116
Жүйені дамыту және бұдан әрі жетілдіру тұрақты Интернет желісі
пайдаланушыларының мыңдаған командасы, зерттеу орталықтарының
қызметкерлері, университет пен қарапайым жеке тұлғалар, ойын ретінде
өздерін линуксоид деп атайтын осы жүйенің табынушылары арасында
қолдау тапты. Linux операциялық жүйесі IBM PC аппараттық
тұғырнамасында
кеңінен
таралған
және
басқа
аппараттық
тұғырнамалардың бірқатар позицияларын (Apple Macintosh) жаулап алды.
Linux ОЖ негізгі құндылықтары:
• жұмыста, сондай-ақ үйде тегін және заңды заманауи ОЖ пайдалану
мүмкіндігі;
• жоғары тез әрекеттік;
• тұқырусыз сенімді және тұрақты жұмысы;
• ДК қорларын максималдық толық пайдалану;
• көп тапсырмалы көпшілік пайдаланатын режим;
• пайдаланушылардың компьютерлерін жергілікті және ғаламдық
желіге жеңіл біріктіру;
• Linux, сондай-ақ басқа ОЖ жұмыс жасау үшін жарамды кез келген
қиындық дәрежесіндегі қолданбалы бағдарламаларды әзірлеу үшін
аспаптық құралдардың бай жинағы;
• Linux ОЖ әзірлеушілерінің кез келгенімен Интернет арқылы тілдесу
мен бірлескен жұмысты қоса, жүйені жеке түзету мүмкіндігі;
• вирусқа аз ұшырау.
Linux операциялық жүйесі өзара әртүрлі компоненттердің жинағымен
айтарлықтай ерекшеленетін дистрибутивтер түрінде таратылады. Linux
ОЖ анағұрлым атақты дистрибутиві – бұл үй немесе кеңселік компьютерге
сияқты, сондай-ақ қуатты серверге орнату үшін бірдей сәйкес келетін
RedHat. RedHat Linux өзіне орнатуға арналған қолайлы бағдарламаны және
қосымшалардың толық жинағын: ойындар, кеңселік пакеттер, web-
серверлер және т.б. қамтиды. RedHat Linux бір компьютерде сияқты,
сондай-ақ жергілікті желіде MS Windows бірге оңай іргелесе алады, ал
OpenOffice кеңселік пакеті Windows ОЖ кеңселік қосымшаларын
пайдаланатын DOC және XLS форматтарында құжаттарды ешбір мәселесіз
ашу, түзету мен сақтауға мүмкіндік береді.
Сонымен бірге басқа операциялық жүйелер үшін, соның ішінде
Windows
үшін әзірленген қосымшалар Linux астында жұмыс
жасамайтынын атап өткен жөн. Әрине, бұл жүйеде өзінің функционалдық
мүмкіндіктері бойынша атақты MS Office, графикалық пакеттерге және
т.б. сәйкес келетін қосымшалар әзірленген. Дегенмен құжаттардың
экспорты мен импорты белгілі бір қиындықтармен байланысты.
Осылайша, Linux ОЖ өзінің сүйкімділігімен әдеттегі кеңселік
компьютерлердегі
пайдаланушыларға
қарағанда,
аса
тәжірибелі
пайдаланушылар мен бағдарламалаушылар арналған.
117
Әртүрлі аппараттық тұғырнамаларда есептеу машиналары арналған
операциялық жүйелердің бірқатары бар. Осылай, Apple фирмасының
Machintosh компьютерлері үшін арнайы Mac ОЖ операциялық жүйесі, ал
қалта компьютерлер үшін – Windows CE және т.б. әзірленген. Сонымен
қатар тек желілерге қызмет көрсету арналған операциялық жүйелердің
тұтас санаты бар. Осы санаттың анағұрлым атақты ОЖ арасында Novell
NetWare және Windows NT айтып кетуге болады.
Операциялық жүйелердің алуандығына қарамастан, кеңселік және үй
компьютерлері үшін ешбір бәсекелесусіз Microsoft корпорациясымен
әзірленген ОЖ қалады. Осы санаттың тарихи бірінші жүйесі DOS —
арнайы дербес компьютерлер арналған дискілі операциялық жүйесі болды.
Осы санат жүйелерінің келесі буыны ретінде IBM-үйлесімді сәулеттің
дербес компьютерлері үшін операциялық жүйе нарығында теңдесіз табысы
бар Windows ОЖ тобын санауға болады. Статистика бойынша
дүниежүзінде шамамен 80 % дербес компьютерлерде осы операциялық
жүйенің түрлері орнатылған.
3.1.2. MS DOS
жүйесі
MS DOS операциялық жүйесі (Microsoft Disk Operating System —
Microsoft
корпорациясының дискілі операциялық жүйесі) дербес
компьютерлерде кең таратылымды алған бірінші ОЖ болды. Қазіргі
уақытта, Windows тобыны ОЖ пайда болғаннан кейін, ол ДК «таза»
күйінде іс жүзінде пайдаланылмайды. DOS оның басқарылуында
пайдалану үшін әзірленген бағдарламалар сияқты, тарихтың мүлігі болды
деп санауға болады. Дегенмен Windows ОЖ DOS командалары және оның
қосымшаларымен жұмыс жасау үшін арнайы құралдары бар. Бұл
мүмкіндіктер кейде оның толық жүктемесі мүмкін болмаған жағдайда ОЖ
дұрыстау үшін пайдаланылады.
DOS өзімен ерекше жүйелік файлдарды физикалық көрсететін
бөліктерден тұрады. Олардың барлығы жүйелік дискінің түбірлі
каталогында орналасуы қажет. Windows ортасында Өткізгішті пайдалану
кезінде бұл файлдар әдетте пайдаланушыдан жасырын тұрады.
Io.sys және msdos.sys файлдары – бұл дискілі операциялық жүйелердің
негізгі файлдары. Олар компьютердің жедел жадына жүктеледі және оның
«тіршілік әрекетін» үнемі қолдайды, резидент болып табылады.
Сommand.com командалық процессоры пернетақтадан командаларды
қабылдайды және оларды орындайды.
118
MS DOS командаларының бөлігі ішкі немесе резидентті болып
табылады – бұл ОЖ негізгі бөлігінде (оның ядросында) оларды орындау
үшін құралдар бар командалар және оларды дискіден жүктеудің қажеті
жоқ. Бақса командалар (сыртқы) файлдар түрінде дискіде жазылған (әдетте
DOS қосалқы каталогында) және орындау үшін жүйелік дискіден жүктеуді
талап етеді.
Операциялық жүйе ДК мен пайдаланушының әртүрлі құрылғыларында
үйлесімді жұмысты ұйымдастыратын ерекше диспетчер немесе менеджер
болып табылады. ОЖ ісі бар негізгі объектілер:
ДК жедел жады. ОЖ бағдарламалар мен деректерді жедел сақтайтын
құрылғыға (ЖСҚ) жүктеуді қамтамасыз етеді;
ДК сыртқы құрылғылары. ОЖ перифериялық құрылғылардан, соның
ішінде пернетақта мен таймерден үзілу сигналдарын өңдейді. Негізгі
сыртқы құрылғыларға қатты және иілгіш магниттік дисктер жатады. Бұл
құрылғылардың әріптік атаулары бар: «А», «В» — ИМД жинақтауыштар;
«С», «D», «Z» — CD-ROM қоса қатты дисктер.
Бағдарламалар-қабықшалар.
Norton
Commander.
Пайдаланушының операциялық жүйемен өзара әрекеттесуі, диалогы
мысалдары жоғарыда келтірілген операторлар мен командалардың
көмегімен жүзеге асырылады. Дегенмен адамның компьютермен
тілдесуінің мұндай түрі біршама қолайсыз және кішкентай көрінісі бар.
Команданың синтаксисінде болмашы қатенің болуы, ДК оны орындауына
алып келеді. Әдетте барлық хабарламалар ағылшын тілінде беріледі, ол
бастаушы пайдаланушының жағдайын анағұрлым қиындатады. Каталог
пен файлдармен жұмыс жасаудың қолайлылығы үшін арнайы
бағдарламалар-қабықшалар немесе файлдық менеджерлер әзірленген,
олардың ішінде ең атақтысы Norton Commander (NC) болып табылады.
3.1-сурет. Norton Commander
Достарыңызбен бөлісу: |
