Бағдарламасы шымкент 2018 жыл мазмұНЫ

БАҒЫТ:Әлеуметтік сала

Демографиялық әлеует

Жалпы қаланың демографиялық көрсеткіштерінде тұрақты өсім сақталып келеді.

Талдау көрсеткендей демографиялық көрсеткіштердің жақсаруына біріншіден қала экономикасының өсімі, екіншіден халықтың өмір сүруіне ортаның қолайлы болуы және азаматтардың күнкөріс табыстарының қанағаттандыру мүмкіндіктерінің болуы себеп болды.

Дерек көзі: Оңтүстік Қазақстан облысының статистика департаментінің мәліметі

Талдау көрсеткендей халықтың жалпы санының негізгі үлесін 0-17 жас (үлесі 36%) және 18-39 жас аралығындағылар (үлесі 36%) құрайды. Соңғы 3 жылда бұл жас аралығында айтарлықтай өзгеріс болмаған. Жыл сайын тұрақты өсімі сақталып, үлес салмағы өзгеріске ұшырамаған. Демек, репродуктивті ересектер санындағы тұрақты өсімнің сақталуы алдағы уақытта да демографиялық өсімге алып келеді.

• 
  2013-2016 жылдардағы орташа некелесу өсімінен ажырасу өсімінің жоғары болуы;
  
• 
  Қалада 1 жасқа дейінгі нәресте өлімі фактілерінің болуы;
  
• 
  Отбасы мәселелері бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарының аздығы.
  

Білім беру саласында қалада 10 жоғарғы (оның ішінде 4 мемлекеттік), 37 орта арнаулы (оның ішінде 15 мемлекеттік) оқу орындарында 102 390 студент білім алуда және осы оқу орындары 6 362 орындық 25 жатақханамен қамтылған.

Дегенмен, жекелген мектептерде нақты қуаттылығынан оқушылары асып кеткен фактілер бар. Демек, қаладағы мектеп тапшылығын 2 аспектімен түсіндіруге болады:

1.Жекелеген мектептерде білім сапасының жоғары болуына байланысты оқушылардың көп болуы;

2.Мектептердің орналасқан аумағындағы халықты қамту мүмкіндігінің жоқтығы немесе белгілі бір аудандағы орналасу санына байланысты.

Бұл ретте қаладағы оқушы орындарына тапшылықты шешу үшін бірінші кезекте мұғалімдердің білім деңгейін, мектептердің білім сапасы бойынша рейтингілерін жақсарту, екіншіден мектеп жетіспейтін елді мекендерде қосымша мектептер салу жағын басты бағытқа қою қажет.
Мектепке дейінгі білім беру

Қалада 385 мектепке дейінгі мекемелер бар (88 мемлекеттік, 26 шағын орталық, 271 жеке меншік). Қалада мектепке дейінгі жастағы

3-6 жас аралығындағы 51 мың бала мектепке дейінгі тәрбие беру мен оқытумен қамтылған немесе қамту деңгейі 82,7% құрайды.

Қалада мектепке дейінгі білім беру нысандарының тапшылығы актуалды мәселенің бірі. Оны төменде келтірілген кестеден көруге болады:

• 
  Оқу орындарын бітіруші студенттерді тұрақты жұмыспен қамту мәселесі;
  
• 
  Оқу орындарын бітірген студеттерге еңбек нарығында сұраныстың төмендегі;
  
• 
  20 мектеп ыңғайластырылған ғимараттарда орналасқан;
  
• 
  9 меткеп 3 ауысымда оқытылады;
  
• 
  Шет аймақтардағы елді мекендерде халық санының көптігіне байланысты оқушы орындарының тапшылығы;
  
• 
  Мұғалімдердің біліктілік талаптарын арттыруды қажет етеді;
  
• 
  балабақша тапшылығы;
  
• 
  оқушылар арасындағы құқық бұзушылық;
  
• 
  мектеп директорларын тағайындау барысында ашықтықтың төмендігі.
  

Денсаулық сақтау саласында 55 мемлекеттік мекемелер бар. Оның ішінде: 5 943 койкелі 27 аурухана, 17 амбулаторлық емхана, 2 санаторий, 1 балалар үйі, 1 паталого-аннатомдық бюро, 1 салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығы (ЦЗОЖ), 1 қан құю орталығы, 1 медициналық құрал-жабдықтарды залалсыздандыру орталығы, 1 арнайы медициналық қамтамасыз ету орталығы, 1 жедел жәрдем беру орталығы, 1 медициналық колледж, Денсаулық сақтау басқармасы.

Сонымен қатар, қалада жедел жәрдем көрсету қызметінің сапасы актуалды мәселе болып отыр. Жедел жәрдем көрсету қызметіне талдау көрсеткендей жыл сайын түскен қоңырау саны өскен. Алайда, қолданыстағы арнайы автокөліктердің 56,0 пайызы тозған.

• 
  Шымкент қаласындағы 1000 адамға шаққандағы өлім-жітім көрсеткіштері орташа облыстың деңгейінен 0,7 жоғары;
  
• 
  қала бойынша туберкулез және гепатит «А» аурушандық деңгейі орташа облыстық көрсеткіштен жоғары болуы;
  
• 
  10 000 адамға шаққанда дәрігер және орта мед.қызметкерлермен қамтылу деңгейі орташа республиканың деңгейінен төмен болуы;
  
• 
  10 000 адамға шаққанда аурухана және амбулаториялық-емханалар мен қамтылу деңгейі бойынша Шымкент қаласының көрсеткіштері орташа облыстық және республикалық көрсеткіштерден төмен болуы;
  
• 
  Норматив бойынша қала халқының санына жедел жәрдем бригадалары 15 бірлікке және 1 бекетке жетіспейді;
  
• 
  Жедел жәрдем көрсету қызметіндегі 56,0 пайыз арнайы автокөліктері тозған.
  

Қалада 121 мәдениет нысандары жұмыс жасайды. Оның ішінде 12 жеке меншік, 109 мемлекеттік мекемелер.

Ал, театрлар орташа облыстық деңгейінен 2,0 есе, демалыс парктері 3 есеге жоғары. Сонымен қатар, Шымкенттік басқа өңірлерге қарағанда зоопарк, дендропарк, цирк сияқты мәдени ошақтарымен ерекшеленеді.

Қазіргі таңда, қалалық 44 кітапхана жұмыс жасайды. Ондағы жалпы кітап қоры – 916 779 дана болса, оқырмандардың саны – 824,0 мыңнан асты.

Сонымен қатар, қала тұрғындарының серуендеуіне және демалуына арналған 30 гүлзар, 18 фонтан, 48 ескерткіштер мен монументтер бар. Соңғы жылдары мәдени іс-шараларға қатысушы көрермендер саныда ұдайы артқан.

Тілдерді дамыту мен қолданудағы басты мақсат – қалада тұратын барлық этностардың тілдерін сақтай отырып, ұлт бірлігін нығайтудың аса маңызды факторы ретінде мемлекеттік тілдің кең ауқымды қолданысын қамтамасыз ететін үйлесімді тіл саясатын жүргізу болып табылады.

Шымкент қаласында 15 астам ұлт пен ұлыс өкілдері тұрады. Оның ішінде: 65 пайызы қазақ, 14,1 пайызы орыс, 13,7 пайызы өзбек, 7,2 пайызы басқа ұлттар.

Жалпы білім беру саласында 51 қазақ, 1 орыс, 2 өзбек, 72 аралас тілдегі мектептер жұмыс жасайды.

• 
  1000 адамға шаққанда жалпы республикалық орташа көрсеткіштен Шымкент қаласындағы кітапханалар көрсеткіші 4,2 есе, мұражайлар көрсеткіші 2,2 есе төмен;
  
• 
  Ономастика саласында жекелген көше атауларының қайталануы және тұрғын массивтердегі көше атауларының жоқтығы;
  
• 
  Қала халқын үшінші мегаполис тұрғыны ретінде жаңа менталитетін қалыптастыру.
  

Қалада 2016 жылы спорттық ғимараттар саны 778 бірлікті құрады, оның ішінде спорт залдардың жалпы саны - 209, 1500 орынды трибунасы бар стадион саны – 3, мұз сарайы – 1, спорттық комплекс - 8, спорттық комплекс (манеж) – 9, жүзу бассейндер - 6, жеңіл атлектикалық манеж – 1, теннис корттары – 28, ескек есу базасы – 1, ату тирі – 9, оқ ату нысаны – 1, спорт алаңшалары – 318.

Қалада балалар мен жасөспірімдердің бокс, жеңіл атлетика, велоспорт, қысқы спорт түрлерінен, футбол, теннис, көркем гимнастика, шығыс жекпе-жек, күрес түрлерінен мектептері жұмыс істейді.

Шымкент қаласының спорт объектілерімен қамтамасыз етілуінің салыстырмалы талдау

Қала кәсіпорындарында – 70 562 адам, жалпы білім беру мектептерінде 42 437, жоғарғы оқу орындарында – 13 252 адам, арнаулы орта оқу орындарында – 17 593 адам, қалалық спорт мектептерінде –10 035, облыстық спорт мектептерінде – 6 759 адам спортпен жүйелі шұғылданады.

Сонымен қатар, соңғы жылдарда спорт нысандарының артуымен қатар, спортшыларымызда олимпиада ойындарында және халықаралық түрлі жарыстарда жақсы нәтиже көрсетіп келеді.

Спорт саласындағы негізгі міндет - Елбасының Жолдауына сәйкес, 2020 жылға қарай 30 пайызға дейінгі қазақстандықтар бұқаралық спортқа тартылуы тиіс. Бұл көрсеткіш Шымкент қаласында қазіргі таңда 22 пайызды құрайды.

Дегенмен коммерциялық нысандарға халықтың қол жетімдігі төмен. Осы ретте қалада жалпы бұқаралық мемлекеттік нысандарға тапшылық байқалады.
Негізгі мәселелер:

• 
  қала тұрғындарының 10 000 адамға шаққандағы спорт нысандарымен қамтылуы орташа республикалық деңгейінен 8,6 бірлікке төмен;
  
• 
  спорт және туризм саласындағы коммерциялық нысандардағы қызмет бағасына халықтың қол жетімділігі төмен;
  
• 
  шет аймақтардағы елді мекендерде спорт зал құрылыстары салынбаған;
  

Экономиканың нақты секторындағы тұрақты өсім еңбек нарығындағы ахуалға оңды әсер етіп, халықтың әл-ауқатын сипаттайтын көрсеткіштерде оңды динамика байқалып отыр.

Дегенмен, Шымкенттің көрсеткішін басқа қалалармен салыстырғанда әліде бірқатар көрсеткіштер бойынша артта қалушылық бар.

Жалдамалы қызметкерлердің саны бойынша Шымкенттің көрсеткіші Астана мен Алматымен салыстырғанда едәуір төмен. Ал, өздігімен жұмыспен қамтылғандар саны бойынша Шымкеттің көрсеткіші едәуір жоғары. Бұл дегеніміз Шымкент қаласында тұрақты жұмыс орындарының деңгейі төмен немесе халықтың 33,0 пайыздан астамы өз бетінше күн көріс жасайды деген сөз.

Қала халқының жұмыссыздық деңгейіне талдау

Осы ретте Шымкент қаласында өздігімен жұмыспен қамтылғандардың үлесін азайтып, жалдамалы қызметкерлердің үлесін көбейтуді, яғни тұрақты жұмыс орындарын ашу, олардың кірісін жариялау режимдерін енгізу бағытында жұмыс жасау қажет.

Атауы	Жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі, % 15-28 жас
Шымкент қаласы	4,4
Республика	3,8

Шымкент қаласында жыл сайын жоғары, арнаулы орта және техникалық оқу орындарын 35 мыңнан астам жастар түрлі мамандықтар бойынша бітірсе, оның 45-%-ға жуық азаматтары қала тұрғындары мен басқа қала, аудандардан оқуға келіп, қалада жұмыс іздеп қалатындар. Бітірушілердің ішінде медициналық және техникалық мамандардың басым бөлігі жұмыс тапса, педагогикалық, құқық, есеп саласындағы мамандарға сұраныс төмен.

Жергілікті атқарушы орандар тарапынан азаматтардың аз қамтылған категорияларын қолдау басты міндеттердің бірі. 2014 жылы 17 әлеуметтік қызмет түрлері бойынша 93 137 азаматтан өтініш түсіп, оның 94,4 пайызы немесе 87 975 оң шешімін тапқан.

Азаматтардың ақшалай табыстарының өсуімен және еңбек нарығының белсенділігімен аз қамтамасыз етілген азаматтар саны да азайған.

Дегенмен, Шымкентте экономикалық белсенді халықтың 33,0 пайыздан астамы өздігімен жұмыспен қамтылғандықтан жан басына шаққандағы ақшалай табыстары бойынша басқа қалалармен салыстырғанда төмен деңгейде тұр.

• 
  Жалдамалы қызметкерлердің саны бойынша Шымкенттің көрсеткіші Астана мен Алматымен салыстырғанда едәуір төмен;
  
• 
  Өздігімен жұмыспен қамтылғандар саны бойынша Шымкеттің көрсеткіші Астана мен Алматыдан едәуір жоғары. Бұл дегеніміз Шымкент қаласында тұрақты жұмыс орындарының деңгейі төмен немесе халықтың 33,0 пайыздан астамы өз бетінше күн көріс жасайды деген сөз;
  
• 
  Шымкентте жұмыссыздық деңгейі орташа республикалық көрсеткіштен жоғары;
  
• 
  Шымкенттегі жан басына шаққандағы ақшалай табыстары басқа ірі қалаларға салыстырғанда төмен.
  

Шымкент қаласында жұмыс атқарып отырған бұқаралық ақпарат құралдарының саны - 161, оның ішінде: газеттер -130, журналдар - 24, телеарналар-5, радио-2.

«Қазтелерадионың» инфрақұрылымы қалаға тарату бойынша «Хабар»-100%-ға, «Қазақстан»-100%-ға, «Евразия»-100%-ға, «Қазақстан-Шымкент»-100%-ға, «Отырар»-99,7%-ға, «Айғақ»-90,7%-ға және радио «Юмакс»-100%-ға қамтылуын қамтамасыз етуде. Кабельдік телеарна кең көлемде таратылуда, бүгінгі таңда 2 оператор жұмыс атқаруда.
Негізгі мәселелері:

• 
  Мемлекеттің жүргізіп отырған саясатын жергілікті БАҚ-да ақпараттық қолдау жұмыстары сапасының төмендігі;
  
• 
  ақпараттық салада заңдылықтың сақталуын қамтамасыз ету және бұқаралық ақпарат құралдарының құқықтық мәдениетін жоғары деңгейге жеткізу, журналистік қауымдастықтың этикалық нормаларды сақтауы (БАҚ-қа мониторинг жүргізу).
  

Шымкент қаласында қазіргі таңда 129 діни бірлестік пен филиалдар әділет органдарынан тіркеуден өтіп қызмет атқарып отыр. Оның ішінде: исламдық – 100 мешіт, исламдық емес – 29 діни бірлестік. Оның ішінде: православиялық-6; католиктік-1; иудейлік-1; протестанттық-пресвитериандық-11; иегова куәгерлері-3; евангелді-христиан баптистер-6; бахаи-1. Қалада діни тұрақтылықты сақтау, діни экстремизм мен терреоризмнің, кереғар діни ағымдардың алдын алуда мәжілістер, дәстүрлі дін өкілдерінің жастармен кездесулер өткізу тәжірибесі енгізілген. Құқық қорғау және мемлекеттік органдармен, дінтанушылар және дәстүрлі дін өкілдерімен көп халық топталған жерлерде, жоғары және орта арнаулы оқу орындарында кездесулер ұйымдастырылады. Қалада діни мәселелер бойынша келіспеушілік фактілері тіркелмеген.

Қала тұрғындарының 3/1 бөлігін жастар құрайды. Мемлекеттік жастар саясатын жүргізу аясында «Шымкент жастары» мекемесінің жұмысын жандандырып, жастарды жұмыспен қамту, кәсіпкерлік негіздеріне үйрету, талантты жастарды қолдау көрсету бағытында іс-шаралар өткізуде.

Сондай-ақ, 2013 жылдан бастап мемлекеттік тапсырыс аясында жастар мен жасөспірімдер арасында қылмыс пен құқықбұзушылықтың алдын алу мақсатында «Қазақстан-Шымкент» телеарнасынан айына екі реттен эфирге шығатын 20 минуттық «Заңнама» бағдарламасы ұйымдастырылды.

Талдауда ұсынылғандай, жүйелі түрде атқарылған алдын алу шараларының нәтижесі бойынша кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстық көрсеткіштер жылдан-жылға төмендеп отыр.

• 
  15-28 жас аралығындағы оқымайтын, белгілі жұмысы жоқ (NEET) үлесі республикалық орта деңгейден 2,5 пайыздық көрсеткішке жоғары;
  
• 
  Соңғы жылдары жастар ұйымдарының көбеюіне (45) қарамастан, тек 20 пайызы ғана белсенді жұмыс атқарады;
  
• 
  Мемлекеттік жастар саясатын жүзеге асыру кадрлық, ғылыми және ақпараттық тұрғыда қамтамасыз етілуі жеткіліксіз;
  
• 
  Халықаралық жастар тәжірибесімен алмасу дамымаған.