«Бастауыш мектепте есептерді шығаруға үйрету технологиясы»

 

85 

 

 

Негізгі әдебиеттер: 1, 2,3, 4, 13,14,16 

Қосымша әдебиеттер: 1,2,3 

№3  СӨЖ  тақырыбы:  Есепті  шешудің  жалпы  тәсілдерін 

үйрету технологиясы 

Тапсырмалар 

1. Айырмалық салыстыруға берілген шешудің жалпы тәсілдерін 

үйрету технологиясы. 

Әдістемелік ұсыныстар:   

Есептің осы түрін енгізуге дайындық жұмысын ашып көрсетіңіз. 

Қандай  көрнекі  құралдарды  пайдалануға  болатынын  көрсетіңіз. 

Оқулықтан  айырмалық  салыстыруға  2-3  есеп  мысал  келтіріңіз  және 

олармен жұмыс істеу әдістемесін толық ашып көрсетіңіз. 

Негізгі әдебиеттер: 6,7,8,10,11,12,13,14,16 

Қосымша әдебиеттер: 1,2,3 

 

№4  СӨЖ  тақырыбы:  Бастауыш  мектепте  математиканы 

оқытуда жай есептерді шығаруға үйрету технологиясы 

Тапсырмалар 

1.  Шамалардың  пропорционалдық  тәуелділігіне  берілген  есептерді 

шешуді үйрету технологиясы. 

Әдістемелік ұсыныстар:   

Есептің  осы  түрін  енгізуге  дайындық  жұмысын    ашып 

көрсетіңіз.  Шамалардың  пропорционалдық  тәуелділігіне  берілген 

есептерді:  4-ші  пропорционал  шаманы  табуға,  пропорционалдық 

бөлуге  және  екі  айырмасы  бойынша  белгісізді  табуға  берілген 

есептерді   шешуді үйрету әдістемесіне сипаттама беріңіз.Математика 

оқулығынан әрбір түрінен бір есептен теріп жазыңыз, олармен жұмыс 

істеу әдістемесін көрсетіңіз.   

Негізгі әдебиеттер: 6,7,8,10,11,12,13,14,16 

Қосымша әдебиеттер: 1,2,4 

 

№5  СӨЖ  тақырыбы:

 

Бастауыш  математика  курсындағы 

кері және өзара кері есептерді шығаруға үйрету технологиясы 

Тапсырмалар 

1.  Бастауыш  математика  курсындағы  кері  және  өзара  кері 

есептерді шешудің жалпы тәсілдерін үйрету технологиясы. 

Әдістемелік ұсыныстар:   

 

86 

 

 

Есептің осы түрін енгізуге дайындық жұмысын ашып көрсетіңіз. 

Қандай  көрнекі  құралдарды  пайдалануға  болатынын  көрсетіңіз. 

Оқулықтан кері және өзара кері есептерге 2-3 мысал келтіріңіз және 

олармен жұмыс істеу әдістемесін толық ашып көрсетіңіз. 

 Негізгі әдебиеттер: 6,7,8,10,11,12,13,14,15,16  

Қосымша әдебиеттер: 1,2,6 

 

№6  СӨЖ  тақырыбы:  Бастауыш  мектепте  математиканы 

оқытуда құрама есептерді шығаруға үйрету технологиясы 

Тапсырмалар 

1.  Бастауыш  мектепте  математиканы  оқытуда  құрама  есептерді 

шығаруға 

шешуді 

үйретуде 

әртүрлі 

әдістемелік 

тәсілдер 

қолданылатын  тапсырмаларды    математика  оқулықтарынан  теріп 

жазыңыз және өзіңіз құрастырыңыз.    

2. Мына есепті шығаруда оқушылар қандай қате жіберуі мүмкін:  

«150  жақтауды  сырлау  керек.  Бір  сылақшы  мұны  15  күнде,  ал 

екіншісі 10 күнде істей алады. Егер екі сылақшы бірігіп істесе, олар 

бұл  жұмысты  неше  күнде  орындай  алады?»  Қатенің  алдын  қалай 

алуға болады? Есептің мәтінін талдауда неге көңіл бөлу керек? Есепті 

талдауға арналған әңгіме құрастырыңыз. 

Әдістемелік ұсыныстар:   

Тапсырмаларды  орындауда    мына  әдебиетті  оқып-үйреніп, 

басшылыққа  алу  керек:  Т.К.Оспанов  және  т.б.  Жаңа  буын 

оқулықтары  бойынша  бастауыш  сыныптарда  математикасны  оқыту 

әдістемесі. - Алматы: Атамұра, 2005.  

 Негізгі әдебиеттер: 6,7,8,10,11,12,13,14,15,16  

Қосымша әдебиеттер: 1,2,6 

 

2.6.1 Курс бойынша жазбаша жұмыстар тақырыптары 

Реферат тақырыптары 

1. 

Бастауыш 

мектепте 

есептерді 

шығаруға 

үйрету 

технологиясының оқытудың маңызы мен келешегі 

2  Есеппен  және  оның  құрамымен  таныстыру  технологиясының 

мазмұны  

3  Есепті  шешудің  жалпы  тәсілдерін  үйрету  технологиясының 

ерекшеліктері 

4    Бастауыш  мектепте  математиканы  оқытуда  жай  есептерді 

шығаруға үйрету технологиясының мазмұны 

 

87 

 

 

5  Бастауыш  математика  курсындағы  кері  және  өзара  кері 

есептерді шығаруға үйрету технологиясының ерекшеліктері 

6  Бастауыш  мектепте  математиканы  оқытуда  құрама  есептерді 

шығаруға үйретудіңмаңызы 

7 

Мәтінді 

есептерді 

шығаруды 

үйретуді 

модельдеу 

технологиясын пайдалану мүмкіндіктері 

8.  Математиканы  оқыту  технологиясында  есептерді  шығаруды 

үйретуді жетілдіру 

9  Бастауыш  сынып  оқушыларының  есептерді  шығару 

қабілеттері 

10    Математиканы  оқыту  технологиясында  бастауыш  сынып 

оқушыларының есептерді шығару қабілеттері дамыту бағдарламасы 

 

2.6.2 Курстық жұмыс оқу жоспарында қарастырылмаған. 

2.7  Оқу  сабақтарын  бағдарламалық  және  мультимедиялық 

тұрғыдан өткізу 

Тақырып  

Сабақтың 

түрі 

Бағдарламалық 

өнімнің тауы 

Қол 

жеткізу 

орны 

Арнайы 

аудиторияның 

атауы 

Бастауыш 

мектепте 

математиканы 

оқытуда  жай 

есептерді 

шығаруға 

үйрету 

технологиясы 

Дәріс 

Сарбасова 

Қ.А. 

жәні 

т.б. 

Математика 

пәнінен 

ашық 

сабақтар. 

- 

Зияткерлік  меншік 

объектісін 

мемлекеттік  тіркеу 

куәлігі.  -  №322, 

14.10.2005. 

Бастауыш 

оқытудың 

педагогикасы 

және 

әдістемесі 

кафедрасы 

219/10 

Қазақ 

халқының 

ауызша 

есептерімен 

жұмыс 

істеу 

технологиясы 

СОӨЖ 

Сарбасова 

Қ.А. 

Бастауыш 

сыныптарда 

математикадан 

сыныптан 

тыс 

жұмыстар  (электр. 

оқулық). 

- 

Зияткерлік  меншік 

объектісін 

мемл. 

тіркеу 

куәлігі.- 

№022,    29.0.2004. 

қаңтар 2004 ж. 

 

Бастауыш 

оқытудың 

педагогикасы 

және 

әдістемесі 

кафедрасы 

219/10 

 

88 

 

 

2.8 Өзіндік бақылау үшін ұсынылатын тест тапсырмалары 

 

1.  «

Есеп»  түсінігімен  таныстыру  бағдарлама  бойынша  қай  бөлімде 

өтіледі? 

A) Қарапайым түсінік. 

B) Он көлеміндегі сандар. 

C) Он көлеміндегі қосу мен азайту. 

D) 100 көлеміндегі сандар. 

E) 100 көлеміндегі қосу мен азайту. 

2. Есеп шешу үстінде сұрақтар жүйесінен бірінші болып мұғалім 

қоятыны: 

A) Есеп шарты бойынша не белгілі?. 

B) Не белгісіз?. 

C) Есепте не туралы айтылған?. 

D) Есепті біз қалай шешеміз?. 

E) Есеп неше амалмен шешіледі?. 

3.  «40 кг сәбізді әрқайсысын 10 кг -нан салу үшін қанша жәшік 

керек» деген есептің түрін анықта: 

A) Тең бөлу. 

B) Бөліндінің мәнін табу. 

C) Бірнеше есе бірлікке арттыру. 

D) Еселік салыстыру. 

E) Амалдар компоненттері мен нәтижелері арасындағы өзара 

байланысты орнату. 

4. Есептің шешуін тексеру: 

A) Есептермен жұмыс істеуде соңғы кезең болып табылады. 

B) Есептермен жұмыс істеуде қажет емес. 

C) Есептермен жұмыс істеуде бірінші кезең. 

D) Есеп мазмұнын алғаш талдағаннан кейін орындалады. 

E) Есеп мәтінін таныстырғаннан кейін орындалады. 

5. Пропорционал шамалармен байланысты есеп: 

A) Белгілі қосылғыш пен қосындының мәні арқылы белгісіз 

қосылғышты табу. 

B) Еселік салыстыруға есеп. 

C) Екі айырмасы бойынша белгісізді табу. 

D) Мазмұны бойынша бөлу. 

E) Тең бөліктерге бөлу. 

 

 

89 

 

 

6. Қозғалысқа берілген есептермен жұмыс істеу әдістемесінің 

ерекшеліктерінің бірі: 

A) Есептің қысқаша шарты. 

B) Есептің мазмұны бойынша жұмыс. 

C) Артық мәліметтері бар есептерді қарастыру. 

D) Есептің шартының схемалық үлгісін құру. 

E) Қысқаша жазуды құру. 

7.  «Ұзындығы 12 см жолақтың төрттен бір бөлігі кесіліп алынды. 

Жолақтың кесіліп алынған бөлігінің ұзындағы неге тең?» –есебінің 

түрі: 

A) Санның үлесін табу. 

B) Үлесі бойынша санды табу. 

C) Көбейтіндіні табу. 

D) Қосындыны табу. 

E) Қалдықты табу. 

9. Қосуға берілген жай есептің түрі: 

A) Көбейтіндіні табуға берілген есеп. 

B) Бөліндіні табуға берілген есеп. 

C) Еселік салыстыруға берілген есеп. 

D) Қосындының мәнін табуға берілген есеп. 

E) Бірнеше бірлікке кеміту. 

10.  «Қораптан 6 қызыл және 4 көк қарындаш алды. Қораптан қанша 

қарындаш алды?»-есебінің түрі: 

A) Қосындының мәнін табу. 

B) Қалдықты табу. 

C) Бірнеше бірлікке кеміту. 

D) Еселік салыстыру. 

E) Амал компоненттері мен нәтижелері арасындағы өзара 

байланысты орнату. 

11. 

Бастауыш  мектепте  математика  курсын  оқып-үйренуде 

арифметикалық есептердің ролі: 

A) Қозғалыс іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру. 

B) Сандардың натурал қатарының құрылу принципін меңгерту. 

C) Практикада теориялық білімді қолдануға  балаларға үйрету. 

D) Тіл дамыту. 

E) Сандар жазылуындағы цифрдың орнына байланысты мәнін 

меңгерту. 

 

 

90 

 

 

12. Есеп ұғымын енгізу алдындағы дайындық жұмысы: 

A) Заттар жиынымен практикалық жаттығуларды орындау. 

B) Иллюстрациялар бойынша есеп түріндегі әңгіме құрастыру. 

C) Екі жай есепті салыстыру. 

D) Жетіспейтін және артық мәліметтері бар есептерді шешу. 

E) Уақыт ұғымын қалыптастыру 

13. Арифметикалық есеппен жұмыс басталады: 

A) Есептің мазмұнымен таныстырудан. 

B) Қысқаша шартын құрумен. 

C) Сұрақтан есеп шартын бөліп алудан. 

D) Есепті шешу үшін арифметикалық амалды таңдап алудан. 

E) Есепке сұрақты қайта жасаудан. 

14. Азайтуға арналған жай есептің түрін тап: 

A) Көбейтіндіні табу. 

B) Бөліндіні табу. 

C) Еселік салыстыруға есеп. 

D) Санды бірнеше бірлікке кемітуге есеп. 

E) Қосындыны табуға арналған есеп. 

15. Мәтіндік арифметикалық есептермен жұмыс кезінде балалар білуі 

керек: 

A) Есепті шеші үшін арифметикалық амалды таңдап алу жолын табу. 

B)  Арифметикалық  амалдардың  қасиеттері  мен  заңдылығын  қайта 

жасау. 

C) Азайту тәсілінің рационалдығын қолдану. 

D) Берілгендердің ішінен ыңғайлы тәсілін таңдап алу. 

E) Кеңістікте бағдарлай алуы. 

16.  «Сөренің  жоғарғы  қатарында  12  кітап  бар.  Ол  төменгісіне 

қарағанда  3  кітапқа  артық..  Төменгі  қатарда  қанша  кітап  бар?» 

есебінің түрі: 

A) Санды бірнеше бірлікке арттыруға арналған есеп. 

B) Санды бірнеше бірлікке кемітуге арналған есеп. 

C) Санды бірнеше бірлікке арттыруға арналған тура есеп. 

D) Санды бірнеше бірлікке кемітуге арналған жанама есеп. 

E) Қосындының мәнін табуға арналған есеп. 

17.  «Машина қоятын орында 26 жеңіл машина, ал жүк машинасы 22-

ге кем. Жүк машинасы нешеу?» есебінің түрі: 

A) Санды бірнеше бірлікке арттыруға арналған есеп. 

B) Санды бірнеше бірлікке кемітуге арналған есеп. 

 

91 

 

 

C) Санды бірнеше бірлікке арттыруға арналған тура есеп. 

D) Санды бірнеше кемітуге арттыруға арналған жанама есеп. 

E) Қосындының мәнін табуға арналған есеп. 

18.  Есепке  кіріспенің  алдындағы  дайындық  жұмысы  математикалық 

жаттығулар түрі ретінде: 

A) Математиканың бірінші сабақтарынан өткізіледі. 

B) 10 көлеміндегі сандарды нөмірлеуді үйрену кезінен басталады. 

C) Кестелік қосу мен азайтуды үйрену кезінен басталады. 

D) Есеп түсінігімен танысқаннан кейін басталады. 

E) Мұндай жұмыс жүргізілмейді. 

19.  Мәтіндік  есептер  математиканың  бастауыш  курсында  күрделі 

математикалық  түсініктерді,  қасиеттерді,  қатынастарды  игеруге 

мүмкіндік береді. Есептің басты функциясы: 

A) Білімділік. 

B) Дамытушылық. 

C) Тәрбиелелік. 

D) Оқушылардың ой-өрісін кеңейту. 

E) Дайындық. 

20.  «Құмырада  бірнеше  алма  болды.  Кейіннен  Самат  2  алма  алды, 

құмырада 5 алма қалды. Құмырада қанша алма болды?» есептің түрі: 

A) Қалдықты табуға арналған есеп. 

B) Қосындының мәнін табуға арналған есеп. 

C) Бөліндінің мәнін табуға арналған есеп. 

D) Азайғышты табуға арналған есеп. 

E) Қосылғыштардың біреуін табуға арналған есеп. 

 

Дұрыс жауаптардың кілті 

 

Сұрақ 

нөмері 

Дұрыс 

жауап 

(A,B,C,D,E) 

Сұрақ 

нөмері 

Дұрыс жауап 

(A,B,C,D,E) 

1. 

С 

11. 

B 

2. 

C 

12. 

A 

3. 

B 

13. 

D 

4. 

A 

14. 

A 

5. 

C 

15. 

D 

6. 

D 

16. 

B 

 

92 

 

 

7. 

A 

17. 

A 

8. 

D 

18. 

A 

9. 

A 

19. 

D 

10. 

C 

20. 

B 

 

Студенттер білімін бағалау өлшемдері 

Дұрыс жауаптар саны 

Оценка 

19-20 

Үздік 

16-18 

Жақсы  

10-15 

Қанағаттанарлық 

10 балдан төмен 

Қанағаттанарлықсыз 

 

 

2.9 Курс бойынша емтихан сұрақтары 

9. Емтихан сұрақтарының тізімі 

1. 

Бастауыш 

мектепте 

есептерді 

шығаруға 

үйрету 

технологиясының пәні, мақсаты мен міндеттері  

2. 

«Бастауыш 

мектепте 

есептерді 

шығаруға 

үйрету 

технологиясы» пәні бойынша білім мазмұны 

3. 

Бастауыш мектепте есептерді шығаруға үйрету мәселесінің 

зерттелу деңгейі  

4. 

Бастауыш  мектепте  есептерді  шығарудың  базалық 

мазмұнына сипаттама 

5. 

Есеппен таныстыру технологиясы  

6. 

Есептің құрамымен таныстыру технологиясы

 

 

7. 

Есепті шешудің жалпы тәсілдерін үйрету технологиясы 

8. 

Бастауыш  мектепте  математиканы  оқытуда  жай  есептерді 

шығаруға үйрету технологиясы  

9. 

Бастауыш  математика  курсындағы  кері  және  өзара  кері 

есептерді шығаруға үйрету технологиясы  

10. 

Бастауыш  мектепте  математиканы  оқытуда  құрама 

есептерді шығаруға үйрету технологиясы  

11. 

Мәтінді 

есептерді 

шығаруды 

үйретуді 

модельдеу 

технологиясы 

12. 

Қазақ  халқының  ауызша  есептерімен  жұмыс  істеу 

технологиясы 

13. 

Бастауыш  мектепте  есептерді  шығаруға  үйретуде  көрнекі 

құралдарды пайдалану  

 

93 

 

 

14. 

Бастауыш 

мектепте 

есептерді 

шығаруға 

үйретуде 

ақпараттық құралдарды пайдалану  

15. 

Математиканы оқыту технологиясында есептерді шығаруға 

үйретудің маңызы  

16. 

Бастауыш мектепте есептерді жіктеудегі түрлі көзқарастар  

17. 

Математиканы  оқыту  технологиясында  педагогикалық 

есептердің жіктемесі  

18. 

Бастауыш  сынып  оқушыларының  танымдық  қабілеттерін 

арттырудағы есептердің ролі 

19. 

Бастауыш 

мектепте 

есептерді 

шығаруға 

үйретуді 

әдістемелік  жетілдіру  және  дидактикалық  қайта  құру  негізіндегі 

технологиялар  

20. 

Бастауыш  мектепте  есептерді  шығаруға  үйретудің 

нәтижелілігін бақылау 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

94 

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны 

 

1. Оқу пәнінің бағдарламасы – SYLLABUS………………....................3 

1.1 Оқытушы туралы мәлімет …………………………………………..3 

1.2 Пән туралы мәлімет   ……………………………………….…..…...3 

1.3 Перереквизиттер……………………………………………………...3 

1.4 Постреквизиттер……………………………………………………...3 

1.5 Пәннің қысқаша сипаттамасы  …………………………...................4 

1.6 Пән бойынша тапсырмаларды орындау және өткізу кесетесі …....5 

1.7 Әдебиеттер тізімі ………………………………………………….....6 

1.8 Рейтинг-шкала …………………………………………………….....8 

1.9 Курстың саясаты мен процедуралары ……………………...............8 

2. Пән бойынша оқу-әдістемелік материалдар ………… …..................9 

2.1 Курстың тақырыптық жоспары ………………………………….....9 

2.2 Дәріс сабақтарының тезистері ………………………………….......9 

2.3 Семинар сабақтарының жоспарлары …………………………......74 

2.5 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын  

өзіндік жұмыс сабақтарының жоспары ……………………………....79 

2.6 Студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша сабақ жоспары …...84 

2.6.1 Курс бойынша жазбаша жұмыстар тақырыптары  ………….....86 

2.6.2 Курстық жұмыстар тақырыптары.................................................86 

2.7 Оқу сабақтарын бағдарламалық және мультимедиялық  

тұрғыдан өткізу........................................................................................87 

2.8 Өзіндік бақылау үшін тест тапсармалары ………………..............87 

2.9 Курс бойынша емтихан сұрақтары ……………………………......92 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

95 

 

 

 

 

 

 

 

ОӘК кафедра мәжілісінде талқыланған 

(хаттама №9 «29» сәуір 2011 ж.)  

 

ОӘК Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ-дің 

Ғылыми-әдістемелік кеңесінде мақұлданған  

                                            (хаттама № ___ «____» _________ 2011 ж.)  

 

 

 

 

 

«Бастауыш мектепте есептерді шығаруға үйрету технологиясы» 

пәнінен 

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН 

 

050102 – Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі 

мамандығына арналған 

 

 

 

 

 

 

 

Сарбасова Қарлығаш Амангелдіқызы 

 

 

 

 

 

 

 

 

96 

 

 

Подписано в печать     г. Формат 60х84 1/16. Газетная бумага.   

Объем   уч.-изд. л. Тираж ___ экз.     Заказ №___. 

Отпечатано в типографии издательства КарГУ им. Е.А.Букетова 

100012, Караганда, ул. Гоголя, 38