18
жауапкершілікпен орыдап отыруы талаптарымен тығыз байланысты.Әсіресе,оның
елімізде жүріп жатқан жариялық,құқықтық және зайырлы қоғам орнату процесімен
аланысының маңызы ерекше.Ол үшін адамзаттық сан ғасыр уақытта жасап шығарған
жалпы адамзаттық негізіндегі моральдық нормаларын қоғамның әрбір өскелең
жастарының сана-сезімімен,күнделікті мінез-құлықтарына қалыптастыру қажет.Бұл
талапты іс жүзіне асыру,әсіресе елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайын дамыту
кезіңінде,ең бірінші кезекте құқықтық сананы тәрбиелеу мен мемлекеттік заңдарды
жетілдіру процесінде жандандыру айырықша міндетті іс.
Бүгінде оқушылармен жүргізілетін құқықтық тәрбиенің мазмұнын айқындауда
А.С.Макаренко,В.А.Сухомлинский «қандай да бір құқықтық тәрбие болмасын,егер ол
белгілі
бір
мақсатпен
ұйымдастырылып
жеке
адамның
мақтаждығына
негізделсе,екіншіден,ұжымдық
жұмыстарға
оқушылар
шаруашылықпен
қатысса,соғұрлым
алдыңғы
буын
ағалардың
әлеуметтік-құқықтық
жетістіктерін.тәжірибелерін қабылдап,өз мінез-құлықтарына қалыптастырады» деп
осы мәселеге қатысты айтқан пікірлеріне кең түрде басшылыққа алудың маңызы
ерекше.
Балалардың мінез-құлқының нормадан,шамадан ауытқуына түрлі жағдайлар
себеп болады.Олардың ішінде ең бастысының жаман-жақсы қасиеттерінің негізі
отбасынан басталады.Сондықтан да,балалардың өнеге алып үлгі тұтары-ең алдымен
өздерінің та-аналары.
А.С.Макаренко сөзімен айтқандай,«Тәлім-тәрбие,кең түрде алғанда әлеметтік
процесс».Адамдар да,заттар да тәрбиеленеді.Дегенмен,адамдардың үлес салмағы
басым.Солардың ішінде ата-аналар мен тәрбиені нәтижелі ұйымдастыру үшін,отбасы
жағдайн жан-жақты танып білу қажет.Бүгінгі таңда бұл жұіндеемыс табысы
жүргзіледі деп айту қиын.Соның нәтижесінде балаларың мінезіндегі кейбір
ауытқулары мұғалімдер тарапынан дер кезінде байқалмауы,түбінде орны толмас үлкен
өкініштерге әкеліп тірейтіні даусыз мәселе.
Балалардың ата-аналары қонақта болады немесе өздері қонақ шақырады.Осының
бәрі ішімдіксіз өтпейді,дастарханға ішімдікті самсытып қоядыАл,жастардың қайсысы
болмасын ересектерге еліктейді.Өздерін ересектерше ұстайды,ересектерше әрекет
жасауды қалады.Ең қауіптісі сол-бала көргенін істеп,ішімдікке бой ұрады.
Ата-аналар тағы басқа да ішімдікке салынған адамдардың отбасында күнде жан-
жал,төбелес болғандықтан балаларды дұрыс тәрбиелеу мен оқытуға ешқандац жағдай
болмайды.Керісінше,мұндай бүлінген отбасында балалардың өздері ішімдікпен әуес
бола бастайды.
Бала ата-ананың қамқорлығы мен махаббатына, олардың қарым-қатынасы мен
еркеліктеріне мұқтаж. Ата-ананың балаға деген махаббаты мен олардың қамқорлығы
баланың да жауапты үн қатуын шақырады, бала ата-ананың сөзіне құлақ салып,
тәрбиелі болып өседі. Егер бала махаббат пен қамқормен бөленсе, ол өзінің қандай
екеніне қарамастан жақсы көретінін, өзгелер үшін қажетті де, сүйікті жан екенін
түсінсе, ол өзін қорғанған, біреуге қажеттілігін түсінеді. Осының бәрі оның мейірбан
болып өсуіне жақсы ықпалын тигізеді.
19
Балалар бақшасында және жанұяда балаға қойылатын талаптардың жүйелілігі,
бірізділігі және бірлігі мінез-құлық дағдыларын бекем меңгеруді, баланың жеке
басының адамгершілік қасиеттерінің қалыптасуын қамтамасыз етеді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.«Отбасы және балабақша»журналы
2.«Бала тәрбиесі»журналы
3. Дүкенбаева Г. Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын арқылы адамгершілікке
тәрбиелеу. Алматы,1992.
4. Нысанбаева Ә. Ой. Ақыл. Адамгершілік. Алматы,1994.
5. Отбасында балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің кейбір мәселелері.
Алматы,1985.
6.Айджанова
З.
Балаларды
адамгершілікке
тәрбиелеудің
бүгінгі
мәселелері Ұлт тағылымы-2003-№4.
7. Бала тәрбиесі № 2 2006 ж , № 4 2008 ж
КӨПТІЛДІЛІКТІ МЕҢГЕРТУДІ ЖОЛҒА ҚОЮ - МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ
ЖҮЙЕСІНДЕГІ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҮДЕРІСТІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТЫ
Абельдинова А.А, Тюлемисова Л.С.
Қарағанды «Болашақ» маңызды білім беру колледжі
Ертеңгі келер күннің бүгінгіден де нұрлы әрі жарқын болуына ықпал ететін
адамзатты алға жетелер құдіретті күш – бұл білім. Кімнің болмасын өсіп-жетілуі,
дүрбелең дүниеде өзіндік орын алуы – өз елінің білім жүйесі мен оның дамуына
тікелей байланысты.
Қазіргі заманғы қоғамда адамнан тек білімді болуын талап етіп қана қоймай,
жоғары деңгейдегі мәдениет, ғылым мен техниканың түрлі салаларында терең
мамандануын ғана емес қоғамда өмір сүріп, тіршілік ете білуді талап етеді.
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты халыққа
Жолдауында: «Білім беру реформасы табысының басты өлшемі-тиісті білім мен білік
алған еліміздің кез келген азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман
болатындай деңгейге көтерілу болып табылады[1].
Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметіне
қол жеткізуге тиіспіз»-деген болатын. Осы мақсатта Қазақстан Республикасының
азаматын қалыптастыру, оның тез өзгеріп отыратын әлемде табысты білім алуға деген
сұранысын қалыптастыру, бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеу және оқыту басты
мақсат болып отыр. Халқымыз ежелден тіл абыройын биік көтеріп, «Өнер алды
.нағалағаб ырағож ,пыйоқ аныдла ңідренө раб ніренө зөс ,пед «літ лызықــ
Әдетте тіл жөнінде, тіл ырақ ара радмадаــм-қатынас жасау құралы деп, оған жай-
жадағай анықтама берілгенімен, іс жүзінде тіл тек адамдар ара қарым-қатынас жасау
құралы ғана болып қалмастан, қайта онан да маңыздысы, ол белгілі бір ұлттың ұлттық
