Балашт ҥ с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы о қ у л ы қ Ақтӛбе 1 4

364 
Ревматизмнің жиі кездесетін жҥректен тыс белгілерінің бірі абдоминалдық синдром. 
Ол 8-13% жағдайларда кездеседі жҽне негізінен іштің ауыруымен сипатталады. Іштің 
ауыруының пайда болуы туралы ҽртҥрлі кҿзқарастар бар. Біреулер іш пердесінің 
спецификалық қабынуына байланысты деп есептейді. Ал, ҥшінші топтағы ғалымдар іштің 
ауруының себебі іште орналасқан нерв ҿрімдерінің улармен зақымдалуында деп 
есептейді. Абдоминальді (іш) синдром полисерозиттердің бір кҿрініс ретінде кҿп 
жағдайда жҥрек жҽне буындардың зақымдалуының белгілерінен бҧрын білінеді. Бҧл 
синдром мектеп жасындағы балаларда жиі байқалады. Іш синдромының клиникалық 
белгілері ҽртҥрлі негізінен ревматизмнің активтілік дҽрежесіне байланысты болып келеді. 
Іш ауру жедел, ҧстамалы тҥрде, кҿбіне оң қабырға астында байқалады. Ауру ҧстамасы 
бірер минуттан бірнеше кҥнге созылуы мҥмкін жҽне қайталап соғуға бейім болып келеді. 
Бҧл белгілермен қатар, жҥрегі айнып, қҧсады, іші қатады, болмаса іші жиі жҥреді. Кейбір 
балаларда іш пердесінің қабыну белгілері анықталуы мҥмкін. 
Балалар ревматизмінде негізінен аллергиялық, негізінен тамыр қабырғаларының 
ҿткізгіштігінің артуы байланысты, ҽсер салдарынан бҥйрек зақымдалуларыда (1,7-14,3%)
байқалады. Бҥйректегі ҿзгерістер науқастын кез-келген кезеңінде байқалуы мҥмкін, бірақ 
кҿбіне қайталама кездерінде білінеді. Бҥйрек зақымдалуы ҽрекеттік тез жойылып кететін 
нефропатиядан бастап, созылмалы жайылмалы нефритпен де білінуі мҥмкін. Кҿптеген 
балаларда зҽр тексермелерінде орташа альбуминурия, гематурия, цилиндрурия сияқты 
белгілерімен айқын білінеді. Ісу жҽне гипертониялық синдромдар сирек жҽне шамалы 
білінеді. Кҿбіне бетінің, басының аздап ісінгені терісінің қуқылдануымен бірге байқалады. 
Жайылған ісіктер бірең-сараң жағдайларда ғана кездеседі. Кейбір науқастарда артериялық 
негізінен диастолалы, қысымның артқаны байқалады. Зҽрдегі ҿзгерістер ҽдетте жойылып 
кетеді, бірақ кейбір ҧзақ уақыт сақталып, ревматизмнің активті емес сатысында да 
байқалуы мҥмкін. 
Бҥйректегі патанатомиялық ҿзгерістерге қарағанда 2-2,5 есе жиі кездеседі жҽне эндо-
васкулиттермен, тамыр қабырғаларының фибриноидты ісінуімен жҽне т.б. сипатталады. 
Ревматизмде терінің зақымдалуы бҿртпе жҽне тері асты тҥйін тҥрінде болады. 
Бҧлардың ішінде сақина тҽрізді (анулярлы) бҿртпе жиі кездеседі. Соңғы кезде бҧл бҿртпе 
ревматизмнің ауырлық дҽрежесіне сҽйкес келмейді. 
Сақина тҽрізді бҿртпе науқастың денесінде, аяқ-қолында байқалады, тҥсі бозғылт-
қызыл, терінің бетінен аспайды. Бҿртпе пайда болғаннан кейін жойылып кетедіде, 
ешқандай субъективті қҧбылыстар (тері де тҥлеу немесе пигментация) байқалмайды. 
Эритеманың сақинасы ҽртҥрлі болады, бір кҥнде бірнеше рет жойылып кетуі мҥмкін. 
Сақиналы бҿртпелермен қатар, кҿбіне аяқ-қолының, сиректеу іштің алдыңғы, кеуденің 
терісінде ҽртҥрлі мҿлшердегі кҿгеру сияқты геморрагиялық бҿртпелер байқалады. 
Сонымен қатар, ҽртҥрлі мҿлшерде мҧрнынан қан кету байқалады. 
Балалар ревматизмінің ҿзіндік кҿріністерінің бірі болып ревматикалық тҥйіндер 
есептелінеді (4-10% кездеседі). Ревматикалық тҥйіндерде 1898 жылы А.А. Кисель 
ревматизмнің ―абсолюттік белгісі‖ ретінде суреттеген болатын. Бірақ, қазір бҧл белгінің 
басқа науқастарда да (инфекциялық бейспецификалық полиартрит) байқалатыны белгілі 
болып отыр. 
Ревматикалық тҥйіннің морфологиялық қҧрылысы ревматикалық гранулеманың 
қҧрылысымен бірдей болып келеді. Олда мукоидты ісінуден склерозға дейін 4 сатыдан 
ҿтеді. Тҥйіндердің мҿлшері тарының дҽнімен орман жаңғағына дейін ҽртҥрлі болады. 
Оларды кҿбіне науқастардың ҿздері байқайды, болмаса – тері, ия тері асты шел майын 
пальпациялап тексергенде анықталады. Ревматикалық тҥйіндер буындар (тізе, балтыр-аяқ 
басы, шынтақ, білек-қол басы) аймағында, жауырын қырында, сіңірлер бойында 
орналасқан. Тҥйіндер саны 1-2 немесе одан да кҿпке дейін жетуде мҥмкін. Тҥйіндер 
біртіндеп, із қалдырмай жойылып кетеді.
Ревматизмде науқас балалардың бауырының зақымдалуы аурудың жедел кезеңінде 
гиперэргиялық қабыну белгілері ретінде жҽне қан айналуының жетіспеушілігінде 

365 
(тоқыраулы бауыр) байқалады. Бауыр ҥлкейіп, жайылма тҥрде ҿседі, қатайып 
пальпациялағанда аздап ауырады. Сонымен қатар, оның кейбір функциялары (кҿмірсулар, 
белок алмасуы, залалсыздандыруы) бҧзылады. Бауырдағы патологиялық ҿзгерістер, 
ҽдетте қалдықсыз жойылып кетеді. Дегенмен, бауыр ҥлкеюі ревматизмнің жедел 
ҧстамасынан кейін ҧзақ уақыт сақталып қалады. 
Кҿздің ревматизмде зақымдалуы балаларда сиректеу кездеседі. Кҿбіне, негізінен 
жайлы бітетін, ириттер байқалады. Ириттердегі бҧзылыстармен қатар ревматизмнің басқа 
белгілері, ҽсіресе жҥрек-тамыр жҥйесіндегі ҿзгерістер бойынша анықтауға болады. 
Ревматизмнің қайталама тҥрлерінде ревматикалық ириттер қайталанып тҧруы мҥмкін. 
Ревматизмнің ҧстамасы, артынан патологиялық процесстің ҧзақ бҥркеме кезең 
басталатын, негізгі бір сатысы. Демек ҧстаманың бітуімен ревматизмнің барлық 
клиникалық белгілерінің дамуы аяқталмайды. Бҧл кезең бҧрын ҧстамааралық болып 
белгіленсе, қазіргі жіктеліс бойынша активті емес сатысы деп аталады. А.А. Кисель бҧл 
кезеңді былай сипаттайды: ―Ҧстама аралық кезеңді біз қалай тҥсінуіміз керек? Бҧл 
процесс қандай жағдайда болады? Мҥмкін, ол тҥгел тоқтайтын шығар? Барлық клини-
калық ерекшеліктеріне қарағанда, бҧл мҥмкін емес. Біртіндеп жайлап даму бҧл аурудың 
негізгі ерекшелігі, науқастың сыртқы тҥрі жҽне олардың жҧмыс жасау қабілеті ауру толық 
жазылып кеткен деген ойға қалдырады. Дегенмен, басқа клиникалық белгілері бҧл ойдан 
бас тартуға мҽжбҥр етеді. Дҧрысы ҧстама аралық кезеңде процесс дами тҥседі, ҿте жай 
дамитын болғандықтан, кейде процесс тоқтап қалады деген кҿзқарас туатын болса керек‖. 
Ревматизмнің активті емес сатысында ҧстамалары болмаса да, байқалатын жҥректің 
зақымдалуының ҥдей тҥсуі бҧл болжамның дҽлелі болса керек. Сонымен қатар, бҧл 
кезеңде балалардың кҿбінің жҥрек зақымдалуының белгілері байқалмаса да, шағымдар 
айтылатының қосуға болады. Міне осыған байлынысты ревматизмнің активті емес 
сатысында балалар жалпы ҽлсіздігіне, тез шаршайтындығына, тҽбетінің нашарлығына, 
ҧйқысының тынышсыздығына, буындарындағы тҧрақсыз ауруларға (кейде кейбір бҧлшық 
ет топтарында, кейде жайылма тҥрде), басының ауыратындығына, сҽл ғана денеге салмақ 
тҥскеде жҥрек тҧсында жайсыз сезім білінетіндігіне, болмаса аздап ентігу пайда болатын-
дығына шағымданады. Балалар негізінде толық болып, бірақ қанында анемия байқалмаса 
да, қуқыл тҧрады, аяқ-қолы салқын тартып, бетінің тҥсі ҿзгерімпаз болып келеді. Жҥрек 
ырғағы тҧрақсыз, тахикардияға бейім келеді, қан қысымы тҿмен болуы ықтимал.
Жҥрек-тамыр ҿзгерістері ревматизмнің активті емес сатысында ҽралуан болып 
келеді, кейбір балаларда жҥрек шекарасы қалыптасып кетеді. Қазіргі кезде тиімді емнің 
ҽсерінен жазылып кетуі туралы (тек практикалық кҿзқарастар) айтуға болады. Патология-
лық процесс негізінен эндокардта орналасқан болса, біртіндеп қос жармалы қақпақтың 
жетіспеушілігі дамиды. Енжар дамып келе жатқан миокардитті электрокардиограммадағы 
ҿзгерістер (РQ аралығының, тіпті жасына байланысты кҿрсеткіштердің деңгейіне аспай, 
ҧзаруы, Р тісшесінің кеңейіп, деформациялануы ST бҿлігінің ығысуы, Т тісшесінің 
ҥлкейіп, екісатылы болуы. R тісшесінің вольтажының тҿмендеуі, систолалық кҿрсеткіштің 
ҥлкеюі жҽне басқалар) дҽлелдей алады. ЭКГ-дегі бҧл ҿзгерістер клиникалық белгілері жоқ 
уақытта да байқалады. Бҧндай ҿзгерістер жҽне балалардың шағымдарды кҿбіне қыста 
жҽне кҿктемде жиі анықталады. 

жүктеу 10,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: