36
Бұл кезеңнің басты міндеті-балаларда қажетті мотивтерді қалыптастыру, яғни олардың
берілген міндетті шешуін қажетсінуін, берілген материалды меңгеру қажеттілігін
қамтамасыз ету қажет. Ол үшін проблемалық ситуацияларды пайдалануға болады.
- Іс-әрекеттің бағдарлау негізінің схемасын құру кезеңі.
Баланың алдында іс-әрекеттің бағдарлау негізінің мазмұны ашып көрсетіледі, яғни бұл
әрекетпен, оның орындалу шартымен таныстыру болады. Әрекетті дұрыс орындау
үшін тіректер, бағдарлар бөліп көрсетіледі.
- Материалдық әлемде әрекетті қалыптастыру кезеңі.
Әрекетті баланың өзі заттар және олардың көмекшілерін тірек ете отырып орындайды,
бұл нақты заттармен, модельдермен пайдалану болып табылады.
- Қатаң әлеуметтік сөз жоспарында әрекетті қалыптастыру кезеңі.
Әрекетті орындау тізбегін алдын-ала ойластыруға үйрену ғана емес, әрекеттің өзін
сыртқы тіректерсіз орындауды айта білу қажет.
- Сырттай сөйлеу арқылы әрекетті қалыптастыру кезеңі.
Өзін туралының барлығын айта біліп, үйрену керек. Өзін туралы сөйлеу бұл өзін үшін
айтылатын сөз.
- Іштей сөйлеу арқылы әрекетті қалыптастыру кезеңі.
Білімді меңгеру процесінің басты заңдылығы- танымдық іс-әрекет және оған енгізілген
білім ақыл-ой формасына ие болатындығында.Егер тәрбиеші бұл процесті осы тізбек
бойынша құрса, онда басты мақсатына, яғни балалардың білім мен біліктілікті
меңгеруіне қол жеткізуіне мүмкіндік алады.
Білімді меңгеру нәтижелерінің сапасы балалардың білімін, біліктілігі мен
дағдысын бағалау өлшемдері ретінде көрінеді.
Білім-адамзаттың жинақталған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат пен
қоғам зандарын тану нәтижесі. Білімді жеке адамның игілігіне айналдыру үшін, оны
ойлау операциясы-талдау, жинақтау, салыстыру, жалпылау арқылы терең ұғыну
қажет. Бала ойлау операциясына сүйеніп, өз білімін шындыққа айналдырады. Бұл-
дамытып оқытудың негізгі ережесі, яғни балалардың таным іс-әрекетін дамыту,
оларды өз бетімен ізденуге, зерттей білуге және жаңабілімді еркін игеруге үйрету.
Біліктілік – алған білім негізінде оқушылардың практикалық әрекеті іске
асырылады. Білімсіз қандай болса да біліктілік мүмкін емес. Мысалы, сауатты жазу
үшін граматикалық ережелерді білу керек. Дағды-бұл қайта-қайта орындалатын
практикалық әрекетке машықтандыру. Мысалы, тез оқу дағдысы –жүйелі түрде
жаттығу нәтижесі.
Сонымен, оқу процесінде білімнің, біліктіліктің және дағдының өзара байланысы,
бірлігі балалардың таным қабілетінің (зейін, байқағыштық, ес, қиял, ойлау) дамуына
мүмкіндік туғызады.. Оқыту-екі жақты процесс, онда тәрбиеші мен балалардың
ынтымақтастық іс-әрекеттері жүзеге асырылады. Тәрбиеші балаларды білім алу
әдістері мен тәсілдеріне үйретеді. Бұл- сабақ беру процесі. Балалар сабақта түрлі іс-
әрекеттерінің барысында дамиды, олардың ғылыми көзқарастары қалыптасады. Бұл-
оқу процесі. Оқу- бұл балалардың іс-әрекеттерінің, яғни объективтік әлемді танудың
ерекше формасы. Оқутудың тиімділігі баланың белсенділік деңгейіне тікелей
байланысты.
37
Балабақшаның оқыту іс-әрекетінде балалардың танымдық іс-әрекетін белсендіру-
балабақшада оқу-тәрбие процесін жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі. Балалар
белсенді ой іс-әрекетінде білімді саналы және берік меңгереді. Сондықтан әрбір
сабақты оқу материалы баланың белсенді әрекетінің негізі болатындай етіп, жұмысты
ұйымдастырған дұрыс.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Әбілқасымова А.Е. студенттердің танымдық ізденімпаздығын қалыптастыру. –
Алматы: Білім, 1994.192б.
2. Богоявленская Д.Н, Менчинская Н.А. психология усвоения в школе-М:
Просвищение, 1959-231с.
3. Педагогика және жас ерекшелігі психологиясы, // ред. Басқ. А.В. Петровский-
Алматы: Мектеп. 1987-187б.
4. Хмель Н.Д. педагогический процесс в общеобразовательный школе. –Алматы:
Мектеп 1984-134б.
ТӘРБИЕШІ - ШЫҒАРМАШЫЛЫҚПЕН ӨЗІН - ӨЗІ ДАМЫТУШЫ ТҰЛҒА
Абилдаева М.Б., Ныгызбаева А.К.
№139 «Ақбөпе» балабақшасы КМҚК
Қазіргі заман талабына сай тәрбиеші болу ең жауапты , ең күрделі, ең зиялы маман-
дық болып табылады. Себебі, ол адамды қалыптастыруға, дамытуға бағытталған зор
жауапкершілікті қажет ететін мамандық.
Қазіргі мектепке дейінгі ұйымдардың міндеттері:
-
Алдыңғы ұрпақтың соңғы ұрпаққа жинаған, қалыптастырған мәдени
құндылықтарын жеткізу;
-
Баланың тұлғасын дамыту;
-
Баланың, балабақшаға бейімделуі.
Ал, бүгінгі қоғам мүддесіне лайықты , жан-жақты жетілген, бойында ұлттық сана ,
ұлттық дәстүр қалыптасқан , инабатты да ибалы , мейірімд, адамгершілігі мол, рухани
бай азаматты тәрбиелеп өсіру – балабақшаның бірден – бір міндеті. Бұл міндеттің
жүзеге асырылуына үлес қосатын тәрбиеші –педагог екені белгілі. Ол өзінің кәсіби
шеберлігі, біліктілігі, құзыреттілігі арқылы баланың бойына тәрбие, білім нәрін
сіңірте біледі. «Егер бала бір нәрсеге ұмтылса, сол нәрсеге баланың денесі, жаны,
ақылы, сезімі, қайраты – бәрі бірге жұмсалады»,- дей келе, «ақыл,ішкі, сезім, қайрат
қатынасатын болғандықтан, үшеуін бірдей тең тәрбие қылу – тәрбиешінің міндеті»,
деген ойды М.Жұмабаев анық айтып көрсеткен. Бұл ойды түйіндесек, балалардың
өмірінде мектепке дейінгі ұйымның, оның ішінде тәлім – тәрбие беріп отырған
тәрбиеші – пелагогтың алатын орны маңызды да ерекше.
Тәрбиеші - педагог – зиялы тұлға. Өзін жинақы, сүйкімді ұстайды. Прогрессивті
көз-қарастарды алға тартады. Сыни көзқарасы қалыптасқан, ұстамды, өзгелердің
пікіріне сыйластықпен қарайды. Жүйелі түрде өзіне - өзі баға беріп, рефлекция жасап
