4
5) медициналық, фармацевтикалық білім беруді жетілдіру; медицинадағы
инновациялық технологияларды дамыту және енгізу –
сәтті;
6) дәрі-дәрмектердің халық үшін қолжетімді болуы мен сапасын арттыру,
денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық техникамен жарақтандыруды жақсарту –
сәтті.
«Саламатты Қазақстан» мембағдарламасын іске асыру салаға түбегейлі жаңа ӛзара
қарым-қатынастар ендіруге мүмкіндік берді:
Медициналық қызметке ақы тӛлеу комитеті (
бұдан әрі
– МҚАК) түрінде Тегін
медициналық кӛмектің кепілдік берілген кӛлемінің (
бұдан әрі
– ТМККК) Қызметке
бірыңғай ақы тӛлеушісі құрылды;
кӛрсетілетін медициналық қызметтің жеке секторының үлесін 24%-ға дейін
молайтуға мүмкіндік берген ТМККК бәсекелес қызмет нарығы құрылып, соның есебінен
денсаулық сақтау ұйымдарының қызметіндегі басымдықты бюджет қаражатын қарапайым
игеруден нәтижеге ойыстыра алдық;
кӛрсетілетін қызметтер сапасы мен қанағаттанушылық критерийлерінің негізінде
пациенттердің таңдау құқықтарын ынталандырумен бірге олардың мінез-құлқы да ӛзгерді.
Жоспарлы емдеуге жатқызу кезінде стационарды еркін таңдауды пайдаланған
азаматтардың саны 2,3 есе ӛскен және орташа алғанда жылына 800 мың адамға жеткен.
Нәтижесінде тӛсек қорының 14 мыңнан астам бірлігі қысқартылды және қайта бейінделді;
жоғары мамандандырылған медициналық кӛмек (
бұдан әрі
– ЖММК), әсіресе,
кардиохирургияда, интервенциялық араласулар мен трансплантологияда қол жетімді болып,
ол ЖММК кӛлемін 2009 жылғы 7000-нан 2014 жылы 60000-ға дейін ұлғайтуға мүмкіндік
берді;
аурудың 11 түрі бойынша Ұлттық скринингтік бағдарлама енгізілді, бағдарла іске
асырылғаннан бастап 102 миллионнан астам скринингтік зерттеулер: жылына 12,7
миллионнан астам адамды қамтыған 25 миллионнан асатын зерттеулер ӛткізілді;
кәсіби менеджментті ендіру және мемлекеттік медициналық қызмет берушілердің
дербестігін арттыру жӛніндегі іс-шаралар басталды, кейінгі 3 жылда шамамен 7 мыңдай
менеджер оқытылып, 70%-дай медициналық ұйым шаруашылық жүргізу құқығындағы
(
бұдан әрі
– ШЖҚ) кәсіпорын мәртебесін алды;
медициналық қызмет сапасын қамтамасыз ету тетіктері жасалды: ішкі аудит, сыртқы
бақылау, аккредиттеу;
медициналық кӛмекке ақы тӛлеудің халықаралық қағидалары (клиникалық-
шығындық топтар, кешенді жанбасылық норматив, жаһандық бюджет) енгізілді;
медицина қызметкерлерінің еңбегіне ақы тӛлеудің сараланған жүйесі ендірілді,
орташа жалақы 2,4 есе кӛтерілді;
2014 жылдан бастап амбулаториялық-емханалық буынды кезең-кезеңімен күшейту
басталып, ең тӛменгі кешенді жанбасылық норматив (КЖН) енгізілді, ТМККК-пен
қамтамасыз етудегі теңсіздік қысқартылды, МСАК-ке берілетін қаржы қаражатының кӛлемі
17%-дан 26%-ға дейін үлкейді;
кӛліктік медицина дамыған: республикада жыл сайын 300 мыңнан астам
пациенттерді тексеріп-қарайтын 49 жылжымалы ұтқыр кешен, 200 мыңнан аса адамды
қамтитын 3 медициналық пойыз және жыл сайын ел ішінде де, оның шекарасынан тысқары
да әуеге 1000-ға жуық рет кӛтерілетін санитарлық авиация жұмыс жасайды.
«Саламатты Қазақстан» мембағдарламасын іске асырудың басты сапалық
нәтижелері мыналар болды:
республикадағы халық саны 17 417,5 мың адамға дейін ұлғайды;
күтіліп отырған ӛмір сүру ұзақтығының кӛрсеткіші 2010 жылғы деңгейден (68,41
жас) 2,04-ке ӛсіп, 70,45 жасты құрады;
халықтың жалпы ӛлім-жітімі 2010 жылғы деңгейден 11,7%-ға тӛмендеген (2010
жылғы 1 мың тұрғынға 8,94-ке қарағанда 2014 жылы 7,65);
5
туу кӛрсеткіші 10,3%-ға артқан (2014 жылғы 1 мың тұрғынға 23,20-ға қарағанда 2010
жылы 22,54).
ана ӛлім-жітімінің кӛрсеткіші шамамен 2 есеге азайып, 2010 жылғы 22,7-ге
қарағанда 100 мың тірі туылғандарға шаққанда 11,5-ті құрады;
сәби ӛлім-жітімінің кӛрсетіші 40%-ға тӛмендеп, 2010 жылғы 16,54-ке қарағанда 1000
тірі туылғандарға шаққанда 9,83-ті құрады;
халықтың туберкулезге шалдығуын тӛмендету динамикасы жыл сайын 10%-ды
құрайды, ӛлім-жітім 5 жылда кемінде 2,5 есеге азайған, ол ДДҰ стратегиясына сай келеді,
туберкулезге қарсы қызмет диагностикалау құралдарымен және емдеудің барлық
кезеңдерінде қажетті дәрі-дәрмектермен барынша қамтамасыз етілген;
АИТВ/ЖИТС таралуын шоғырландыру сатысында ұстап тұра алдық (2009 жылы
0,16%), ретровирусқа қарсы терапияны кеңінен енгізуге байланысты ем алатын науқастар
тобында ЖИТС-тен болатын ӛлім санының тӛмендеуі байқалады.
Сонымен бірге, «Саламатты Қазақстан» мембағдарламасының қорытындысы жүйеде
бар кемшіліктерді де неғұрлым анық кӛрсетіп берді. Олардың шешімін таппай республика
азаматтарының денсаулығын одан әрі жақсарту қиын болмақ. Ең алдымен, бұл –МСАК
деңгейінің әлсіздігі және жүйенің ӛсіп келе жатқан қажеттіліктерімен оны қазіргі
қаржыландыру қағидаларының бейадекваттығы.
Бұдан басқа, әлемнің бүкіл елдерімен қатар, Қазақстан да медициналық қызметті
тұтуыну мен құрылымының одан әрі ӛсуіне алып келетін халықтың ӛмір сүру
ұзақтығының, созылмалы инфекциялық емес аурулардың ӛсуімен байланысты жаһандық
қауіптер бойынша міндеттерді шешуі керек болады.
Ел Президенті Н.Ә. Назарбаев ӛзінің «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде,
бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында денсаулықты мемлекет дамуының
маңызды факторы ретінде айқындады, сондай-ақ қызметкердің денсаулығы үшін
мемлекеттің, жұмыс беруші мен оның ӛзінің ортақ жауапкершілік алатын денсаулық сақтау
жүйесін дамытудың негізгі қағидасын белгіледі. Еліміздің алдына әлемнің неғұрлым
бәсекеге қабілетті 30 елінің қатарына кіру жӛніндегі жаңа міндет қойылды, ол денсаулық
сақтау сапасының жоғары деңгейін білдіреді.
Бұл мақсатқа қол жеткізу жүйеден қысқа мерзімде ӛз күшін халықаралық және ӛз
тәжірибесінің озық мысалдарына негізделген, әлемдік және отандық экономиканың кез
келген ауытқулары кезінде қаржылық тұрақтылығын сақтай отырып, медициналық
қызметтердің қолжетімділігі мен сапасын қамтамасыз ететін, жаңа, ұзақ мерзімді
денсаулық сақтау үлгісін жасауға шоғырландыруды талап етеді.
Жоғарыда айтылғандарды қорыта отырып, осы Мембағдарлама қол жеткізілген
табыстарды бекіту мен дамытуға және денсаулықты қорғау сұрақтарында қордаланған
мәселелерді шешуге, сондай-ақ саланың 2050 жылға дейінгі жоспарлы және қарышты
дамуы үшін негіз болуға бағытталатын болады.
3. АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау жҥйесін ЭЫДҦ елдерінің
ҥлгілерімен салыстырмалы талдау.
Қаржыландыру кӛздері мен басқару жүйелерінің әралуандығы кезінде ЭЫДҰ
елдерінің денсаулық сақтау үлгілерінің біздің жүйеден ерекшелендіретін негізгі
айырмашылықтары мыналар болып табылады.
1. Денсаулықтың басымдығы және қоғамдық денсаулық сақтауды дамыту.
Алаңдаушылық және инфекциялық емес ауруларға (
бұдан әрі
– ИЕА) баса назар
аудару – барлық дамыған елдердің денсаулық сақтау саласына тән сипаттардың бірі, ол ең
алдымен, біршама жоғары кӛрсеткіштерге жеткен және жақын келешекте ӛрістейтін, ауруға
шалдығудың тұрақты ӛсуге беталысымен байланысты болды.
