Тәуба
Боз қырау түсіп басыма,
Бүгін «Бәкең» атты атамын.
Сиреген жылдан жылға,
Өзім теңдес қатарым.
Кешқұрым көңілім құлазыса,
Әрнәрсені ойлап жатамын.
Дертті болып тәнім ауырса,
Жайым болмас, қапамын.
Өсірген ұл мен қырмызы қыз,
Сендерден қуат аламын.
Жеңістеріңді көрсем желпініп,
Дертіме шипа табамын.
Мүлт кетсеңдер тауым құлап,
Өртенгендей қара орманым.
Азынап аяз, соққандай дауыл,
Құлағандай тірек, қорғаным.
Абзал достар – жанашырым,
Қиналғанда арқа сүйерім.
Ағайын-туыс, жақындарым,
Сенімді сендерсіңдер тірегім.
Жүрек лүпілін тамыршыдай таныр,
Құдай қосқан қосағым бар.
Жаныма жаққан, көңілімнен шыққан,
Сыңарым сенсің, сүйген жар.
Қандай сүйкімдісіңдер немерелерім,
Сендерменен ләззатқа батамын.
Талпыныстарыңа, тәтті қылықтарыңа,
Масаттанып, марқайып-ақ қаламын.
Көрмесем сендерді сағыныштан,
Ұйқым қашып түн қатамын,
Шығаруға болмас өмірді естен,
Тек сауық қана емес, қаталын.
Сезінемін маған деген,
Жүректеріңде от барын.
Жанымды тоңсам жылытады,
Сендерден ескен леп-жалын.
Жанымды баураған ықылас,
Ақ пейілдеріңе тоямын.
Қабағымнан кірбің тарқап,
Тәуба, мұң-қайғымды тиямын.
Ауытқыма, тұра білгін сөзіңде
Кезіксе де қиындық қарсы беттен,
Қажыма, шешімге кел ақыл-еппен.
Салмақта, ойлан-толған таразылап,
Кеңесіп алып шешерсің текті көппен.
Тура қарай алатын бол, әділетті боп,
Достарыңның, ағайынның бетіне.
Қиғаш кетсең, қаларсың жексұрын боп,
Қайрандарсың көл-өмірдің шетінде.
Дауыл соғып, аяз қарып,
Тоңдырса да өмірде.
Шыда төзіп, қайраттанып,
Ауытқыма, тұра білгін сөзіңде.
Сауығасың әлі-ақ, жасыма
Көңіл-хошың болмай тұр ғой,
Дерт батты ма жаныңа?
Бұл келген бір сынақ шығар,
Қайраттан, Жаным, қажыма.
Тілекшілерің – ұл мен қызың,
Сүйеушілерің болар басыңа.
Тәттілерің – немерелерің,
Төңіректеп жүр ғой қасыңда.
Алыстағылары телефон шалып,
Мәртебеңді жүр асыра.
Бал қылықтарынан қуат алып,
Сауығарасың әлі-ақ, жасыма.
Өткізе бер қуанышпен,
Жылдан жылға асыра,
Созылсын өмірің ғасырға.
Кейбір пәлсафа ойлар
Құдіреттің алдында пендесі табынар,
Жіберсе күнәні, амалсыз мойындар.
Мықтылар алдында әлсізі жағынар,
Бар мәзір жасалып алдына қойылар.
Ұлылар – ұлы күш, алдыға оздырар,
Қорытпадай қорытып нәтиже шығарар.
Ғұламалар – таразы, бәрін де ойға алар,
Қорытындысын сараптап ақылмен саралар.
Сүйгенін сүйіктісі әр кезде сағынар,
Қалаулысын аңсап, қасынан табылар.
Сәнқойланар аруы, әшекейлерін тағынар,
Сүйіктісінің ырқына еркімен бағынар.
Жетпекке мақсатқа әркімде амалдар,
Риза тағдырға, іске асса армандар.
Өткізер өмірін итшілеп пақырлар,
Кілтін таптаса ашылмас қамалдар.
Ойлансақ осы не етеді?
Елдің көзі дүниеге бұрын түседі,
Байлықты қуып өмірден әркім өтеді.
Бай да өледі, жиғаны қалар артында,
Бұйырғаны тек ақыреттен киім киеді.
Байлығың қайда? Көрге онымен кірмессің,
Қабірде жатып қызығын еш көрмессің.
Тірлігіңде рахатты көр, шайқап өт,
Бұл өмірге қайта айналып келмессің.
Бай да, кедей де түбі бір күн кетеді,
Дөңгелеген дүние осылайша өтеді.
Байлықтың болмас алып қалуға көмегі,
Тіршілікте, ойлансақ осы не етеді?
Келгенде ажалдың кезегі
Қара жер түбі теңейді,
Бай менен орта кедейді,
Қармансаңдағы кетерсің,
Келгенде ажалдың кезегі.
Ұнайды жандар маған
Ұнайды жаны пәк жандар маған,
Табиғи тазалығымен тамсандырған.
Жасандылық, пенделікке жол бермейтін,
Қалтқысы жоқ мінезді, аңқылдаған.
Ұнайды жаны сұлу жандар маған,
Жарасымды қылықтарды әдет қылған.
Әр ісінен, сөзінен, қылығынан
Адами қасиеті аңқып тұрған.
Өлең туралы
Шыңғару деген өлеңді,
Ұйқастыру ғой сөзіңді.
Білдіру ғой сезімді,
Көрсету ғой төзімді.
Таныстыру ғой өзіңді,
Шабыттанған бір кезіңді.
Қыздар мен гүл егіз дейміз
Қалыптасқан бар қағидамыз,
Қыздар мен гүл егіз дейміз.
Қыздарды гүлге теңейміз,
Гүлдерді мәпелеп үзбейміз.
Аруларды сыйлап сіз дейміз,
Ұнатқандықтан іздейміз.
Бізге де көңіл бөл дейміз,
Жарасып бірге жүр дейміз.
Шаттанып бірге күл дейміз,
Бақытты ғана тілейміз.
Сүйгендіктен гүл сыйлап,
Жүректеріңді бізге бер дейміз.
Өзіңсің ардақ, аяулым
Бойымдағы асылым,
Бұлқынған сен деп жүрегім.
Махаббатымды лүпілінен,
Түсінер деп келемін.
Қолымдағы қымбаттым,
Жүректен туған өлеңім.
Сезімімді жолдарынан,
Сезінер деп сенемін.
Іңкәр сезім құдіретіме,
Жырақта жүрсең жүдедім.
Сағыныштың сазыменен,
Өзіңді аңсап жүремін.
Сенсің аяулым, асылым,
Бақытты болуыңды тіледім.
Жанымда болсаң жадырап,
Қуаныштан күлемін.
Өзіңсің құмарым, сырым,
Шабыт берген шырайлым.
Жанымды толқындай тербеген,
Өзіңсің ардақ, аяулым.
Не жетсін сыйласқан өмірге
Мұң болса бірге мұңдасып,
Сыр болса бірге сырласып,
Ән-жырды бірге жырласып,
Биіктеп бірге қырды асып,
Не жетсін өткізген күндерге.
Жолықпай жүріп табысып,
Сарғайып жүріп қауышып,
Ойыңмен ойың қабысып,
Шырақ – отты бірге жағысып,
Ләззатты бірге алысып,
Не жетсін өткізген кездерге.
Тілдесер кезде тілдесіп,
Кездесер кезде кездесіп,
Сыйласар жерде «Сіз» десіп,
Сенісер жерде «Сен» десіп,
Не жетсін өмір сүргенге.
Айтпай-ақ ой-сөзіңді,
Білдерген ыммен сезімді,
Қызықтап мына өмірді,
Көтеріп бірге көңілді,
Не жетсін сыйласқан өмірге.
Пайдаланылған әдебиеттер мен деректер:
Қожа Ахмет Яссауи «Диуани хикмет», Алматы, 2007 ж.
Сафи-ад-дин Орын Қойлақы «Насабнама», Түркістан, 1992 ж.
М. Сарсекеев «Тарақты және Қаракесек шежіресі», Алматы, 1995 ж.
Б.Исабаев «Ұлылар мекені», Новосибирск, 2001 ж.
А.Кәріпбеков «Ислам және қожалар», Алматы, 2009 ж.
Т.Жұртбай «Бесігіңді түзе», Алматы, 1997 ж.
Ш. Әшімұлы «Сыр ғұламалары», Шымкент, 2002 ж.
С.Саттаров «М.Әуезовтың ататегі», Алматы, 2010 ж.
Т. Төлеков «Жеті ата шежіресі», Астана 1999 ж.
Ш.Уәлиханов «Шығармалар жинағы», 3-том, Алматы, 2010 ж.
Қ.Жұмаділов «Прометей алауы», Алматы, 2002 ж.
Ы.Дюсенбаев «М.Әуезовтың өмірі мен шығармашылық шежіресі», Алматы, 1997 ж.
Т.Жұртбай «Бесігіңді аяла», Астана, 2002 ж.
Т.Жұртбай «Талқы», Алматы, 1997 ж.
Киелі кітап – Таурат, Забур, Інжіл.
«Абай» энциклопедия, Алматы, 1995 ж.
С.Сатарұлы «Абд ал-Жалил баб (Қорасан ата)», Алматы, 2007 ж.
С.Мұқанов «Қазақ қауымы», Алматы, 1995 ж.
«Мұсылман күнтізбесі» 2005-2006 ж, 2007-2008 ж.
«М. Әуезов» энциклопедия, Алматы, 2011 ж.
С.Нұрахметов «Батыр баба жолымен», Алматы, 2005 ж.
Т.Жұмабаев «Асыл мұра», Семей, 2012 ж.
Ибн Хишам «Мұхаммед (с.ғ.с) пайғамбардың өмірбаяны», Алматы, 2004 ж.
М.Қозыбаев «Киелі тәуелсіздік», Алматы, 2009 ж.
Нүридин Үсен «Құрайыштар және Сейіттер мен қожалар», Алматы, 2006 ж, «Үш Қиян» баспасы.
Құран Кәрім. Райымбек қайырымдылық Ислам бірлестігі. Алматы, 2012 ж, «Дәуір» баспасы.
Шайдарбек Әшімұлы. «Төрт шадиярлар немесе төрт халифа», Шымкент, 2003 ж, «Жібек жолы» баспасы.
Шәкерім Құдайбердіұлы. «Түрік, Қырғыз – қазақ хандар шежіресі». «Қазақстан» баспасы. Алматы, 1991 ж.
Әр жылдарда, әр түрлі газет-журналда жарияланған материалдар.
Көнекөз қариялар мен, зерделі ағаларымыздың ауызша айтқан әңгімелері.
Мазмұны:
|
Кіріспе......................................................................................................
|
9
|
І бөлім – Көне шежірелер
|
Пайғамбарлар мен қасиетті кітаптар
(Таурат, Забур, Інжіл, Құран)................................................................
|
13
|
Адам ата, Нұх, Ыбырайым пайғамбарлар............................................
|
19
|
Ысқақ пайғамбар....................................................................................
|
29
|
Иса Мәсіх пайғамбар..............................................................................
|
33
|
Смағұл пайғамбар...................................................................................
|
37
|
ІІ бөлім – Ислам
|
Ислам және оның бағыттары.................................................................
|
43
|
Мұхаммед (с.ғ.с) пайғамбар..................................................................
|
52
|
Төрт шадиярлар......................................................................................
|
70
|
Әзірет Әлі әл Мұртаза............................................................................
|
75
|
Абд ал Жалил баб (Қорасан ата)...........................................................
|
91
|
Ысқақ баб пен Баба Түкті Шашты Әзиз...............................................
|
99
|
Арыстан баб............................................................................................
|
105
|
Құл Қожа Ахмет Яссауи........................................................................
|
108
|
Бақсайыс (Камалиддин) баба................................................................
|
124
|
Исламның Орта Азия мен Қазақстанға таралуы.................................
|
132
|
ІІІ бөлім – Қожалар
|
Қожалар – Ислам дінін таратушылар...................................................
|
141
|
Шаһанәдір қожа және оның ұрпақтары...............................................
|
162
|
Саяқып қожа (Әбибі қожа) және Көкқұран.........................................
|
173
|
Саяқыпқожа ұрпақтарының шежіресі..................................................
|
228
|
Сызба-схемалар......................................................................................
|
260
|
Аягөз аймағындағы қожалар.................................................................
|
300
|
Қазақи туыстықтың жіктелуі туралы...................................................
|
308
|
Шежіреге қатысты сөз соңы..................................................................
|
311
|
IV бөлім – Ұлағатты ойлар
(жиған-терген қоржынынан)
|
Кіріспе....................................................................................................
|
314
|
Бала тәрбиесі жайлы..............................................................................
|
315
|
Жасөспірімдерге арналады...................................................................
|
319
|
Келін жайлы ойлар................................................................................
|
324
|
Әйел – ана...............................................................................................
|
326
|
Жанұяға қойылатын басты талаптар...................................................
|
329
|
Адамдар, туыстар арасындағы қарым-қатынастар.............................
|
331
|
Махаббат туралы...................................................................................
|
337
|
Қарттық жайлы......................................................................................
|
339
|
Бақыт деген не? .....................................................................................
|
342
|
Оқудың тәсілдері...................................................................................
|
344
|
Қателіктерді жою туралы ой.................................................................
|
346
|
Немере жайлы........................................................................................
|
347
|
Мода туралы...........................................................................................
|
350
|
Дүние-мүлік жинау................................................................................
|
351
|
Тамақтанудың тағылымдары................................................................
|
352
|
Той жасау толғаныстары.......................................................................
|
353
|
Әдет, дағды, мінез..................................................................................
|
356
|
Киелі кітаптар не дейді? .......................................................................
|
358
|
Тарихқа қатынасты кейбір мәселелер..................................................
|
363
|
Мораль жайлы........................................................................................
|
368
|
Салт-дәстүрді сақтайық.........................................................................
|
372
|
Мақал-мәтелдер.....................................................................................
|
373
|
Өмір және оның мәні.............................................................................
|
377
|
Философиялық кейбір пікірлер............................................................
|
381
|
Еңбек пен тәжірибе туралы..................................................................
|
383
|
Өмірден алынған өнегелі әңгімелер....................................................
|
384
|
Достық туралы.......................................................................................
|
386
|
Сөз өнері жайлы.....................................................................................
|
387
|
V бөлім – Поэзия
|
Сөз өнері туралы....................................................................................
|
390
|
Туған күн кешінің беташары................................................................
|
391
|
Үмітім – балаларым...............................................................................
|
391
|
Балаларыма сыр.....................................................................................
|
392
|
Ой...........................................................................................................
|
394
|
Ата салтты сақтау..................................................................................
|
394
|
Мен өзі бақыттымын.............................................................................
|
394
|
Көңіл........................................................................................................
|
395
|
Жар керек................................................................................................
|
396
|
Нәпсі........................................................................................................
|
397
|
Туған жер перзенті.................................................................................
|
398
|
Қонақжайлылық.....................................................................................
|
398
|
Көңілдің кейбір сәттері.........................................................................
|
398
|
Мен солай...............................................................................................
|
399
|
Сөйлесе....................................................................................................
|
399
|
Сағат........................................................................................................
|
400
|
Өмір туралы бір пәлсафа ой..................................................................
|
401
|
Өнерге сапар...........................................................................................
|
401
|
О, жүрек..................................................................................................
|
402
|
Ауыл........................................................................................................
|
403
|
Ұрпақтарым – болашағым....................................................................
|
403
|
Аягөздің қысы........................................................................................
|
404
|
Өліара кезеңдегі өмір.............................................................................
|
405
|
Өмірдегі қағида – позициям..................................................................
|
406
|
Парызды өтеу.........................................................................................
|
407
|
Арман – өмір...........................................................................................
|
408
|
Туған күн қарсаңында өміріме шолу...................................................
|
408
|
Аналар.....................................................................................................
|
410
|
Әйелдер мерекесіне арнау.....................................................................
|
411
|
Күз...........................................................................................................
|
412
|
Дос рухына.............................................................................................
|
413
|
Түс немесе әке рухымен тілдесу..........................................................
|
415
|
Әке парызын өтеу..................................................................................
|
416
|
Ана рухымен сырласу............................................................................
|
417
|
Сәбиім.....................................................................................................
|
418
|
Сәбиіммен сырласу...............................................................................
|
419
|
Ата әлдиі.................................................................................................
|
420
|
Погончик.................................................................................................
|
421
|
Қарындасым – Қарлығашым................................................................
|
422
|
Шайық пен Қарлығашқа........................................................................
|
423
|
Сен менен құрмет ізде...........................................................................
|
424
|
Жантық....................................................................................................
|
425
|
Арман......................................................................................................
|
425
|
Көңіл ырғағы..........................................................................................
|
426
|
Өртағаңа..................................................................................................
|
426
|
Бірқақпайлар...........................................................................................
|
428
|
Арнаулар: Қайныкеш құдағиға.............................................................
|
432
|
Қажыкен бауырыма...............................................................................
|
432
|
Бақытгүл келініме..................................................................................
|
432
|
Мерей тойың құтты болсын, Қажыкен!...............................................
|
433
|
Бір ағама наз...........................................................................................
|
433
|
Мөлдіріме...............................................................................................
|
434
|
Аяулы қызым - Қаламқасқа..................................................................
|
435
|
Рүстем Іргебаевқа арнау........................................................................
|
439
|
Рүстем Іргебаевқа тілек.........................................................................
|
440
|
Жеңеше....................................................................................................
|
441
|
Жеңешем..................................................................................................
|
442
|
Сүйіктім – Мәкежанға арнау................................................................
|
443
|
Туған күндеріңе арнау............................................................................
|
445
|
Анамыздың туған күніне.......................................................................
|
446
|
Какомның туған күніне арнаймын........................................................
|
447
|
Балаларыма..............................................................................................
|
448
|
Тұңғыш немерем – Дакоға.....................................................................
|
449
|
Бір көршіме.............................................................................................
|
452
|
Мерей тойға арнау..................................................................................
|
453
|
Мұхаметжан – 70 жаста.........................................................................
|
454
|
Дарынның өзін елге таныстыруы..........................................................
|
455
|
Ғалияның өзін сайыста таныстыруы....................................................
|
455
|
Бір бастыққа наз.....................................................................................
|
456
|
Бір тойдан кейінгі ой..............................................................................
|
457
|
Мөлдірдің нағашы атасы мен апасына арнау-тілегі...........................
|
458
|
Мөлдірдің өзін елге таныстыруы..........................................................
|
459
|
Мен өнерлі баламын ............................................................................
(Мөлдірдің мектеп сайысында оқыған өлеңі)......................................
|
459
460
|
Өмірбаян-толғаныс.................................................................................
|
461
|
Асфандиярға............................................................................................
|
463
|
Адамға қажет...........................................................................................
|
464
|
Макошама................................................................................................
|
465
|
Матушкеге...............................................................................................
|
466
|
Макеңе.....................................................................................................
|
467
|
Айдын-Қаламқасқа................................................................................
|
467
|
Қанатөк....................................................................................................
|
468
|
Арафат.....................................................................................................
|
469
|
Осындай бала Арафат............................................................................
|
469
|
Жоғалған таяқ.........................................................................................
|
470
|
Ақа...........................................................................................................
|
470
|
Бір достың әйеліне наз...........................................................................
|
471
|
Ағамыздың туған күніне арнау.............................................................
|
472
|
Хал дейсің бе, бауырым?.......................................................................
|
473
|
Аналарға..................................................................................................
|
474
|
Рахмет бәріңе.........................................................................................
|
475
|
Тәубә........................................................................................................
|
475
|
Ауытқыма, тұра білгін сөзіңде..............................................................
|
476
|
Сауығасың әлі-ақ, жасыма....................................................................
|
477
|
Кейбір пәлсафа ойлар.............................................................................
|
478
|
Ойлансаң осы не етеді?..........................................................................
|
478
|
Ұнайды жандар маған............................................................................
|
479
|
Өлең туралы............................................................................................
|
479
|
Қыздар мен гүл егіз дейміз....................................................................
|
480
|
Өзіңсің ардақ, аяулым............................................................................
|
480
|
Не жетсін сыйласқан өмірге.................................................................
|
481
|
Пайдаланылған әдебиеттер мен деректер.......................................
|
482
|
Басуға 14.10.2015 ж. қол қойылды.
Шартты баспа табағы 30,5. Пішімі 60х84 1/16.
Таралымы 150 дана.
ЖСШ «378» баспаханасында басылып шығарылды.
Алматы қаласы, Райымбек даң., 212/1.
Достарыңызбен бөлісу: |