279
1.Иноземцев А.М. - доцент КазАСТ.
2.Нурмуханбетова Д.К. – к.п.н, доцент.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Жоғары педагогикалық білім
(Бакалавриат)
«ТАҢДАҒАН СПОРТ ТҮРІНІҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ»
КҮРЕС
ТИПТІК ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
3 кредит
5В010800 – «Дене шынықтыру және спорт» мамандығы
Кәсіптендіру пәндері
280
Алматы
СПОРТТЫҚ КҮРЕСТІҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ
ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ
1 МОДУЛЬ. СПОРТТЫҚ КҮРЕСТІҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ
Спорттық күрес түрлеріне кіріспе. Күрестен жаттықтырушы-оқытушының мамандығы:
білім, ілім, дағдылар көлемі, жаттықтырушыға қойылатын талаптар.
Спорттық күрес оқу пәні ретінде, оның мазмұны. Студенттің қоғамдық, спорттық,
ғылыми , оқу ісінің тәртібі және мазмұны. Спорттық күрестің теориясы мен әдістемесін
жетілдірудің мақсаты мен міндеттері.
Жаттықтырушыларды
кәсіби
даярлауға
арналған
әлеуметтік-экономикалық,
медициналық-биологиялық, психологиялық-педагогикалық және арнайы спорттық пәндердің
мәні.
Мамандану курсының міндеттері. Спорттық күрес түрлерімен маманданушыларды
оқытатын спорттық пәндердің мазмұны. Жылдық оқылатын бағдарламалар мазмұны.
Жылдық оқудың сынақ талаптары.
Спорттық күреспен мамандандырылушы студенттерге қойылатын санитарлық-
гигиеналық талаптардың ерекшеліктері. Қауіпсіздік техникасы.
Спорттық күрестің Қазақстан Республикасының дене тәрбиесі жүйесіндегі алатын
орны. Спорттық күрестің тұрғындардың дене тәрбиесіндегі, жастарды еңбектену мен
қорғанысқа дайындаудағы маңызы. Спорттық күрестің ұйымдастырылуы Спорттық күрестің
теориясы мен әдістемесі дамуының өзекті мәселелері.
2 МОДУЛЬ. СПОРТТЫҚ КҮРЕСТІҢ ДАМУ ТАРИХЫ
Спорттық күрестің
пайда болуы және даму кезеңдері. Олимпиада ойындарынның
бағдарламасыңдағы спорттық күрес.Ұлттық күрес түрлері. Кәсіби және әуесқой
күрес.Спорттық күрестің Қазақстанда дамуы. Ұлттық күрес түрлері және олардың спорттық
күрес дамуындағы маңыздылығы. Қазақстан балуандарының Олимпиада және Әлемдік,
Азиялық, Еуропалық жарыстарына қатысуы. Казақстандың және шетел балуандарының
спорттық жетістіктері. Спортық күрес саласындағы мамандардың алдында тұрған мәселелер.
Қазақстандағы спорттық күрес түрлерінің федерациялары. Қазақстан күрес түрлері бойынша
халықаралық федерациялармен байланысы. Елдегі спорттық күрестің өткен жылдағы дамуы
туралы ақпарат: күреспен шұғылданушылар мен білікті-спортшылардың саны, спорттық
жетістіктері және өткізілген жарыстар.
Күрес үйірмелері (клубтық, қалалық), олардың міндеттері, құрылымы, жоспары және
жұмыстарының ұйымдастыруы.
Қазақстан Республикасындағы күрес түрлері бойынша жаттықтырушылар мен
төрешілер кенесі, олардың міндеттері, жұмыстарының жоспары мен ұйымдастырылуы.
281
Қазақстанда қоғамның спорттық күрес дамуындағы атқаратын рөлі.
3 МОДУЛЬ. СПОРТТЫҚ КҮРЕСТІҢ СИПАТТАМАСЫ
Грек-рим, еркін , дзюдо, самбо сияқты күрес түрлерінің сипаттамасы. «Жіктеме»,
«жүйелеу» және «терминология» ұғымдарының анықтамасы. Жіктеу және жүйелеу
құрылымдарының негізгі қағидаттары. Жіктемеге қойылатын талаптар. Күрес түрлерінің
жіктемесі. Спортшыларды жасына қарай, салмақ дәрежесі және спорттық дәрежесі бойынша
топтарға бөлу.
Күрес әдістерінің жіктемесі. Жүйелеудің белгілері мен түрлері. Жүйелеуге қойылатын
талаптар.
Терминдер және олардың маңызы, Терминдерге қойылатын талаптар. (әдеби, қисынды,
нақтылы). Терминдер құрылымы (әдістердің атаулары). Жіктеменің, жүйелеудің және
терминологияның бір-бірімен байланысы.
4 МОДУЛЬ. СПОРТТЫҚ КҮРЕС НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Даярлық түрлері: дене, техникалық, тактикалық және психологиялық. Күрестегі іріктеу
мен жоспарлау. Оқу-жаттықтыру үдерістерін және жарыстарды қадағалау. Оқытудың
әдістемелік негіздері.
Оқытудың негізгі жолы: білім турлаы ақпараттандырудан біліктілік пен дағдыны
қалыптастыруға. Оқыту әдістемесі және жаттықтыру, оларды таңдаудың шешілетін
міндеттерге тәуелділігі. Оқыту тапсырмаларын шешу реттілігі. Оқыту құралдары: саптық
жаттығулар, спорттық күрестегі жалпы дамыту және арнайы жаттығулар.
5 МОДУЛЬ. СПОРТТЫҚ КҮРЕСТЕН ЖАРЫСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ МЕН
ӨТКІЗУ
Күрес түрлері бойынша жарыс ережелерінің негізгі бөлімдері (жарыс түрлері,
қатысушылар құрамы, төрешілер құрамы және олардың міндеттері, жеңімпаздарды анықтау
және т.б.). Жарыс ережелеріндегі соңғы өзгерістер. Сайыстағы күресшілердің «белсенділігі»
және «сылбырлығы» сөздерінің түсіндірмесі. Сайыстағы күресшілердің «белсенділігі» мен
«сылбырлығын» бағалау көрсеткіштері.
«Тыйым салынған әдіс» түсінігі. Тыйым салынған тәсілдерді анықтау әдістері.
Төрешілік міндеттері.
Жеңімпаздарды анықтау жүйесі. Жарыс ережесінде, жаттығу мен оқыту әдістемесінде,
техникадағы өзгерістердегі өткен жылдардағы болған өзгерістермен салыстыра отырып
сараптама жасау. Күреске қажетті құрал-жабдықтар.
ПАЙДАЛАНУҒА ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Негізгі әдебиет:
1
Асубаев А.Р. Спортивная борьба. -Алматы, «Шартарап», 1997.-182 с.
2
Алимханов Е. Самбо күресін үйретудің негіздері. -Алматы, «КазАСТ», 2000.- 45 с.
3
Алимханов Е. Балуанның дене-күш қабiлетін арттыру. - Алматы, «КазАСТ», 2004.-
85 с.
4
Байдосов К. Казахская национальная борьба.- Алма-Ата, «Мектеп», 1987.
5
Дьячков В.М. Физическая подготовка спортсменов.-М.:ФиС,1967.-132 с.
6
Зациорский В.М. Физические качества спортсмена.- М.: ФиС, 1970.-120 с.
7
Игуменов В.М. Значение психологической подготовки борцов. //Сб.: Спортивная
борьба, 1971.- С.32-35.
8
Ильин Е.П. Психофизиологические физического воспитания и спорта. -Л.:1972.-
235 с.
9
К.Койшыбек. Спорттық жарыстарға қатысушы балуанның көпжылдық дайындығы
(оқу құралы).- Алматы, 2005.-47 с.
