Кафедра меңгерушісі ___________________ Джарасова Г.С

Кафедра меңгерушісі ___________________ Джарасова Г.С.

ФМжАТ факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды

2014 ж. «_____»______________ №____хаттама

ОӘК төрағасы __________ Искакова А.Б. 2014 ж. «____»_____________

Барлығы – 2 кредит

Курс: 2

Семестр: 3

Аудиториялық сағаттар – 30 сағат (дәріс – 15сағат, практикалық сабақтар –15 сағат)

СӨЖ – 60 сағат (оның ішінде СӨОЖ – 15 сағат)
Бақылау формасы

Емтихан – 3 семестр

Алимова Жанар Сагидуллаевна

Информатика магистрі, аға оқытушы

Математика және информатика кафедрасы: А корпуста (Ломов к-сі, 64) орналасқан, ауд. А-408, тел. 67-36-87 (ішкі 11-20), jarasovajanar@mail.ru

«Инженерлік сызба» пәнін оқытудың мақсаты –студенттердің кеңістік туралы ұғымын, геометриялық логикасын дамыту, сонымен қатар AUTOCAD, КОМПАС және т.с.с. жобалаудың әмбебап графикалық жүйелері ортасында инженерлік-графикалық жұмыстарды автоматтандырудың әмбебап ортасын зерделеуі және меңгеруі болып табылады. Сонымен бірге, ҚҚБЖ стандарттарын қанағаттандыратын құжаттарды орындау сапасы бойынша және стандарттардың талаптарын сақтау бойынша, конструкторлық құжаттаманы алу үшін, графикалық редакторларда жобалау мен конструкциялауды меңгеру.

• 
  студенттерді қолданбалы геометрияның әдістерімен таныстыру;
  
• 
  сызбаларды құрастыру және оқу дағдыларын қалыптастыру;
  
• 
  ДЭЕМ-де жұмыс барысында сызбаларды жасау, рәсімдеу және безендіру әдістерін меңгерту.
  
• 
  сызба геометриясы, сызу пәндерінен алған білімдерін сызба жұмыстарын автоматтандыруда қолдануын меңгерту; компьютерлік сызбада алған білімдерін тереңдету;
  
• 
  сызба геометриясы, сызу және компьютерлік сызба пәндерінің арасында пәнаралық байланыс жасай отырып, студенттердің кеңістіктік бейне туралы түсінігін жетілдіру;
  

Пәнді оқу барысында келесі пәндер бойынша қалыптасқан білік пен дағды қажет: геометрия және сызу (орта білім деңгейінде), автоматты жобалаудың бағдарламалық жабдықтары, компьютерлік сызба.

Пәнді оқу барысында қалыптасқан білім, білік және дағды алдағы уақытта екіөлшемді және үшөлшемді бөлшектерді жасауды талап ететін әртүрлі салаларда жобалау–конструкторлық жұмыстарды автоматтандыруда, және ақпараттық жүйелерді жобалау пәндерін меңгеруде қажет.

• 
  геометриялық екіөлшемді және үшөлшемді примитивтерді бейнелеудің теориялық негіздерін, сонымен бірге, проекциялық сызудың негіздерін;
  
• 
  ҚҚБЖ (құжаттарды құрастырудың біріккен жүйесі) стандартындағы шарттарды салу тәсілдерін;
  

• 
  Графикалық редактордың негізгі командаларын, графикалық бағдарламалық жүйелердегі графикалық примитивтерін, сызба элементтерін түрлендіруді, қатты денелі модельдерді жасауды;
  
• 
  AUTOCAD, КОМПАС және т.с.с. жобалаудың әмбебап графикалық жүйелері ортасында іске асырылған, инженерлік-графикалық жұмыстарды автоматтандырудың жаңа технологияларын;
  

• 
  Графикалық ақпараттарды өңдеуде компьютерлік бағдарламаларды қолдануды;
  
• 
  Кешенді сызбаларда ҚҚБЖ ережелерін қолдануды;
  
• 
  Компьютерді ақпаратты басқару құралы ретінде жұмыс істеуді;
  

• 
  ДЭЕМ-мен жұмыс істеу кезінде заттың кешенді сызбаларын жасауды және өңдеуді;
  
• 
  Екі берілгендер арқылы үшінші түрдегі объектіні тұрғызуды;
  
• 
  Үшөлшемді фигуралардың жазықтықтағы бейнелері бойынша берілген позициялық және метрикалық есептерді шешуді;
  
• 
  Кешенді сызбаларды ҚҚБЖ ережелеріне сәйкес безендіруді, заттың кешенді сызбаларын оқуды;
  

• 
  Кешенді сызбаларды ҚҚБЖ ережелеріне сәйкес орындай білу;
  
• 
  AUTOCAD, КОМПАС және т.с.с. жобалаудың әмбебап графикалық жүйелерінде жұмыс істей білу.
  

№	Тақырыптар атауы	Сағаттар саны
		дәріс	тәжірибе	СӨЖ
1	Кіріспе. Пәннің мақсаты мен міндеттері. Жалпы мағлұматтар.	1		2
2	Жобалау-конструкторлық жұмыстарды автоматтандыруға арналған компьютерлік бағдарламалар жайлы мәліметтер	2	1	2
3	ҚҚБЖ стандарттары. Сызбаны безендірудің жалпы ережелері	2	1	2
4	Геометриялық объектілер: примитивтер, Безье қисығы. Екі өлшемді графикалық примитивтердің негізгі типтері.	2	6	15
5	Кешенді сызбалардың негізгі ұғымдары.	2	4	10
6	Үшөлшемді графикалық примитивтер	4	2	15
7	Конструкторлық кітапханалар. Конструкторлық құжаттар рәсімдеуді автоматтандыру	2	1	14
	Барлығы	15	15	60

7 Дәрістер мазмұны

Қарастырылатын сұрақтар:

• 
  Пәннің мақсаты мен міндеттері.
  
• 
  Жалпы мағлұматтар.
  
• 
  Машиналық сызба ұғымы.
  
• 
  Кейбір сызба жүйелерінің жалпы сипаттамалары.
  
• 
  Компьютерлік сызба туралы жалпы мәліметтер.
  

«Инженерлік сызба» пәнін оқытудың мақсаты –студенттердің кеңістік туралы ұғымын, геометриялық логикасын дамыту, сонымен қатар AUTOCAD, КОМПАС және т.с.с. жобалаудың әмбебап графикалық жүйелері ортасында инженерлік-графикалық жұмыстарды автоматтандырудың әмбебап ортасын зерделеуі және меңгеруі болып табылады. Сонымен бірге, ҚҚБЖ стандарттарын қанағаттандыратын құжаттарды орындау сапасы бойынша және стандарттардың талаптарын сақтау бойынша, конструкторлық құжаттаманы алу үшін, графикалық редакторларда жобалау мен конструкциялауды меңгеру.

• 
  сызба геометриясы;
  
• 
  сызу;
  
• 
  компьютерлік сызба.
  

Жобалау жұмыстарында машиналық графиканы қолданудың жоғары тиімділігі мыналарға байланысты:

1. 
   қолданушыны бір түрдегі амалдарды қайталап орындаудан босатады;
   
2. 
   сызбадағы қателіктер мен сәйкессіздіктерді азайту арқылы сызбаның сапасын арттырады;
   
3. 
   көптеген варианттардан керегін жедел таңдау мүмкіндігі;
   
4. 
   графикалық ақпаратарды енгізу мен шығарудың кең ауқымды мүмкіндіктері.
   

Векторлық графика геометриялық примитивтарды – сызықтарды, шеңберлерді, көпбұрыштарды математикалық суреттеу көмегімен жасалады.

Векторлық графикамен жұмыс жасауға арналған программалар: Corel Draw, Adobe Illustrator, Macromedia Flash, XaraXtreme, Adobe Fireworks, Inkscape, SK1.

Артықшылығы:

• 
  Векторлық суретті масштабтаудың зор мүмкіндігі;
  
• 
  Құрылған бейненің максималды нақтылығы(точность);
  
• 
  Растрлық суретпен салыстырғанда файлдың көлемі кіші;
  
• 
  Баспаға шығаруда жоғарғы сапалығы;
  

• 
  Векторлық суреттер шынайы суреттен алыс;
  
• 
  Растрлық суретте сияқты эффекттер құру мүмкін емес;
  

Бұрынғы кезде, фотографиялық үлгідегі бейнелерді жасау кезінде тек растр ғана қолданылса, технология дамуының қазіргі деңгейі векторлық графиканы қолдануға рұқсат етеді.

англ. pixel, pel — сокращение от pix element, 

в нек. ист. piсture cell — букв. элемент изображений

Бүгінде растрлық графика, тілікғына қарамай, кез келген суретті құруға мүмкіндік беретіндіктен, барлық жерде қолданылады. Әртүрлі дисплейде - компьютер экраны немесе көшедегі билбордта болсын - ақпарат растрлық түрде бейнеленеді.

• 
  Бейненің шындыққа ұқсас етіп құрылуы;
  
• 
  Растрлық суретте фотокамерадан түсірілген сурет пен салынған сурет те болуы мүмкін;
  
• 
  Растрлық суреттерге түрлі эффектілер қолдануға болады;
  
• 
  Растрлық форматтар Интернетте веб құжаттарды құруда қолданылады;
  

• 
  Растрлық суреттер нашар масштабталады, яғни оның өлшемін үлкейтуде сапасы жоғалады;
  
• 
  Растрлық файлдың көлемі векторлық форматқа қарағанда үлкен болады;
  

Коммерциялық:

Adobe Photoshop • Adobe Photoshop Elements • Corel Painter • Corel Painter Essentials • Corel PaintShop Pro • Corel Photo-Paint 

Тегін: Artweaver • Pixia • Paint • Paint.NET • PhotoScape • IrfanView • Fatpaint

Мысалы, бейне бір квадраттық дюймнен тұрса, бейненің рұқсат етілімі 8 ppi болса, онда пиксельдер саны 1*8²=64 пиксел болады. Егер 16 ppi болса, онда 1*16²=256 пиксел болады.

Мониторда 8, 16 ppi сапалы бейне құра алмайды.

Баспаға шығарудағы рұқсат етілімдер

DPI (дипиай деп оқылады) — ағылшынның dots per inch сөзінен шыққан, «дюймдегі нүктелер саны» деген мағынаны білдіреді. Ақпаратты жалпақ тасымалдау шыларға шығару немесе енгізудегі рұқсат ету тәсілінің көрсеткіші. Әдетте, жазықтықтағы дюймдегі нүктелер саны. Мысалы, принтер үшін 600х300 dpi белгіленуі, оның қағаздағы 1 дюймдегі рұқсат ету көрсеткіші горизонталь бойынша 600 нүктеге, ал вертикаль бойынша 300 нүктеге тең екендігін көрсетеді.

Қазіргі заманауи мониторларда 100 dpi кем емес. Монитордағы бейнелердің кең тараған өлшемі 1024х768 пиксель. Егер сіздің мониторыңыз горизонталь бойынша 10 дюймді құраса, онда оның рұқсат етілімін есептесек, 1024/10=102.4 dpi тең болады.

Бейненің рұқсат етілімдерді есептеу

Мысалы, егер фотомашина фотосуреттерді 254 ppi рұқсат етіліммен шығарса, яғни әр дюймге(25,4 мм) 254 пиксельден келеді деген сөз, демек әр пикселдің өлшемі 0,1 х 0,1 мм

Егер нақты өлшемдегі бейнені баспаға шығаратын болсақ, DPI мәні қолданылады. Мысалы, егер 10 х10 см өлшемді бейнені, 300 DPI рұқсат етіліммен шығаратын болсақ, онда 10 см-ді 2,54-ке(1 дюйм = 2,54 см) бөлеміз, нәтижесінде фотосурет 3,9 х 3,9 дюймді болады. Енді 3,9-ді 300 dpi көбейтеміз де, фотосуреттің өлшемін пиксель түрінде аламыз: 1070 х 1070.
Қолданылатын әдебиеттер:

1. 
   Бродский А.М., Фазлулин Э.М., Халдинов В.А. Инженерлік сызба. студенттерге арналған оқулық. 3-е изд., испр. М.: Академия, 2007,400 с.
   
2. 
   Лагерь А.И., Мота А.Н., Рушелюк К.С. Сызба геометриясының негіздері. Учеб. 2-е изд. М.: Высш. шк., 2007, 281 с.
   
3. 
   Большаков В.П. Инженерлік және компьютерлік графика: Практикум. – СПб.: БХВ-Петербург, 2004.
   
4. 
   Хамзин Т.Ә., Молдашева Б.А. Инженерлік сызба: Оқу құралы. - Орал: М.Өтемісов атындағы БҚМУ Баспа орталығы, 2014. – 50 б.