Бағдарламасы бойынша қазақстандағЫ Ұлттық консультациялар 2013 жылғы мамыр қазақстандағы БҰҰ Елдік командасы

 

14

Үкіметтік  емес  ұйымдар    сұраным  басымдылықтарын  кеңейте  білудің  тиімді  басқару  үшін 

мәні  маңызды  болатынын  атап  айтты.  Қазақстан  өзіне  көптеген  мақсаттар  мен  міндеттер 

қойып  отыр  және  елдің  нені  қалайтыны  туралы  нақты  бір  көрініс  бар.  Бірақ  қойылған 

міндеттерге  қол  жеткізу  үшін  жасалатын  іс-әрекеттің  егжей-тегжейлі  жоспары  бар  ма?  

Барлық  мәселелерді  шешу  үшін  ресурстар  бар  ма?  Ол  үшін  қандай  адами  әлеует  керек? 

Нәтижелерге  кім  жауап  береді?  Тиімді  басқару  мемлекеттік  сектордың  функцияларын 

орындау үшін белгілі бір дағдылардың талап етілетіні аталды. 

 

Сыбайластық көптеген    әлеуметтік  және  экономикалық  сәйкессіздіктердің  бастапқы  себебі 

және ортамерзімдік  кезеңге  арналған  аса  маңызды міндеттердің  бірі ретінде  қаралады. Бұл, 

абзалы,    консультациялар  барысында  мемлекеттік  мекеме  өкілдері,  жас  адамдар,  азаматтық 

қоғам    мен  халықтың  осал  топтары  көтерген  және  кең  талқыланған  тақырыптардың  бірі.  

Саяси  деңгейде    сыбайластық  проблемалы  мәселе  ретінде  танылды  және  барлық  деңгейде 

сыбайластықпен күрес туралы заң қабылданды. Дегенмен, сыбайластық қоғамдағы жүйелер 

мен  институттардың  тиімділігін  бұрмалайтын  таралған  құбылыс  болып  табылады.  Ол 

мемлекеттік бағдарламаларды іске асыруға бағытталған мемлекеттік инвестицияларға қатты 

әсер  етеді.    ЕББР  жақында  өткізген  өмірмен  қанағаттану  жөніндегі  сұрау  нәтижелері 

бойынша    полицияда,  азаматтық  соттар  мен  мемлекеттік  денсаулық  сақтау  жүйесінде  

парақорлықтың 2006 ж.

17

салыстырғанда  аздап өсуі байқалады.

18

 Жас адамдар да сол сияқты  

сыбайластық  мәселесі  бойынша  алаңдаушылық  білдірді  және  оларды  болашақта 

парақорлықпен  ұшырасу  мүмкіндігі  қорқытатынын  айтты.    Олар  мұны  қаламаса  да, 

сыбайластықты  қоғамда  өмір  сүрудің  бір  бөлігі  ретінде  көреді.  Қатысушылар  әзірге 

сыбайластық жойылмайды, ол үнемі болады және қалаулы нәтижелерді тежейді деп ойлайды 

 

Азаматтық  қоғамды  тартудың  жеткіліксіздігі  саясатты  әзірлеу,  іске  асыру  және  

мемлекеттік  бағдарламаны  мониторинг  жүргізу    ҮЕҰ  тарапынан  қатысып  отырғандарды 

мазалайды.  Олар  азаматтық  қоғамның    Үкіметпен,  сондай-ақ  жеке  секторлармен  диалог 

жүргізу  мақсатында    консультативтік  процестер  мен  шешім  қабылдау  процестеріне 

қатысуын  шешу  қажеттігін  атап  көрсетті.  Қазіргі  уақытта  Қазақстанда  ҮЕҰ  көптеген 

әлеуметтік және экологиялық салаларда жұмыс істейтін үлкен саны әрекет етуде. Халықтың 

АИФ-СПИДПЕН  өмір  сүретін  адамдар,  секс  қызметкерлері,  екпе  есірткі  тұтынушылар, 

бұрынғы  сотталғандар  сияқты    осал  және  миграциялық  топтарының  мүдделерін  білдіретін 

ҮЕҰ  шешім  қабылдау  процесінен  толық  шығып  қалдық  деп  санайды  және  халықтың 

қолдауына  сүйенуге  немесе  бірлесіп  жұмыс  істеуге  мәжбүр.  Жеке  сектор  қоғаммен  өзара 

әрекеттесуге  және  тек  бизнес  пен  табыс  алуды  ғана  ойламауға  шақырады.  Қалалар  мен 

ауылдарға  жақын  орналасқан,  мысалы  мұнай-газ  саласында    кәсіпорындар  бар  олар  

Қазақстанның  негізгі  экономикалық  өсуіне  негіз    болып  табылады.      Жұртшылық  осындай 

кәсіпорындарды әлеуметтік жауапкершілікке шақырады. Ол үшін жеке секторды оған енгізу 

үшін  диалогты  кеңейту  қажет,  бұл  ретте  осы  диалогты  Үкімет  ынталандыру  керек  деп 

саналады.    Қазақстан  қалайтын  болашақты  құру  үшін  жалғыз  Үкіметтің  күш  салуы 

жеткіліксіз.  Жасыл  экономика  мен  тұрақты  дамуды  ілгерілетуді  болжамдайтын  болашақ 

түрлі  тараптардың  қатысуы  мен  ұжымдық  әрекетті  талап  етеді.  Осылайша,  жалпы 

жауапкершілік қабылдау 20145 ж. кейінгі дамудың маңызды бөлігі болып табылады.  

 

Ұлттық    консультацияларға  қатысқан  ҮЕҰ,  олар  елеулі  нәтиже  беру  үшін  осындай 

консультацияларды  жалғастыруға    шешім  қабылдауға  әзір  екендіктерін  білдірді.    Ұлттық  

консультациялар  халықтың  түрлі  топтарының  бір  столда  отырып  ағымдық  және  болашақ 

шақыруларды талқылауына сирек мүмкіндіктер берді. Мұндай мүмкіндік жоғары бағаланды 

және  БҰҰ  осындай  ашық  әлеуметтік  диалогтарды  жалғастыруға  және  күшейтуге  шақыру 

                                                         

17

 

Экономикалық көшу кезіндегі өмір: Дағдарыстан кейін. ЕБРР сұраулары, 2012 ж.

 

18

 

Экономикалық көшу кезіндегі өмір: Дағдарыстан кейін.  ЕБРР сұраулары, 2012 ж.

 

 

15

айтылды. Барлық қатысушылар консультациялардың нәтижелері көрінетін құжаттарды алуға 

мүдделі екендіктерін білдірді.    

 

16

Денсаулық және денсаулық сақтау 

 

            Халықтың денсаулығы мен денсаулық 

сақтау  мәселелері  екі  жеке  бірақ, 

өзара  байланысты  мәселе  ретінде 

талқыланды.  Қоғам  денсаулығының 

жай  күйінің  қажетті  құрамдауышы 

ретінде    қатысушылар  денсаулық  пен 

салауатты  өмір    сүру  мәселелерін  

ілгерілету  керектігін  ерекше  түрде 

атап  өтті.  Қазақстанда,  өмір  сүрудің 

күтілетін ұзақтығы, ерлер арасындағы 

өлім-жітім  мен  өз  өзіне  қол  жұмсау 

деңгейі  сияқты өзіне  айырықша  назар 

аудартатын 

бірнеше 

әлеуметтік 

мәселелер 

бар. 

Егер 

елдің 

экономикалық  қуаты  мен  ондағы 

халықтың  өмір  сүруінің  күтілетін 

ұзақты    арасындағы  байланысқа 

қарайтын  болсақ,  онда  ЖІӨ  деңгейі 

осындай 

 

басқа 

елдермен 

салыстырғанда Қазақстанда өмір сүру 

деңгейі  жеткілікті  түрде  төмен  екенін 

байқауға  болады.    Еңбекке  қабілетті 

жастағы  ерлер  арасында    (20  жастан 

60  жасқа  дейін)  өлім  аз  дамыған 

елдерге 

қарағанда 

айтарлықтай 

жоғары.  Сондай-ақ    ересек  халық 

арасындағы  өз  өзіне  қол  жұмсау 

деңгейі  Қазақстанда  жоғары  болып 

табылатыны 

аталды. 

Осыған 

байланысты,  Қазақстанның  алдында 

тұрған 

үлкен 

міндет 

нашар  

денсаулық жай-күйі неден туады және 

оның  құрбандары  кімдер  болып 

табылатынына көңіл аудару керек

19

.  

 

Қатысушылар халықты салауатты өмір сүру 

мәселелерінде  көтермелеп  және  ағарту 

жұмыстарын  жүргізіп  отыру  керектігін 

айтты.      Медициналық  қызметкерлердің  бірі 

«көптеген  жағдайларда  денсаулықтың  нашар 

күйде 

болуы 

 

адамдардың 

өз 

денсаулықтарына  жауапкершілікпен қарамау 

салдарынан    болады»  деді.  Ақпараттық 

кампаниялар 

өткізу, 

халықты 

дұрыс 

тамақтану  мен  салауатты  тәртіп  (алкаголь 

пайдаланудан  темекі  шегуден  бас  тарту, 

                                                         

19

 

Жаңа   күн тәртібі мүмкін ауыруды анықтау емес өлім мен ауырудың деңгейіне акцент жасауы керек 

шығар деген мәселеге ғаламдық деңгейде талқылау жүріп жатыр.  

Основные факты

 

Нәрестелердің өлім-

жітімі (1 000 тірі 

туғанға) 

13,6 (2012 г.) 

18,8 (2000 г.) 

Ана өлімі (100 000 

тірі туғанға) 

17,4 (2011 г.) 

60,9 (2000 г.) 

5 жасқа дейінгі 

балалар арасындағы 

өлім-жітім 

17,84 (2011 г.) 

24,95 (2000 г.) 

Бала туылғанға 

дейінгі қадағалауды 

қамту 

89,5% (2011 г.) 

96,6% (2000 г.) 

Жас өспірімдер 

жүктілігінің деңгейі 

(15-19 жастағы 

қыздар) 

29,4 (2011 г.) 

32,9 (2000 г.) 

Екпе есірткі 

тұтынушылар, АИФ 

жұқтырғандар 

3,77 (2011 г.) 

3,4 (2000 г.) 

Ретровирусқа қарсы  

емге қол жеткізген  

кеш сатыдағы АИФ 

инфекциялы 

адамдар,  

70,3 % (2011 г.) 

0 (2000 г.) 

Ретровирусқа қарсы   

ем алатын АИФ –

жұқтырған екі жүкті 

әйелдер  

93,26% (2011 г.) 

37,50% (2000 г.) 

Туберкулезбен 

ауыру деңгейі (100 

мың адамға) 

86,6 (2011 г.) 

153,2 (2000 г.) 

Туберкулезден өлу 

деңгейі (100 мың 

адамға) 

8,4 (2011 г.) 

26,4 (2000 г.) 

Дерек көзі: ҚР Статистика агенттігі.