31
МЕРЗІМДЕРІ
Жаңа бағдарламаның мерзіміне қатысты талқылаулар 15 және 20 жалдар арасындағы орташа
мерзімді бекітті. Мемлекеттік мекемелердің өкілдері ұлттық стратегияның
ұзақмерзімділігіне сілтеу жасай отырып бұдан гөрі ұзақ мерзімді уақты ұсынды. Екінші
жағынан, БҰҰ өкілдері жаңа күн тәртібінің шамадан тыс ұзақмерзімдік болмауына
шақырды. Бағдарламаның мерзімі бойынша шешім қабылдау мынадай пайымдауларды қарау
ұсынылады:
Біріншіден, ұзақмерзімдік мақсаттар белгілеу, соңғы жыл мақсаттарға қол жеткізу үшін
шұғыл шаралар қабылдауға өте алыс болып көрінуі мүмкін болатындықтан прогресті
баяулатуы мүмкін. Бұл елдер кадрлар ағымы үлкен елдер үшін өзекті. Жоспарланып
отырған кезеңнің соңғы жылы неғұрлым жақын болса, мақсаттарға уақтылы қол жеткізу
үшін көбірек күш жұмсалатын болады. Сондай-ақ, Рио+20 нәтижелерімен байланысты, сол
сияқты елдердің жаңа ғаламдық күн тәртібін қалыптастыруға деген мүдделі сәтті пайдалану
қажет.
Екіншіден, МДМ 15 жылдық мерзімі әлемнің жылдам өзгеретінін және ғаламдық
шақырулардың 2000 жылдағыдай болмайтынын көрсетті. Әлемнің онша алыс емес
болашақта қазіргі ұлттық консультациялар шеңберінде жасалып жатқандай ғаламдық даму
туралы түрде ойлануына мүмкіндік қалдыру қажет.
Үшіншіден, жаңа ғаламдық күн тәртібі мақсаттарға жету үшін елдердің нақты іс-әрекеттер
мен шаралар қабылдауы үшін іс-әрекеттер жоспарына баламалы екенін атап айта кету керек.
Ол осы рөлге, соның негізінде 2015ж. кейінгі іс-әрекет жоспары қалыптастырылатын Рио+20
қорытынды құжаты ұзақмерзімдік көруді қамтамасыз ететіндіктен жақсы келіп тұрған
ұзақмерзімдік стратегия ретінде түсіндірілмеуі тиіс.
ҚҰРЫЛЫМЫ
Қатысушылар МДМ орындалмаған міндеттер бойынша жұмыстарды орындауға
болатындықтан жаңа ғаламдық шеңбер үшін басталу нүктесі ретінде қалуы тиіс екендігімен
тұтастай алғанда келіседі согласны. Оның үтіне, бүгінгі күннің проблемаларын көрсету үшін
мақсаттар мен міндеттерді кеңейту ұсынылды. Қатысушылар Қазақстанның негізгі
сұранымдарды қамтамасыз етуден халықтың өмір сүру деңгейін көтерумен күдіксіз тікелей
байланысты болғандықтан игіліктің қосымша аспектілеріне көп көңіл қоюға қарай қадам
жасап отырғанын атап өтті.
Ғаламдық күн тәртібі үшін құрылымды белгілеу күрделілігі өзіне жалпылықты,
инклюзвитілікті және елдер арасындағы орын алып отырған айырмашылықты сыйдыратын
алтын орталықты анықтауда жатыр. Жалпылық барлығы үшін бірыңғай тәсіл қабылдауды
білдіреді. Инклюзивтілік кедейлікті жоюға салынатын күш халықтың, соның ішінде
қақтығыста, қақтығыстан кейінгі жағдайларда және қиын жерлерде қалған адамдардың (бұл
халықтың осал топтарының мүдделері қорғайтын әсіресе ҮЕҰ мен халықаралық ұйымдарды,
сондай-ақ теңсіздік проблемасы мазалайтын қатсушыларды толқытады) мейлінше осал
топтарына бағытталуы үшін қамтуды кеңейтуді болжамдайды, соның арасында, МДМ
бірқатарында табысқа қол жеткізе алған, табысы орташа деңгейдегі жаңа елдердің көптеген
қатары бұдан гөрі шамшыл мақсаттар қою кезінде өз прогрестерін жалғастыруға ұмтылып
отыр.
32
Осымен байланысты, Жоғары деңгейдегі топ
36
жаңа күн тәртібін құрылымының мынадай екі
нұсқасын қарастыра алады:
1)
Бекітілген міндеттермен бірге бұдан әрі ұсынылған бес негізгі бағыт бойынша
дүниежүзілік тұрақты күн тәртібі;
2)
Ол кезде қалған топтар бекітілген міндеттерге қол жеткізуге жұмыс істей
алатын, әлсіз елдер немесе қақтығыстан кейінгі кезеңдегі елдер анағұрлым
икемді міндеттер алатын даму деңгейіндегі айырмашылықты көрсету үшін
аймақтар мен топтарға арналып бейімделген міндеттермен бірге тұрақты
дамудың дүнеижүзілік шеңберлері.
Бірінші нұсқа кезінде елдерге ғаламды міндеттер мен көрсеткіштерді оларды дамудың
ұлттық жағдайын бейімдеу мақсатында қайта қарау қажет болады. Екінші нұсқа
дүниежүзілік шеңбер жағдайында елдер тобы үшін міндеттер белгілеуге мүмкіндік береді.
БҰҰ өкілдері БҰҰ ғаламдық үйлестіруші ретіндегі рөлін сақтаумен күшті аймақтық
ұйымдарды тарту жөнінде жеткілікті түрдегі инновациялық тәсілдерді қарау мүмкіндігін
ұсынды.
Құрылым нұсқаларынан тәуелсіз және консультациялардың нәтижелерінен шыға отырып
тұрақты мақсаттарды қалыптастыру үшін мынадай бес бағытты бөліп көрсетуге болады:
1) Инклюзивтік әлеуметтік даму (денсаулық, білім беру, гендер, әлеуметтік қорғау,
демография мәселелері);
2) Әділ экономикалық даму (еңбекпен айналысу және лайықты еңбек, инфрақұрылым,
жасыл экономика);
3) Тиімді басқару (институционалдық нығайту, халықаралық міндеттемелерді орындау,
адам құқығы және азаматтық қоғамның және жеке сектордың қатысуы);
4) Экологиялық тұрақтылық (экологиялық және табиғи ресурстарды жоғалту,
энергиятиімділік, қалдықтарды кәдеге жарату);
5) Бейбітшілік және қауіпсіздік (аймақтық ынтымақтастық, қауіпсіздік қауіптері).
Жаңа ғаламдық күн тәртібінің мазмұны
1-бағыт: Инклюзивтік әлеуметтік даму
Денсаулық сақтау – денсаулық сақтау мәселелерін денсаулық сақтау саласында, соның
ішінде МДМ қол жетпеген түрлі проблемаларды шешуге бағытталған бірқатар міндеттермен
бір мақсатқа топтастыру ұсынылады. АИФ қатысты азаматтығына және тіркеу орнынан
тәуелсіз АИФ тестілеуге тегін және жалпы қол жеткізуді қамтамасыз ету өте қажет.
Осылайша, жаппай медициналық-санитарлық көмек туберкулез ауыруының өсуімен басқа
ауырулармен күресу үшін азаматтығына қарамастан елде тұратын барлық адамдар үшін
қамтамасыз етілуі тиіс. Сол сияқты жұқпалы емес ауыруларды (онкологиялық, жүрек-қан
тамырлары ауырулары, диабет) енгізу ұсынылды. Жаңа ғаламдық күн тәртібінде ауырудың
алдын алу мен емдеу мақсатында ауыру мен өлім-жітімнің себебін анықтауға көңіл бөлу
қажет болады.
Денсаулық сақтау саласындағы мақсат сол сияқты ауырудың алдын алуға және/немесе ерте
сатысында емдеуге бағытталған денсаулық сақтау жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде жаппай
бастапқы медициналық-санитарлық көмекті нығайтуға жәрдемдесу ету керек. Күшті және
жалпы бастапқы медициналық-санитарлық көмек тұтастай алғанда денсаулық сақтау
36
Жоғары деңгейдегі топ, 27 мүшеден тұрады және БҰҰ Бас хатшысы 2015 ж. кейінгі тұрақты дамудың
ғаламдық мақсаттары бойынша консультациялардың нәтижелерін үйлестіру мақсатында құрған. Топ
консультациялар қорытындысы бойынша елдік және аймақтық есептерді қарайтын болады.
