Баймаханова Г.Қ., Мухамеджанова Б. Б

72 

 

Педагогикалық  озат  тәжірбиенің  тар  мағынасы:  шығармашылық  ізденіс,  жаңалығы 

бар  тәжірибе,  жаңашылдардың  тәжірибесі.  Мұндай  педагогикалық  тәжірибе  өте  құнды, 

себебі ол мектеп тәжірибесіне жаңалық енгізеді. Сондықтан, бірінші кезекте осы тәжірибені 

талдап,  баға  беріп,  тарату  керек.  Жай  шеберлік  пен  жаңашылдық  арасындағы 

айырмашылықты  көру  қиын,  себебі  мұғалім  ғылымда  белгілі  принциптер  мен  әдістерді 

қолданып,  қол  жеткен  жетістіктермен  шектелмейді,  жаңа  әдістерді  қолданып,  немесе  ескі 

әдіс-тәсілдерді тиімді етіп ұштастырып, бірте-бірте жаңашыл болады, олай болса кез келген 

жақсы тәжірибені мектептің тәжірибесіне енгізуге болады, бірақ жаңашыл мұғалімдердің іс-

тәжірибесін жан-жақты талдап, қорытындылап, тарату керек.  

Озық педагогикалық тәжірибенің белгілері, оған қойылатын талаптар. 

Бірінші  белгісі  –  қоғам  дамуының  бағытына,  әлеуметтік  сұранысқа  сәйкестігі.  Озық 

мұғалімдер мен білім беру ұйымдарының қызметкерлері өмір талаптарына сай жұмыс істеп, 

педагогикалық процесті жетілдірудің тиімді жолдарын табады. 

Озық  тәжірибенің  екінші  белгісі  –  педагогикалық  қызметтің  тұрақты,  жақсы 

нәтижелері.  Педагогикалық  "өнім"  -  оқушылардың  білім,  іскерлік,  дағдыларының,  жалпы 

дамуының, тәрбиелілігінің деңгейі.  

Озық тәжірибенің үшінші белгісі - оқыту, тәрбие, дамуда тұрақты, жақсы нәтижелерге 

жету үшін мұғалімдер мен оқушылардың өз күштері және құралдарын орнымен жұмсауы. 

Жаңалық  –  озық  тәжірибенің  төртінші  белгісі.  Педагогикалық  озық  тәжірибе  оқу-

тәрбие жұмысын үнемі дамытып және жетілдіріп отырады.  

Педагогикалық озық тәжірибені зерттеу, жинақтау және тарату. 

Мектептерде  педагогикалық  тәжірибені  зерттеудің  кейбір  талаптары  бар.  Олар: 

мұғалімнің өз тәжірибесін өзі зерттеп жинақтауы, педагогикалық еңбек шеберлерінің жұмыс 

жүйесін  зерттеу  және  жинақтау;  бір  педагогикалық  тақырып  бойынша  бірнеше 

мұғалімдердің  іс-тәжірибелерін  зерттеу  және  жинақтау;  жаңашыл  мұғалімдердің  озық 

тәжірибесін  тарату  және  оны  тәрбие  үдерісіне  енгізу;  педагогикалық  ғылыми-зерттеу 

институттарының  басшылығымен  оқу  және  тәрбие  салаларында  орын  алып  отырған 

мәселелерді тауып, оны шешуге ат салысу.  

Инновация туралы ұғым, маңызы. 

Инновация – педагогикалық үдеріске оқыту мен тәрбиенің жаңа тұжырымдамаларын, 

оқу жоспарларын және бағдарламаларын, түрлерін, әдістерін, құралдарын енгізіп, мақсатына 

жету.  Инновациялық  үдеріссіз  мектептің  дамуы  мүмкін  емес.  Мектептің  тарихында  оқыту 

мен  тәрбиенің  ескі  түрлері,  құралдарының  орнына  жаңа,  озық  үлгілер  келген  кездер  көп 

болды.  Мысалы:  20  жылдары  мектеп  тәжірибесіне  жобалау  әдісі  бойынша  топқа  үй 

тапсырмалары берілді. Осы тәсілді жаңашыл мұғалім Н.П.Гузик өзгертіп қолданды. 

Инновацияның түрлері: модификациялық, комбинаторлық, түбірлі. 

Модификациялық  инновация  -  педагогикадағы  әдіс-тәсілдерді  жетілдіру.  Мысалы: 

А.С.Макаренконың  қиын  балаларды  тәрбиелеу  әдістерін  А.Ысқақов  осы  заманға  лайықтап 

қолданды. 

Комбинаторлық  инновация  -  белгілі  әдістердің  элементтердің  бір-біріне  қосу. 

Инновацияның бұл түрін қазіргі кезде тілдерді оқыту әдістемесімен айналысатын ғалымдар 

қолдануда. 

Инновациялық іс-әрекет – қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайына сай мектеп 

жұмысын дамытатын, мектеп өміріне оң өзгерістер әкелетін іс-әрекет. Әрбір мұғалім өзінің 

оқу-жұмысын  дамыту  үшін  түрлі  құралдар  арқылы  өзінің  іс  -  әрекетін  саналы  түрде 

өзгертеді.  

Инновациялық  үдерістің  кезеңдері:  иновацияның  себептері;  жаңалықты  жобалау;  

жаңалықты  жүзеге  асыру  Шалва  Александрович  Амонашвили    -  профессор,  психология 

ғылымдарының докторы, академик. 

Негізгі идеялары және педагогикалық ұрандары: ынтымақтастық педагогикасы, жеке 

тұлғаны  демократияландыру.  Ш.А.Амонашвили  6  жасар  балаға  тәрбие  және  білім  берудің 

мазмұнын, принциптерін, тиімді әдістерін ғылыми негіздеп, оны мектеп тәжірибесі арқылы 

73 

 

дәлелдеді.  Бастауыш  сынып  оқушыларын  жан-жақты  тәрбиелеуде  гуманитарландыру 

идеясын  жүзеге  асырды.  Ұраны:  "Тәрбие  үдерісінің  барлық  салаларында  әр  баланың  жеке 

басына құрметпен қарау". Шалва Александрович мектеп есігін жаңа ашқан, әлі буыны бекіп 

үлгермеген  6  жастағы  балалардың  тауын  жығып,  талабын  қайтармас  үшін  оларға  баға 

қоймайды.  Балалардың  еңбегін  олардың  тындырған  істерінің  нақты  нәтижелерімен 

бағалайды. Оның оқушыларының дәптерден жасаған қолжазба кітаптары бар. Оған балалар 

өздерінің  алғашқы  әңгімелерін  жазады,  өздерінің  салған  суреттерін  папкаларға  жинайды. 

Балалар  табыстарын  ата-анасына  көрсетіп,  мақтанып,  оны  мектептегі  көрмеге  қойып, 

ұжымның  рухын  көтеріп,  оқушыларға  күнделікті  оқу,  білім,  өздігінен  іздену  жолдарын 

түсіндіреді. 

Бекітуге арналған сұрақтар 

1. Өздігінен білім алудың негізі ерекшеліктерін анықтаңыз? 

2. Озық педагогикалық тәжірибенің белгілері, оған қойылатын талаптар қандай?   

3. Инновацияның түрлерін атаңыз.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

74 

 

Әдебиеттер тізімі: 

Негізгі әдебиеттер 

1.  Әбенбаев С. Тәрбие теориясы мен әдістемесі: Оқу құралы.- Алматы: Дарын, 2004. 

2.  Әбілдина  С.Қ.,  Коркина    В.И.  Педагогика  тарихы  бойынша  атлас:  Оқу  құралы  – 

Қарағанды, 2012.  

3.  Воспитание детей в школе: Новые подходы и технологии  / Под ред. Щурковой Н.Е.-М., 

1998. 

4.  Воспитательная  работа  с  «проблемными»  учащимися.  Планирование.  Мониторинг 

развигия  учащихся. Разработки занятий  с педагогами и родителями –  М., Изд.:Учитель, 

2007. 

5.  Иванов И.П. Энциклопедия коллективных творческих дел: - М.,1989 

6.  Классному  руководителю  о  воспитательной  сестеме  класса  /  Под  ред.  Е.А.Степанова.  – 

М., 2000 

7.  Калжный А.А., Тажбаева С.Г., Алибаева А.А. Класный руководитель. – Алматы, АГУ им   

Абая, 2000 

8.  Методика  воспитательной  работы:  учебное  пособие  для  студентов  высш.учеб.заведений 

/Л.А.Байкова,  Л.К.Гребенкина  и  др.:  Под  ред.  А.Сластенина  –  3-е  изд.,стер.  –  М.: 

Изд.центр «Академия», 2005.  

9.  Основы  воспитательной  деятельности  современногшо  классного  руководителя  [Текст]: 

учебное  пособие  /сост.:  М.И.Шилова,  Н.В.Бекузарова,  Л.П.Михалева  –  Красноярск: 

КГПУ им.В.П.Астафьева, 2010. – 120 с. 

10. Рожков  М.И.,  Байбородова  Л.В.  Организация  воспитательного  процесса  в  школе.  –  М., 

2000. – С.89-110. 

11. Сергеева  В.П.  Технодогия  деятельности  класного  руководителья  в  воспитательной 

системе школы. – М.: Изд.: Перспектива, 2008. 

12. Сумина Т.Г. Теория и методика воспитательной работы [Текст]: курс лекций /Т.Г.Сумина 

Екатеринбург: Изд-во Рос.гос.проф.-пед.ун-та, 2010. 124 с. 

13. Набуова Р. Тәрбие жұмысының әдістемесі: Оқу құралы. .- Алматы, 2015. 

14. Кукушин  В.И.  Теория  и  методика  воспитания.  –  М.:  Издательский  центр  «Академия», 

2002. 

15. Иманбекова Б.И. Тәрбиеге жетекші. –Алматы, 2004. центр «Академия», 2002. 

16. Губашева С., Отарбай А. Тәрбие жұмысының әдістемесі. Оқулық. - Астана, 2011 

17. Худякова  Н.Л.  Теория  и  методика  воспитания:  учеб.пособие  /Н.Л.Худякова.  Челябинск: 

Изд-во Челяб.гос.ун-та, 2009. 277 с. (Классическое университетское образование). 

Қосымша әдебиеттер: 

1.  Әбенбаев С. Сынып жетекшісі- Алматы, 2004. 

2.  Воронов В.В. Технология воспитания. – М.: «Школьная Пресса», 2000. 

3.  Гуткина  А.Д.  Планирование  организация  воспитательной  работы  в  школе.  –  М.:  Центр 

«Педагогический поиск», 2001. 

4.  Кукушин  В.И.  Теория  и  методика  воспитания.  –  М.:  Издательский  центр  «Академия», 

2002. 

5.  Методика воспитательной работы: Уч.пособие  для студентов пед.училищ/Коротов В.М., 

Л...Гордин и др:- М.: Просвещение, 1990. 

6.  Сергеева В.П. Классный руководитель: планирование и организация работы от А до Я.  – 

М., 2001. 

7.  Жирова  Т.М.  Развитие  ценностей  здорового  образа  жизни  школьников.-М.,  Панорама, 

2005. 

8.  Газман О.С. Воспитание и педагогическая поддержка детей в образовании. М., 1996. 

9.  Кусаинов  А.К.,  Кожахметова  К.Ж.,  Демеуова  М.Е.  Знаем  ли  мы  своих  детей?  –  Алматы 

2004. 

10. Дик Н.Ф., Дик Г.И. Настольная книга классного руководителя 8-11 классов. Воспитание в 

условиях профильного обучения. – М., 2005. 

75 

 

11. Педагогическое мастерство и педагогические технологии   / Под ред. Л.К. Гребенкиной, 

Л.А. Байковой. – М., 2000. 

12. Пряжников  Н.С.  Профориентация  в  школе:  игры,  упражнения,  опросники,  М.2005 

«ВАКО». – 287 с. 

13. Тажбаева  С.Г.  Подготовка  будущего  учителя  к  технологии  воспитательного  процесса  в 

школе. – Алматы: АУ им Абая, 2004. 

Нормативті құжаттар: 

1.  Закон  РК  «Об  образовании»  от  27  июля  2007  года  №319-ІІІ  (с  изменениями  и 

дополнениями по состоянию на 13 января 2015 г.) 

2.  Закон РК «О правах ребенка в Республике Казахстан» от 8 августа 2002 года №345-ІІ 

(с изм. И доп. по состоянию на 29 декабря 2014 г.). 

3.  Қазақстан  Республикасының  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  ж.ж.  арналған 

Мемлекеттік бағдарламасы.- Астана,2010. 

4.  Комплексная  программа  воспитания  в  организациях  образования  Республики 

Казахстан 2006-2011. 

5.  Концепция  воспитания  в  системе  непрерывного  образования  Республики  Казахстан. 

Утверждена  приказом  Министерства  образования  и  науки  Республики  Казахстан  от 

16 ноября 2009 года №521.: 

6.  Кодекс  Республики  Казахстан  «О  браке  (супружестве)  и  семье»  от  26  декабря  2011 

года №518-IV(с изм.и доп.по состоянию на 17 ноября 2014 г.). 

7.  Рекомендации  Парламента  и  Совета  Европы  от  18  декабря  2006  г.  о  ключевых 

компетенциях обучения в течение жизни (2006/962/ЕС). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

76 

 

Мазмұны 

 

Алғы сөз .......................................................................................................................................... 3 

Кіріспе ..............................................................................................................................................3 

Дәріс №1. Тәрбие үдерісі - тұтас педагогикалық үдерістің құрамды бөлігі ..............................4 

Дәріс №2 Мектеп пен сыныптың тәрбиелік жүйесі......................................................................8 

Дәріс №3 Қазіргі мектептің тәрбие жұмысы үдерісіндегі педагогикалық қолдау....................15 

Дәріс №4 Тәрбие технологиясы-тәрбие жұмысындағы кәсіптік шеберліктің элементі...........18 

Дәріс №5 Мектепте, сыныпта тәрбие жұмыстарын жоспарлау..................................................24 

Дәріс №6 Сынып жетекшісінің тәрбиелік іс-әрекетінің жүйесі..................................................29 

Дәріс №7  Оқушылар ұжымын қалыптастырудағы тәрбие жұмысының ерекшеліктері..........34 

Дәріс №8 Сынып жетекшісінің қиын балалармен жұмыстарының жүйесі...............................39 

Дәріс №9 Дарынды балалармен жүргізілетін тәрбие жұмыстарының жүйесі..........................44 

Дәріс №10 Оқушылардың денсаулық пен салауатты өмір салтына құндылық қатынасын 

қалыптастырудағы сынып жетекшісінің іс-әрекеті......................................................................49 

Дәріс №11 Оқушылармен жүргізілетін кәсіптік бағдар беру жұмыстарының әдістемесі.......53   

Дәріс №12 Оқушылардың ата-аналарымен педагогикалық әрекеттестік технологиясы.........57 

Дәріс №13 Балалар мен жастардың ынтасын дамытудағы тәрбие жұмыстары........................61 

Дәріс №14 Тәрбие жұмыстарының нәтижесі мен тиімділігінің  диагностикасы......................65 

Дәріс №15 Тәрбие үдерісін ғылыми-әдістемелік қамтамасыздандыру......................................69 

Әдебиеттер тізімі ............................................................................................................................74 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

77 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Баймаханова Г.Қ., Мухамеджанова Б.Б. 

 

Тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі 

Дәрістер жинағы  

 

Тапсырыс № 498 

Таралымы 30 дана 

 

Қ. Жұбанов атындағы  Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің 

«Жұбанов университеті» баспасы  

(Ақтөбе қ., Ә.Молдағұлова даңғылы, 34) 

 

 

 

 

 

 

78