеден шекарасы арқылы алып өтілуіне арнайы ережелер бекітілген, кеден шекарасынан өткізуге тыйым салынған немесе декларациялануы күмөнді тауарларды, заттар мен құндылықтарды алып өту. Айналымнан алынып тасталған немесе айналымға түсуі шектелген (Қылмыс- тық Кодекстің 250-бабы) заттардың контрабандасы дегенміз кеден сәйкестен-діру құралдарын немесе құжаттарды алдап қолданумен декларациядан өтпеген немесе декларациялануы күмәнді есірткі құралдарын; жүйке уландырғыш; күшті әсер ететін, улы уландырғыш, радиоактивті немесе жарылғыш Қазақстан Республикасының мемлекетгік немесе кеден заттарды; қару-жарақ, өскери техника, жарылғыш қондырғылар, оқатар қару, оқ-дәрілерді; ядролық, химия- лық, биологиялық, жатпай жою қаруларын жасауда пайдалануы мүмкін материалдар мен құрал жабдықтардың басқа түрлерін мемлекеттік кеден шекарасы арқылы кеден бақылауынан тысқары немесе жасырын түрде жасалған өткізу болып табылады.

Кеден ережелерін бұзу туралы істер бойынша негізгі өндірісті кеден органдарының лауазымды тұлғалары жүргізеді. Істерді қарау кеден орган- дарының уәкілетті лауазымды тұлғалары мен сот арқылы жүзеге асырылады. Кеден Кодексі кеден ережелерін бұзушылықтарға және осы бұзушылықтар үшін жауапкершілікке арналған, ол сондай-ақ кеден ережелерін бұзу туралы істер бойынша іс-әрекеттерді өндіру және оларды қарау қамтылған. Қазақстан Республикасының Кеден Кодексінде реттелмеген жеке іс жүргізу әрекеттері әкімшілік заңда жалпы бекітілген нормаларға сәйкес жүзеге асырылады. Кеден ережелерін бұзу әкімшілік құқық бұзушылықка жатады, бірақ оларды жеке топтарға бөлген және кеден құқық бұзушылықтары деп атау қажет. Кеден  Кодексін қабылдағанға дейін кеден ережелерін бұзу белгіленген басқару тәртібіне қол сұғушылық деп танылып, әкімшілік құқық бұзушылық тобына жататын (Қазақ КСР Әкімшілік құқық бұзушылық кодексі, 15-тарау).

Кеден Кодексінде белгіленген кеден ережелерін бұзғаны үшін жауапкершілікке тартатын көптеген ереже қарастырылған. Айыппұл мөлшері бұрынғымен салыстырғанда көбейген. Сонымен қатар, кеден органдарының қызметіне қол сұғатын әкімшілік құқық бұзушылық, барлық істер бойынша іс-жүргізу және оларды қарау 30 бапты қамтиды.

ҚР Кеден  Кодексі кеден ережелерін бұзғаны үшін қолданылатын жазаның алты түрін шығаруды қарастырады, бұл Ресейдің Кеден Кодексінде (242 бап) қарастырылған жазалар түріне толық сәйкес келеді. Жауапкершілік шарасы ретінде ескерту ауыр

кеден ережелерін бұзушылық ашылған күннен бастап екі айдан кешіктірмей, ал заңды тұлғаларға алты айдан кешіктірмей салынуы мүмкін;

- тәркілеу және өндіріп алу кеден құқық бұзушылығы жасалған немесе ашылған уакытқа және олардың негізгі немесе қосымша өндіріп алу түріне тәуелсіз салынады.

Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық мәселелерін ҚР 2001 жылғы қаңтардың 30 жұлдызында қабылдаған «Әкімшілік кұқық бұзушылық туралы» Кодексі (бұдан былай ӘҚтК)және басқа құқықтық-нормативтік кесімдер реттейді. Жеке адамның  Әкімшілік кұқық бұзушылық туралы Кодекс бойынша әкімшілік жауаптылық көзделген құқыққа карсы, кінәлі (касақана немесе абайсыздықта жасалған) іс-әрекеті не әрекетсіздігі немесе заңды тұлғаның құқыққа қарсы іс-әрекеті не әрекетсіздігі әкімшілік құқьіқ бұзушылық деп танылады. Жеке адамға әкiмшiлiк жаза қолдану заңды тұлғаны осы құқық бұзушылық үшiн әкiмшiлiк жауаптылықтан босатпайды, сол сияқты заңды тұлғаның әкiмшiлiк жауапқа тартылуы да кiнәлi жеке адамды осы құқық бұзушылық үшiн әкiмшiлiк жауаптылықтан босатпайды. 

Әкімшілік кұқық бұзушылық туралы ӘҚтК-тің Ерекше бөлiмiнiң баптарында көзделген құқық бұзушылықтар үшiн, егер бұл құқық бұзушылықтар өзiнiң сипаты бойынша қолданылып жүрген заңдарға сәйкес қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқпаса, әкiмшiлiк жауаптылық туындай- ды. Егер әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған жеке адам өзiнiң iс-әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) құқыққа қарсы сипатын сезiнсе, оның залалды салдарын алдын ала бiлсе және осы салдардың туындауын қаласа немесе оған саналы түрде жол берсе не оларға немқұрайды қараса, әкiмшiлiк құқық бұзушылық қасақана жасалған деп танылады. Егер әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасаған жеке адам өзiнiң iс-әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) зиянды салдарының туындау мүмкiндiгiн алдын ала бiлсе, бiрақ жеткiлiктi негiзсiз оның алдын алуға болады деп ұшқары ойласа, не тиiстi назар салған және ескерген жағдайда оның алдын алуға болса да осындай салдардың туындау мүмкiндiгiн алдын ала бiлмесе, әкiмшiлiк құқық бұзушылық абайсызда жасалды деп танылады.

Тәртіпсіздікке бару әкімшілік жауапкершілікті туындатады. Әкімшілік жауаптылықта болуға тиісті тұлғаларға мыналар жатады:

ақыл-есі дұрыс он алты жасқа толған жеке адам;

заңды тұлға.

Тәртіпсіздікке барғандарға әкімшілік жаза қолданылады және ол жаза мемлекеттің мәжбүрлеу шаралары болып табылады.

әкімшілік жазаның түрлеріне:

ескерту жасау;

әкімшілік айыппұл салу;

әкімшілік құқық бұзушылықты жасау құралы немесе оның тікелей объектісі болған заттың өтемін төлеп алып қою;

әкімшілік қүқық бұзушылықты жасау құралы немесе оның тікелей объектісі болған, әкімшілік қүқық бұзушылық салдарынан алынған кірістерді, ақшаны және бағалы қағаздарды тәркілеу;

арнаулы құқықтан айыру;

- лицензиядан, арнаулы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан  (куәліктен) айыру немесе қызметтің белгілі бір түріне берілген не белгілі бір іс-әрекеттер жасауға оның қолданылуын тоқтата тұру;

- жеке кәсіпкердің қызметін тоқтата тұру немесе оған тыйым салу;

- өз  бетімен  салынып  жатқан  немесе  салынған кұрылысты мәжбүрлеп бұзып тастау;

әкімшілік қамауға алу;

шетелдік немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен әкімшілік жолмен кетіру жатады.

1. 
   Қаржы полициясы туралы түсінік.
   
2. 
   Қаржы полициясы органдарының жүйесі және қызметінің ұйымдастырылуы.
   

Ќаржы полициясы органдарыныѕ мiндеттерi мыналар:

Ќаржы полициясы органдарыныѕ ќызметi заѕдылыќ, адамныѕ жјне азаматтыѕ ќўќыќтары мен бостандыќтарын, ќадiр-ќасиетiн ќўрметтеу жјне саќтау, ќаржы полициясы органдары жїйесiнiѕ бiрлiгi, жўмыстыѕ жария жјне жасырын нысандарын ўштастыру жјне дара баршылыќ, ќўќыќ ќорєау жјне басќа мемлекеттiк органдармен, лауазымды адамдармен, ўйымдармен жјне азаматтармен ґзара iс-ќимыл жасау принциптерiнде жїзеге асырылады.

1) мыналарды: орталыќ мемлекеттiк органды (бўдан јрi - ујкiлеттi орган); ќаржы полициясыныѕ аумаќтыќ жјне мамандандырылєан органдарын ќамтитын ќаржы полициясыныѕ органдары;

2) оќу орындары жјне ґзге де ведомстволыќ баєыныстаєы мекемелер ќўрайды.

Облыстардыѕ (республикалыќ маѕызы бар ќаланыѕ, астананыѕ) ќаржы полициясыныѕ тиiстi бґлiмшелерi, сондай-аќ ќаржы полициясыныѕ аймаќаралыќ, аудандыќ, ќалалыќ, ќалалардаєы аудандыќ бґлiмшелерi ќаржы полициясыныѕ аумаќтыќ органдары болып табылады. Ќаржы полициясыныѕ кґлiктегi тиiстi бґлiмшелерi ќаржы полициясыныѕ мамандандырылєан органдары болып табылады.

Ќаржы полициясыныѕ аумаќтыќ жјне мамандандырылєан органдары тиiстi јкiмшiлiк-аумаќтыќ бґлiнiс шегiнде ујкiлеттi органныѕ функцияларын жїзеге асырады. Ќаржы полициясы органдарыныѕ жїйесiне кiретiн ујкiлеттi органды, оныѕ бґлiмшелерi мен оќу орындарын, сондай-аќ ведомстволыќ баєыныстаєы мекемелердi ќўру, ќайта ўйымдастыру жјне тарату Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарына сјйкес жїзеге асырылады. Ќаржы полициясы органдарыныѕ жїйесiне кiретiн ведомстволыќ баєыныстаєы мекемелер ќызметiн жїзеге асырудыѕ ерекшелiктерi мен тјртiбi Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарымен белгiленедi. Ќаржы полициясы органдарыныѕ туы мен нышаны бар. Ќаржы полициясы органдарыныѕ туы мен нышаныныѕ сипаттамасын Ќазаќстан Республикасыныѕ Президентi бекiтедi.

Уәкiлеттi орган экономикалыќ ќауiпсiздiктi ќамтамасыз ету маќсатында экономикалыќ, ќаржылыќ жјне сыбайлас жемќорлыќ ќылмыстар мен ќўќыќ бўзушылыќтардыѕ алдын алу, оларды аныќтау, жолын кесу, ашу жјне тергеу жґнiндегi басшылыќты, сондай-аќ заѕдарда кґзделген шектерде салааралыќ їйлестiрудi жјне ґзге де арнайы атќарушылыќ жјне рўќсат етушілік функцияларды жїзеге асырады.

Уәкiлеттi орган:

1) ќаржы полициясыныѕ органдары мен ведомстволыќ баєыныстаєы мекемелер ќызметiнiѕ негiзгi баєыттары бойынша олардыѕ iс-ќимылына басшылыќты, оныѕ їйлестiрiлуi мен келiсiмдiлiгiн ќамтамасыз етедi;

2) ќаржы полициясы органдарыныѕ жедел-iздестiру, јкiмшiлiк, тергеу жјне аныќтау ќызметiнiѕ практикасына талдау жасайды;

3) экономикалыќ, ќаржылыќ жјне сыбайлас жемќорлыќ ќылмыстар мен ќўќыќ бўзушылыќтарєа ќарсы кїрестiѕ нысандары мен јдiстерiн жетiлдiредi, жедел-iздестiру ќызметiнiѕ стратегиясы мен тактикасын белгiлейдi, ќаржы полициясы органдары ќызметiнiѕ тиiмдiлiгiн арттыру жґнiндегi шараларды јзiрлейдi жјне iске асырады;

4) ќаржы полициясы органдары бґлiмшелерiнiѕ жўмысына баќылау жасайды;

5) Ќазаќстан Республикасыныѕ экономикалыќ ќауiпсiздiгiн ќамтамасыз ету жґнiнде басќа мемлекеттiк органдармен ґзара iс-ќимыл жасайды;

6) ќаржы полициясы органдарыныѕ мамандарын даярлауды жјне кадрларыныѕ бiлiктiлiгiн арттыруды ўйымдастырады;

7) ќаржы полициясы органдары ќызметiнiѕ басым баєыттарын белгiлейдi, оларды iске асырудыѕ ќўќыќтыќ, ўйымдыќ жјне экономикалыќ тетiктерiн јзiрлейдi;

8) экономикалыќ, ќаржылыќ жјне сыбайлас жемќорлыќ ќылмыстар мен ќўќыќ бўзушылыќтарєа ќарсы кїрес мјселелерi бойынша шет мемлекеттердiѕ тиiстi органдарымен ґзара iс-ќимыл жасайды, ґз ґкiлеттiктерi шегiнде халыќаралыќ ўйымдардыѕ ќызметiне ќатысады;

9) заѕмен белгiленген ґз ґкiлеттiгi шегiнде нормативтiк ќўќыќтыќ актiлердi ќабылдайды.

Ујкiлеттi органныѕ, оныѕ бґлiмшелерiнiѕ, сондай-аќ ведомстволыќ баєыныстаєы мекемелерi ќызметiнiѕ негiзгi мјселелерiн ќарау їшiн ујкiлеттi орган басшысыныѕ жанынан консультациялыќ-кеѕесшi орган болып табылатын алќа ќўрылады. Ујкiлеттi органныѕ басшысы мен оныѕ орынбасарлары Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарына сјйкес ќызметке таєайындалады жјне ќызметтен босатылады. Басшы шешiмдердi ґз ґкiлеттiгi шегiнде дербес ќабылдайды жјне ујкiлеттi органныѕ ќызметi їшiн жеке ґзi жауап бередi. Басшы Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарына сјйкес:

1) ујкiлеттi органєа басшылыќты жїзеге асырады;

2) барлыќ мемлекеттiк органдар мен ўйымдарда ујкiлеттi органныѕ атынан ґкiлдiк етедi;

3) ќаржы полициясы органдары бґлiмшелерiнiѕ, оќу орындарыныѕ жјне ведомстволыќ баєыныстаєы басќа мекемелердiѕ басшыларын ќызметке таєайындайды жјне ќызметтен босатады;

4) ґз орынбасарларыныѕ, ќаржы полициясы органдары бґлiмшелерiнiѕ, оќу орындарыныѕ, сондай-аќ ведомстволыќ баєыныстаєы басќа мекемелер басшыларыныѕ ќўќыќтары мен мiндеттерiн белгiлейдi;

5) ґз ґкiлеттiгi шегiнде ќаржы полициясы органдары мен ведомстволыќ баєыныстаєы мекемелердiѕ мiндеттi тїрде орындауына жататын бўйрыќтар шыєарады жјне нўсќаулар бередi;

6) Ќазаќстан Республикасыныѕ Президентi бекiткен штат саныныѕ лимитi шегiнде ќаржы полициясы органдары бґлiмшелерi мен оќу орындарыныѕ ќўрылымын жјне ќаржы полициясы органдарыныѕ бґлiмшелерi мен оќу орындары туралы ережелердi бекiтедi;

7) Ќазаќстан Республикасыныѕ мiндеттi арнайы тексеруден ґткен азаматтарын ќаржы полициясы органдарыныѕ кадр ќўрамына ќабылдайды, арнайы атаќтар бередi;

8) ќаржы полициясы органдарыныѕ ќызметкерлерiн ќызметке таєайындайды жјне ќызметтен босатады;

9) јдетте, орынбасарлар, бґлiмшелер басшылары жјне ґзге де лауазымды адамдар арасынан алќаныѕ сан жјне жеке ќўрамын бекiтедi, сондай-аќ алќа отырыстарын јзiрлеу мен ґткiзудiѕ тјртiбiн белгiлейдi;

10) Ќазаќстан Республикасыныѕ заѕдарында кґзделген ґзге де ґкiлеттiктi жїзеге асырады.

13-тақырып. Тақырып: ҚР-сының ұлттық қауіпсіздік органдары.

1 .Қазақстан Республикасының егемендігі жэне үлтық қауіпсіздІк арақатынасы.

2.Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету кезiндегi азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының кепiлдiктерi

 3.Экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету

Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының тәуелсiз егемендi мемлекет ретiнде дамуының басты шарты болып табылады.

Заң мемлекеттiк органдардың, меншiк нысандарына қарамастан ұйымдардың және азаматтардың ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету саласындағы құқықтық қатынастарын реттейдi, Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудiң мақсатын, жүйесi мен бағыттарын белгiлейдi.

Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiк саласындағы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудiң принциптерi:

1) ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi қызметтi жүзеге асыру кезiнде заңдылықты сақтау;

2) ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету күштерiнiң бiр-бiрiне жедел хабардар етiп отыруы және келiсiлген iс-қимыл жасауы;

3) ұлттық қауiпсiздiктiң барлық түрлерiнiң бiрлiгi, өзара байланысы және теңестiрiлгендiгi;

4) саяси, экономикалық және ақпараттық шаралардың басымдығы;

5) жеке адамның, қоғам мен мемлекеттiң өзара жауапкершiлiгi;

6) ұлттық қауiпсiздiктi қорғау жөнiндегi iс-әрекеттiң күллi жиынтығын iске асыруды бақылау болып табылады.

Қазақстан Республикасының ұлттық мүдделерi:

1) адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету;

2) елде қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылықты сақтау;

3) Қазақстанның бүкiл халқының игiлiгi үшiн экономикалық даму;

4) қазақстандық патриотизмдi тәрбиелеу және Қазақстан халқының бiрлiгiн нығайту;

5) Қазақстан қоғамының материалдық және рухани құндылықтарын сақтау мен еселей түсу;

6) Қазақстан Республикасы конституциялық құрылысының, оның iшiнде мемлекеттiк тәуелсiздiгiнiң, бiрегей құрылысы мен президенттiк басқару нысанының, тұтастығының, мемлекеттiк шекарасына қол сұғылмаушылық пен ел аумағының бөлiнбестiгiнiң бұлжымас берiктiгi;

7) мемлекеттiк институттардың тұрақты жұмыс iстеуi, оларды нығайту және қызметiнiң пәрмендiлiгiн арттыру;

8) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларының жарақталуы мен жауынгерлiк әзiрлiгiн қамтамасыз ету;

9) заңдарды бұлжытпай орындау және құқық тәртiбiн сақтау;

10) әрiптестiк негiзiнде халықаралық ынтымақтастықты дамыту болып табылады.

Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiне төнетiн қауiп-қатерлер мыналар:

1) заңдылық пен құқық тәртiбiнiң әлсiреуi, оның iшiнде ұйымдасқан нысандарын қоса алғанда қылмыстылықтың өсуi, мемлекеттiк органдардың қылмыстық құрылымдармен астасуы, лауазымды адамдардың капиталдың заңсыз айналымына сүйеушi болуы, сыбайлас жемқорлық, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының қорғалу дәрежесi төмендеуiне ықпал ететiн қару мен есiрткi заттардың заңсыз айналысы;

2) конституциялық құрылысты күштеп өзгертуге бағытталған iс-әрекет, оның iшiнде Қазақстан Республикасының бiрегей құрылысына, тұтастығына, қол сұғылмаушылығына, аумағының бөлiнбестiгiне қиянат келтiретiн iс-әрекет;

3) елдiң қорғаныс қабiлетiнiң әлсiреуi, мемлекеттiк шекараның қол сұғылмаушылығына төнген қауiп-қатер, Қазақстан Республикасына қатысты күш қолдану, оған қарсы агрессия;

4) шет мемлекеттердiң арнаулы қызметтерi мен ұйымдарының, сондай-ақ жеке адамдардың Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiне нұқсан келтiруге бағытталған барлаушылық, террорлық, диверсиялық және өзге де iс-әрекеттерi;

5) мемлекеттiк органдардың қызметiне iрiткi салу, олардың iркiлiссiз жұмыс iстеуiн бұзу, елдiң басқарылу дәрежесiн төмендету;

6) кез келген нысандағы саяси экстремизм, оның iшiнде әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық араздықты немесе алаусыздықты қоздыру;

7) ұлтаралық және конфессияаралық жанжалдардан, жаппай тәртiпсiздiктерден, рұқсат етiлмеген жиналыстардан, митингiлерден, шерулер мен демонстрациялардан, заңсыз тосқауылдар мен ереуiлдерден көрiнетiн әлеуметтiк-саяси жағдайдың шиеленiсуi;

8) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделмеген әскерилендiрiлген құрамалар құру;

9) экологиялық жағдайдың күрт нашарлауы, табиғи апаттар мен табиғи және техногендiк сипаттағы өзге де төтенше жағдайлар, жұқпалы аурулар мен iндеттер;

10) стратегиялық ресурстардың ел мүдделерiне кереғар пайдаланылуын, инвестициялық белсендiлiктiң артуына, соның iшiнде Қазақстан Республикасына шетелдiк инвестициялардың құйылуына кедергi жасауды қоса алғанда, мемлекеттiң экономикалық қауiпсiздiгiне нұқсан келтiру, капиталды елден сыртқа бақылаусыз әкетуi;

11) демографиялық жағдайдың нашарлауы, соның iшiнде бала туудың күрт төмендеуi, өлiм-жітiмнiң көбеюi, бақылаусыз көшi-қон процестерiнiң туындауы;

12) елдiң бiлiм және интеллектуалдық әлеуетi сапасының нашарлауы;

13) елдiң ұлттық мүдделерiн қорғау жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлердiң жетiлдiрiлмегендiгi немесе болмауы.

Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жүйесi және оның негiзгi мiндеттерi Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жүйесiн қолданылып жүрген заңдардың негiзiнде және бiрыңғай мемлекеттiк саясат шеңберiнде оны қамтамасыз ететiн, бiр-бiрiмен өзара iс-қимыл жасайтын күштер, өз құзыретi шегiнде ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету үшiн бүкiл жауапкершiлiктi толық мойнына алатын өзге де мемлекеттiк органдар мен ұйымдар құрайды.

Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жүйесiнiң негiзгi мiндеттерi:

1) ұлттық қауiпсiздiкке төнетiн қауiп-қатердi болжау және анықтау;

2) ұлттық қауiпсiздiкке төнетiн қауiп-қатердiң алдын алу мен оны зарарсыздандыру жөнiндегi жедел және ұзақ мерзiмдi шаралар кешенiн әзiрлеп, жүзеге асыру;

3) ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз етушi күштердi құрып, әзiрлiкте ұстау;

4) Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес жалпыға бiрдей және аймақтық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге қатысу болып табылады. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету күштерiне:

1) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерi, басқа да әскерлерi мен әскери құрамалары;

2) ұлттық қауiпсiздiк, iшкi iстер, сыртқы барлау, әскери және қаржы полициясы органдары, Қазақстан Республикасы Президентiнiң Күзет қызметi, салық және кеден қызметтерi, төтенше жағдайлардың зардаптарын жою қызметтерi жатады.

Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз етушi күштер бiр-бiрiмен заңдарда белгiленген шекте өзара iс-қимыл жасайды және өз құзыретiне жататын мәселелер бойынша бiр-бiрiне өзара хабардар етiп отырады. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету өз құзыретi шегiнде дербес, сондай-ақ ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету күштерiнiң өтiнiштерi бойынша жүзеге асыратын барлық мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың бәрiне мiндеттi болып табылады.

2.Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету кезiндегi азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының кепiлдiктерi Қазақстан Республикасы ұлттық заңдар мен халықаралық шарттарға сәйкес өз аумағындағы әрбiр адамның және азаматтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз етедi. Қазақстан Республикасы өз шегiнен тыс жердегi Қазақстан азаматтарына мемлекеттiң қорғалуы мен қамқоршылығына кепiлдiк бередi. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету кезiнде адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары тек заңдармен және конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртiптi, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен адамгершiлiгiн сақтау мақсатында қажет болатын мөлшерде ғана шектелуi мүмкiн. Бұл орайда азаматтар мен ұйымдар заңдарда белгiленген тәртiппен ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету субъектiлерiнен өз құқықтары мен бостандықтарының шектелулi жөнiнде түсiндiрме алуға құқылы. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету кезiнде өз өкiлеттiгiн асыра сiлтеген лауазымды адамдар заңда белгiленгенiндей жауапты болады. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге жәрдем көрсеткен азаматтар мен ұйымдарға мемлекеттiк қолдау жасауға, оның iшiнде Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес оларды құқықтық жағынан қорғауға кепiлдiк берiледi.

Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге:

1) мемлекеттiң барлық органдары мен лауазымды адамдары, сондай-ақ ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi шараларды iске асыруға заңды негiзде қатысушы азаматтар құзыретiнiң ара-жiгiн жiтi ажыратып, олардың үйлесiмдi жұмыс iстеуiн қамтамасыз ете отырып, дәйектi iске асырылатын бiртұтас мемлекеттiк саясат;

2) нақты және ықтимал қауiп-қатерге ұлттық мүдделердi қорғау жөнiнде лайықты шаралар қолдану;

3) жеке адамның, қоғам мен мемлекеттiң өзара жауапкершiлiгi, олардың мүдделерiн теңестiрiп отыру арқылы қол жеткiзiледi.

Қазақстан Республикасы өзiнiң ұлттық қауiпсiздiгiн өз қолында бар барлық құралдар мен әдiстер, оның iшiнде бiржақты немесе халықаралық шарттарға сәйкес қолданылатын экономикалық, саяси, әскери, құқықтық, арнаулы (барлау, қарсы барлау) құралдар мен әдiстер арқылы қамтамасыз етедi. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету:

1) осы саладағы мемлекет қызметiнiң негiзгi бағыттарын белгiлеу;

2) ұлттық қауiпсiздiкке төнген қатердi анықтау және болжау;

3) ұлттық қауiпсiздiкке төнетiн қатердiң алдын алу және оны зарарсыздандыру жөнiнде, оның iшiнде осы қатердi туғызушы себептер мен жағдайларды жою жөнiнде оралымды және ұзақ мерзiмдi шаралар кешенiн жүзеге асыру;

Ұлттық мүдделерге тiкелей қатер төнген, оларға қол сұғылған жағдайларда, оның iшiнде iшкi мемлекеттiк, шекарааралық және ғаламдық сипаттағы тосын және төтенше жағдайлар туындаған реттерде ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету күштерi мен құралдарын жұмылдыру; ұлттық мүдделердi қорғау жөнiндегi шешiмдер мен iс-әрекеттердi дереу қабылдау, ұлттық қауiпсiздiкке қол сұғатын кез келген заңсыз iс-әрекеттердiң жолын кесу, өзге де құқық шектеу шараларын жүзеге асыру; ұлттық мүдделерге қол сұғушылыққа байланысты зардаптарды оқшаулау және жою, қалпына келтiру шаралары кешенiн жүзеге асыру арқылы ұлттық мүдделердiң қорғалуының қажеттi деңгейiне қол жеткiзу мен оны сақтап отырудан тұрады.

 3.Экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету Экономикалық қауiпсiздiк мемлекеттiк органдардың, меншiк нысандарына қарамастан ұйымдардың, лауазымды адамдар мен азаматтардың:

1) Қазақстанның экономикалық тәуелсiздiгiн қамтамасыз етуге;

2) Қазақстанның дүниежүзiлiк экономикалық жүйеден экономикалық тұйықталуына жол бермеуге;

3) ел экономикасының ресурстық-энергетикалық негiзiн сақтау мен нығайтуға;

4) Қазақстанның геосаяси төңiрегiнде туындайтын ықтимал терiс факторлардың әсерiне байланысты мемлекет экономикасының шетiндiк дәрежесiн барынша азайтуға;

5) отандық және халықаралық қаржы институттарымен өзара тиiмдi ынтымақтастықты қамтамасыз етуге, отандық экономиканы қалпына келтiру мен дамытуға арналған iшкi, сыртқы несие ресурстары мен инвестициялық мүмкiндiктер бағытының басымдығына;

6) мемлекеттiк бюджет тапшылығының мүмкiн болатын шектi деңгейiнен асып кетпеуге және оның кiрiс бөлiгiн нығайтуға;

7) бюджет қаражаты мен мемлекеттiк ресурстардың нысанасыз пайдаланылмауына жол бермеуге;

8) сыртқы қарыздың республикалық бюджет туралы заңда белгiленген мөлшерге қарағанда ұлғайып кетуiне жол бермеуге;

9) Қазақстан аймақтарының әлеуметтiк-экономикалық дамуындағы қатерлi теңдессiздiкке жол бермеуге;

10) бәсекенi көтермелеу және монополизмдi шектеу жағдайында ел экономикасында қазақстандық тауар өндiрушiлердiң үлесiн арттыруға;

11) экономикалық өсудi қамтамасыз етуге бағытталған шешiмдерiмен және iс-әрекеттерiмен қамтамасыз етiледi.

Қазақстан Республикасының ұлттық мүдделерiн қорғау, оның iшiнде мемлекеттiң өнеркәсiп әлеуетiн сақтау мен нығайту мақсатында мемлекет шетелдiк инвесторларға берiлетiн кепiлдiктердi сақтай отырып, Қазақстан экономикасының шетелдiк ұйымдар мен шетел қатысатын ұйымдардың басқаруындағы немесе меншiгiндегi объектiлердiң жай-күйi мен пайдаланылуын бақылауды жүзеге асырады. Ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi талаптар Қазақстан Республикасының стратегиялық peсурстарын пайдалану жөнiндегi келiсiм-шарттар жасалған (өзгертiлген) кезде, осы келiсiм-шарттардың орындалуы мен олардың орындалуын бақылау, сондай-ақ мемлекеттік органның жер қойнауын пайдаланушының жер қойнауын пайдалану құқығын басқа тұлғаға iшiнара немесе толық беруiне рұқсат беруi немесе рұқсат беруден бас тартуы туралы шешiм қабылдауы кезiнде және жер қойнауын пайдалану құқығына ие заңды тұлғадағы қатысу үлесін (акциялар пакетін) иеліктен айыруға рұқсат беруi немесе рұқсат беруден бас тартуы кезiнде мiндеттi түрде ескерiледi. Бұл ретте мемлекеттiк орган, өтiнiм берушіге осы тармақта көзделген мәмiлелердi жасауға рұқсат беруден, егер бұл бір елден шыққан бір тұлғада немесе тұлғалар тобында мұнай операцияларын жүргізу құқықтарының шоғырлануына әкеп соғатын болса, бас тартуға құқылы. Аффилиирленген тұлғалармен мәмiлелерге қатысты да осы шарттың сақталуы мiндеттi.

Мыналарға:

1) шегiнде еңбек, қаржы ресурстары мен өзге де ресурстардың еркiн орын ауыстыруы жүзеге асырылатын Қазақстан Республикасының рынок кеңiстiгiнiң;

2) Қазақстан Республикасының бiртұтас және дербес қаржы жүйесiнiң, соның iшiнде елдiң бүкiл аумағында ұлттық валюта-теңге айналысының;

3) Қазақстан Республикасының бiртұтас және дербес коммуникациялық және энергетикалық жүйелерiнiң қалыптасуы мен iркiлiссiз жұмыс iстеуi мүдделерiне қайшы келетiн қандай да болсын шешiмдер қабылдауға және iс-қимыл жасауға жол берiлмейдi.

Мыналарға:

1) Қазақстан экономикасына инвестициялардың құйылуына кедергi жасайтын;

2) теңге бағамының күрт құлдырауына, мемлекеттiң алтын-валюта активтерiнiң сарқылуына, елдiң экономикасы мен ақша айналысын тұралатып тастауы мүмкiн мемлекеттiк қарыз көлемiнiң өсуiне ұрындыратын;

3) капиталдың елден сыртқа бақылаусыз әкетiлуiне ықпал ететiн шешiмдер қабылдауға және iс-қимылға тыйым салынады және бұл жауаптылыққа әкеп соғады.

Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасының стратегиялық ресурстарына (объектiлерiне) меншiк құқығының ауысуына және туындауына шектеу қояды.

1. 
   Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің қағидаттары.
   

Адвокатура азаматтар мен ұйымдарға заң көмегін көрсету үшін құрылған кәсіптік, өзін өзі басқаратын ұйым. Ол құқық қорғау органы болып табылмайды, заңды бұзуға жол берген адамдарға мемлекеттік мәжбүрлеу құқығы жоқ, оның іс әрекеті мен шешімі жалпыға міндетті сипатта емес, алайда адвокатураның қызметі азаматтардың бұзылған құқықтары мен бостандқтарын, ұйымдардың мүдделерін қорғауда мағызы зор.

Адвокатураның қызметі ҚР Конституциясының 13, 16 баптарына сәйкес жүзеге асырылады, яғни әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Заңда көзделген жағдайларда заң көмегі тегін көрсетіледі. Конституцияның 16 бабының 3 тармағында ұсталған, тұтқындалған немесе айып тағылған әрбір адам адамның сол ұсталған, тұтқындалған немесе айып тағылған кезден бастап адвокаттың (қорғаушының) көмегін алуға құқығы көзделген.

Қорғаушы - заңда белгіленген тәртіппен сезіктілер мен айыпталушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғауды жүзеге асыратын және оларға заң көмегін көрсететін адам.

Адвокатура тәуелсіз ұйым болып табылады. Атқарушылық, сот билігінің лауазымды адамадары адвокатты, мысалы клиенттің мүддесін қорғауда оның белсендідігін азайтуға мәжбүр ету үшін ықпал ете алмайды. Адвокатураның санын, ышығыстары мен кірістерін ешкім де бекіте алмайды. Адвокатура өзін өзі басқаратын ұйым болып табылады, сондықтан ҚР Әділет министрлігі мен оның органдары тарапынан бақылау жоқ, олардың нұсқаулықтары мен әдістемелік ұсыныстарын басшылыққа алуға құқылы.

Қазіргі кезде адвокатура қызметпен айналысатын адамдардың негізгі ұйымдық бірлестігі адвокаттар алқасы болып табылады. Адвокаттар алқасының өзінің мөрі мен бланкісі, банктерде шоты бар заңды тұлға болып табылады. Алқаны құру құрылтайшылары тобының бастамасымен жүзеге асырылады. Алқаны ұйымдастыру және оның қызмет тәртібі алқа мүшелерінің жалпы жиналысында қабылданатын оның жарғысымен айқындалады. Жаңадан қайта құрылған алқалар мен олардың жарғылары ҚР Әділет министрлігінде тіркеуге жатады.

2. Адвокаттың мәртебесі. Адвокат - міндетті түрде адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын және “Адвокаттық қызмет туралы” заңмен реттелетін адвокаттық шеңберінде кәсіптік негізде заң көмегін көрсететін ҚР азаматы. Жоғары заң білімі, заңгер мамандығы бойынша кемінде екі жыл жұмыс стажы бар және адвокаттық қызметті жүзеге асыру құқығына лиценция алған адам адвокат бола алады.

Адвокат жоғары заң білімі бар, адвокаттық қызметті жүзеге асыру құқығына лиценция алған, міндетті түрде адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын және заңмен реттелетін адвокаттық қызмет шеңберінде кәсіптік негізде заң көмегін көрсететін ҚР азаматы.

Адвокаттың көмекшіліре мен тағлымдамадан өтушілері болуы мүмкін. Адвокаттың көмекшілері еңбек шартының негізінде заң консультациясында, адвокат кеңсесінде немесе адвокаттық қызметпен жеке дара айналысатын адвокаттың жанында жұмыс істей алады.

Адвокаттың көмекшілері адвокаттың нұсқаулары бойынша және соның жауапкершілігімен адвокаттың тапсырмаларын орындауға құқылы.

Жоғары заң білімі бар азаматтар ғана адвокаттың тағылымдамадан өтушілері болып табылады. Тағылымдамадан өтушілер адвокаттар алқасы төралқасы қаулысның негізінде кемінде бес жыл адвокаттық қызмет стажы бар адвокаттарда үш айдан бір жылға дейінгі мерзімге тағылымдамадан өтеді. Адвокат лицензия негізінде жұмыс істейді. Лицензия негізгі, тұрақты болып табылады және оның күші ҚР барлық аумағында қолданылады.


15-тақырып. ҚР-сында құқықтық қамтамасыз етуді ұйымдастыру

1.Нотариат.

2.Нотариустың құқықтық жағдайы.
1.Нотариат Нотариат даусыз құқықтар мен фактілерді растау, құжаттарды, олардың үзінділерін куәландыру, құжаттарға атқарушылық күш беру және азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету мақсатында заңда көзделген басқа да іс әрекеттерді және заңда көзделген тәртіппен орындау жүктелген мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар жүйесін білдіреді.

Нотариаттық қызмет сотпен тығыз байланысты. Бұл сот пен нотариаттың азаматтық айналымда субъективтік құқықтарды қорғау және заңдылықты қамтамасыз ету жөніндегі ортақ міндеттерімен түсіндіріледі. Азаматтық іс жүргізуде құқық туралы дауларды қарайтын соттан айырмашылығы нотариат азаматтық құқықтарды заңдық тұрғыда бекітуге және болащақта оның ықтимал бұзылуын болдырмауға бағытталған функцияны орындайды, осылайша нотариат қызметі алдын алу сипатына ие. Азаматтар мен заңды тұлғалардың құқықтарын, олардың заңды мүдделерін қорғау нотариучтың заңда көзделген нотариаттық іс әрекеттерді жасауы арқылы жүзеге асырылады.

1. 
   даусыз құқықтарды куәландыруға бағытталған нотариаттық іс әрекеттер;
   
2. 
   даусыз фактілерді куәландыруға бағытталған нотариаттық іс әрекеттер;
   
3. 
   борыштық және төлемдік құжаттарға атқарушылық күш беру жөніндегі нотариаттық іс әрекеттер;
   
4. 
   мұралық мүлікті қорғауға, мүлікті иеліктен айыруға тыйым салуға және құжаттарды сақтауға қабылдауға шаралар қолдану жататын нотариаттық қорғау әс әрекеттері.
   

Жоғары заң бiлiмi бар, јдiлет аттестаттау комиссиясында аттестаттаудан, нотариуста кемiнде бiр жыл таєылымдамадан ґткен жјне нотариаттыќ ќызметпен айналысу ќўќыєына лицензия алєан Ќазаќстан Республикасыныѕ азаматы нотариус бола алады.

Ґтелмеген немесе заѕда белгіленген тјртіппен соттылыєы алынбаєан, белгiленген тјртіппен іс-јрекет жасауєа ќабiлетсіз не iс-јрекет жасауєа ќабілеттілігі шектеулi деп танылєан адам нотариус бола алмайды.

өзiне ќатысты аќталмайтын негiздер бойынша ќылмыстыќ iс тоќтатылєан, лицензиясынан айырылєандыќтан не нотариаттыќ iс-јрекет жасау кезiнде Ќазаќстан Республикасы заѕдарыныѕ бўзылуына жол бергенi їшiн мемлекеттiк нотариус ќызметiнен босатылєандыќтан нотариаттыќ ќызметтi тоќтатќан адам да осындай оќиєа болєаннан кейiн їш жыл бойы нотариус бола алмайды. 

Жекеше және мемлекеттiк нотариустардыѕ нотариаттыќ ќызметтi жїзеге асырєан кездегi ќўќыќтары, мiндеттері теѕ болады. Олар ресiмдеген ќўжаттардыѕ бiрдей заѕ кїшi болады. 

Баптың 1-тармаєында кґзделген лицензиясы жоќ адамдардыѕ (осы Заѕныѕ 1-бабындаєы 2-тармаќтың 2), 3) тармақшаларында аталған адамдарды ќоспағанда) нотариаттыќ iс-әрекеттер жасауы, не нотариат туралы заѕдардыѕ ґзге де талаптарын бўзып жасауы және сол iс-әрекеттерден табыс табуы Ќазаќстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болуға әкеп соғады.

Әдебиеттер тізімі

Нормативтік – құқықтық актілер

1. 
   Қазақстан Республикасы. Конституция (1995) Қазақстан Республикасының Конституциясы : ресми мәтін. – А. : Заң әдебиеті, 2008.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі. – А. : Жеті Жарғы, 2006.
   
3. 
   Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. – А. : Жеті Жарғы, 2007.
   
4. 
   Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу Кодексі. – А. : Жеті Жарғы, 2006.
   
5. 
   Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу Кодексі. – А. : Жеті Жарғы, 2007.
   

Негізгі әдебиеттер тізімі

1. 
   Кобликов, А. Уголовный процесс: учеб.пособ. / А.Кобликов. - М.: Юристь , 1996.
   
2. 
   Жайлин , Ғ. Қылмыстық іс жүргізу құқығы: оқу құрал / Ғ. Жайлин. - А. : Атамура , 1998.
   
3. 
   Сулейменов, С. Д. Қылмыстық іс жүргізу құқығы: оқу құрал / С. Д. Сулейменов А. : Атамура , 2004.
   
4. 
   Ағдарбеков, Қ. Азаматтық құқығы: оқу құрал /Қ. Ағдарбеков. - Қарағанды: Болашақ баспа, 2001.
   

Қосымша әдебиеттер тізімі

1. Сапарғалиев, Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы: оқу құрал /

Ғ. Сапарғалиев. - А: Жеті жарғы, 1997 .

2. Ағыбаев, А. Қылмыстық құқық: оқу құрал / А.Ағыбаев. – А: Жеті жарғы, 2001.- 634б.

3. Төлеуғалиев, Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы : оқу құрал /

Ғ. Төлеуғалиев – Алматы: Жеті жарғы, 2001.

Мамандық 5В0301100_______Гуманитарлық заң факультеті _

(деканаттың атауы)

(_міндетті_)

(таңдау бойынша, міндетті)

Мамандық:_5В030100 Құқықтану________ ________________

(шифр және атауы)

(жалпы орта, орта кәсіби, жоғарғы кәсіби)

Құрастырушы:аға оқытушы: Усербаев М.У.

Семинар саны 15 сағ.

Экономика және құқық мамандығы деканатының отырысында бекітілді, «___»________2013 ж.,
Хаттама № ________ мамандық деканы __

(қолы)

_________________ ____мамандығы деканатының әдістемелік комиссиясы ұсынған
«___» ________________ 2013 ж., Хаттама № ____

Оқытудың кредиттік технологияға өту жағдайларында оқу-педагогикалық процессінің алдынды келесі мәселелер тұр, жалпытеориялық және әдістемелік ғылым ретінде мемлекет және құқық теориясының ерекшеліктерін нақты айқындау қажеттілігімен байланысты, кез келген студентке оның артықшылығы мен маңыздылығын жеткізу.

Мүмкіндігінше, кредиттік жүйенің құрамдас бөліктерін толық көлемде жұмылдыру: қарастыратын тақырып бойынша дәріс алдында студенттерге «дайындық материалдар» ұсыну, СОӨЖ мен семинар сабақтарына дайындалу мақсатында бяндамаларды бөліп беру, оқытушы студенттерге жеке кеңес беруді қолдану. Дәріс сабағында алған материал Семинарлық сабақтарда бекітіледі, жетілдіріледі. Семинар сабағында студенттер тартпа материалдармен, тестілермен жұмыс жасайды.
1-тақырып. Құқық қорғау органдары пәнінің түсінігі, жүйесі

5. 
   Құқық қорғау қызметінің түсінігі, белгілері және міндеттері.
   
6. 
   Құқық қорғау қызметтерінің басты бағыттары
   
7. 
   Құқық қорғау органдары, оның түсінігі мен жүйесі.
   
8. 
   Құқық қорғау органдары оқу курсының пәні, жүйесі.
   

1.ҚР-сы құқық қорғау органдары туралы нормативтік-құқықтық актілердің жалпы сипаттамасы мен олардың жіктелуі.

2. ҚР-сы құқық қорғау органдары туралы құқықтық актілерді заңдық маңызы бойынша жіктеу.
3-тақырып. Қазақстан Республикасының аумағында алғашқы сот институттарының пайда болу тарихы, сот билігінің түсінігі