Байсарова г. Г

жүктеу 466,84 Kb.

бет	19/26
Дата	21.01.2022
өлшемі	466,84 Kb.
	#34280

1 ... 15 16 17 18 19 20 21 22 ... 26

БАЙСАРОВА Г. Г. МЕТОДИЧКА КАРТОГРАФИЯ (КАЗ)

ТӘЖІРБИЕЛІК ЖҰМЫС № 9

Картографиялық проекциялар
Картографическая проекция- бҧлсфералық беттің, объектінің міндетті тҥрде болатын геометриялық қасиеттерінің ауытқуын ескеруге мҥмкіншілік бере отырып, жазықтыққа ӛтуі. Ауытқудың мынадай тҥрлерін ажыратады: Сызықтардың, аудандардың, бҧрыштардың және объект формаларының

ауытқуы. Алайда кез-келген картада ауытқулары жоқ сызықтар мен нҥктелер болады - бҧлар нольдік ауытқулар нҥктелері мен сызықтары, ал оларды бейнелеу масштабы – картаның бас масштабы деп аталады. Басқа жерлерде масштаб басқаша болады, олар жеке масштабтар деп аталады.
Картографиялық проекциялар былай бӛлінеді:

ауытқу сипатына қарай: теңбҧрышты, объект контурларының бҧрыштары мен формасы ауытқымаған, аудандарын ауытқытпай сақтап тҧра алатын теңшамалы, бас бағыттарының біреуінде (параллель бойымен немесе меридиан бойымен) бас масштаб сақталынатын теңаралықты;

тҧрғызылу әдісіне қарай: бҧл жерде бейнені алдымен қосымша геометриялық бетке кӛшіреді, сонан соң бҧл беттен жазықтыққа (картаға) кӛшіреді. Қосымша геометриялық бет қызметін атқарады:

а) цилиндрлік проекцияларда - жанама немесе қиюшы цилиндрдің қаптал беті; б) азимутальды проекцияларда- шарға жанама немесе шарды қиятын жазықтықтар; в) конустық проекцияларда – жанама немесе қиюшы конустардың қаптал беті;

г) поликонустық проекцияларда – бірнеше жанама конустардың қаптал беті;

д) шартты (кездейсоқ) проекциялар (псевдоцилиндрлік,

псевдоконустық, псевдоазимутальды және т. б.).
Бҧл проекциялардағы бас масштаб жанасу нҥктелерінде (азимутальды), сондай-ақ жанасу және қиылысу сызықтарында (цилиндрлік және конустық) сақталынады. Нҥктелер мен сызықтардан нольдік ауытқулар алыстаған сайын ауытқу шамасы ӛсе тҥседі. Картада жер бетінің бӛлігі қаншалықты кӛп бейнеленген сайын ауытқулар да соншалықты ҥлкен болады.
Картографиялық тордың сыртқы беті тҧрғызу әдісіне байланысты болады. Яғни параллеьдер мен меридиандар формалары, параллельдер арасындағы мен
меридиандар арасындағы аралықтар шамасы, полюстің ауытқу сипаты (кесте 7).

Кесте 7. Проекция ерекшеліктері

Проекция	Ерекшеліктері	Карта ҥлгілері
Цилиндрлік	Параллельдер мен меридиандар тік.	Мҧндай карталарда әлем
	Қиылысып олар тіктӛртбҧрыштар	карталары жасалады.
	желісін қҧрайды.
Конустық	Меридиандар полюс нҥктесінен	Бҧл проекциямен
	таралатын тік, ал параллельдер	Россияның барлық
	концентрлік шеңберлер доғасына	территориясының және
	ҧқсас.	оның бӛліктерінің,
		сондай-ақ Канада мен
		АҚШ карталары
		жасалады.
Азимутальды	Параллельдер концентрлі	Бҧл проекцияда жарты
	шеңберлерге ҧқсас, ал меридиандары	шарлар мен полюстар
	олардың радиустары болып	карталары бейнеленеді.
	табылады.

Қазіргі уақытта проекция алу ҥшін қосымша беттер қолданылмайды, бҧл тек қана проекцияның геометриялық мағынасын тҥсінуге мҥмкіндік беретін

геометриялық аналогтар. Компьютерлік модельдеу параметрлері берілген кез-келген проекцияны тез есептеуге мҥмкіндік береді.

жүктеу 466,84 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 15 16 17 18 19 20 21 22 ... 26