31
Дереккөз:
Ұлттық оқу зертханалары, Бефель, Мэн штаты, АҚШ
оқушылардың
алған
ақпаратты
сақтауының
орташа
пайызы
Дәріс
Оқу
Аудио-визуалды
қабылдау
Көрсетілім
Талқылау
Тәжірибеде
жасау
Өзгелерді оқыту
10%
20%
30%
50%
75%
90%
10-сурет. Оқу пирамидасы
Мұғалім оқушылардың зер салып тыңдауын сақтап қалу мақсатында сыныпта орында-
латын жұмыс барынша күрделі және әртүрлі болуын қадағалайды, бұл ретте оқушылардың
бойында бұл тапсырмаларды орындау үшін қажетті дағдыларды қалыптастырып, білім береді.
Мұғалім оқушыларда Чиксентмихаи (2008) «өзіндік мақсат» деп атайтын
(11-сурет) және Рай-
ан мен Деки (2009) «
ішкі уәж» деп атайтын қасиеттердің болуына жағдай жасауға тырысуға
тиіс. Басқаша айтқанда, оқушылар өзін-өзі ынталандыра алады және осыған орай, оларда
ұмтылыс пен қызығушылық пайда болады. Бұны жазалауға ұшырамау немесе емтиханнан
құламау түрткі
болып табылатын сыртқы уәжден ажырата білген жөн.
Дереккөз: Flow: The Psychology of Optimal Experience,
Михай Чиксентмихай (74 бет)
Дағдылар
Міндет
тер
(төмен)
(жоғары)
(төмен)
(ж
оғары)
Алаңдау
Зерігу
Ағын
А
3
А
1
А
4
А
2
11-сурет. Оқушыларда «өзіндік мақсатты» қалыптастыруға арналған жағдайлар
32
Осы мақсатта мұғалімдер оқушыларға өз мақсаттарын қоюды үйретеді, нәтижесінде
оқушылар жоспарлау мен белгілі бір нәтижеге жету үдерісінен рахат алады. Сабақтар
оқушылардың мәселенің бүге-шүгесіне дейін назар аудару қабілеті дамитындай және
тізбектелген сабақтар топтамасының материалын жүйелі түрде игере отырып, ұзақ уақыт на-
зарда ұстайтындай етіп құрылады. Мұғалімдер оқушыларды жұмысқа ынталандырады және
сыныпта болатын жағдайлардың бәріне белсенді қатысуға мүмкіндік береді.
Түйіндеме: оқушы оқу үдерісіне белсенді қатысқанда ғана материалды терең меңгереді.
Басқаша айтсақ,
оқушыға бағдарланған оқыту ортасында мұғалім оқушылардың сыныпқа
келген кездегі бастапқы сенімдерін, білімін және өзіндік ойын негізге ала отырып, өз пай-
ымдарын жасауға қабілетті екенін түсінеді. Егер оқу үдерісі оқушы мен оқу материалын
жалғастыратын «көпір салуға» негізделсе, онда осы үдерісті үйлестіретін мұғалімдер көпірдің
екі жағын да қадағалай білуі тиіс. Мұғалімдер оқушылардың не білетінін және нені жасай ала-
тынын, сондай-ақ олардың қызығушылықтарын, әр оқушының нені жақсы көретінін және не
істегісі келетінін түсінуге тырысады.
Бірінші мәселе: Адамның жаңаны меңгеруі оның нені білетіні және түсінетініне байла-
нысты болады.
Екінші мәселе: Оқу оқушының бастапқы білімі мен дағдыларын назарға алып, оларды
өрістетуді мақсат еткенде мәнді болады.
Үшінші мәселе: Осы байланыстарды дамытып, нығайту үшін проблемаларды шешу
үдерісін толыққанды қатыстыру қажет.
Төртінші мәселе: Оқушыларға болжам жасауға, өз ойын құруға, оны қорғауға және
сынақтан өткізуге уақыт беріңіз.
Бесінші мәселе: Оқушылардың бір-бірін оқытуына мүмкіндік беріңіз.
Оқу мазмұны мен тізбектелген сабақтар топтамасын жоспарлауды ескеру
Мұғалімнің оқушының оқу үлгерімін ғана емес, түсініп оқуын ескеретін оқу үдерісі ма-
териалды терең игеруге ықпал етеді. Тестілеу барысында оң нәтижеге жету үшін материалды
меңгеруді ғана көздейтін «тактикалық оқу» – қалай оқу керектігін үйренудің салыстырмалы
түрде алғанда «мұзтаудың су бетіндегі бөлігіндей»
ғана мәнге ие (12-сурет).
12-сурет. Оқу тактикасы және нәтижелерді бағалау