Б. С. Абдуллаева м. Е. Жумаев м. М. Султанов

 
102 
енгізілген, Сондықтан кітаптың дерлік бүкіл мазмұны онда әртүрлі суреттер 
мен  математикалық  жазулардың  жәрдемімен    беріледі.  Бұл  жазулар 
балалардың  сандар  мен  амалдар,  тиісті  цифрлар  және  белгілермен 
таныстырылуына қарап жайлап енгізіледі және күрделеніп барылады. 
Алдын  арнаулы  үйрену  үлгісі  болған  цифрлар  мен  белігілер  көрстеу 
материалы  болып  қалады.  Жазу  амал  орындау  үшін  тірек  болып  қалады. 
Мысалы,  қосуда  сандардың  ауыстыру  тәсілі  үйренілген  соң  оқулықта  осы 
көріністегі жазу ұсынылады:  
4+6=10 
6+4=10 
Шешіліп  жатқан  мысалдың  түбіне  сызылған,  ал  оның  астында 
“жәрдемші”  мысал  беріліп,  балалар  бұл  мысалды  пайдаланып  және 
үйренілген тәсілді қолданып, бірінші мысалды шешеді. 
4. Бастауыш мектепке арналған барлық математика оқулықтары сияқты 
бақша-мектеп оқушыларының 1-сыныпқа арналған оқулық курсын мақсатқа 
сай  таңдалған  мәселелер  мен  сұрақтар  ашып  береді.  Оқытушы  жаттығулар 
жүйесінің  барлығын  түгелдей  елестете  алуы,  олардың  курстағы  және  әрбір 
сабақтағы  орнын  көруі  маңызды  саналады.  Бұл  жаттығулардың  ішінде 
есептеу дағдылары ықшамдауға бағытталған жаттығулар орын алады. 
Сонымен  бірге  есептеуге  тиісті  жаттығуларды  таңдау  салыстырулар, 
бақылаулар өткізу, жалпылаулар жасау мүмкіндігін береді. 
Мысалы: 9+1; 8-1; 3+2; 10-1; 8+1; 5-3. 
а+3,  а-3  көрінісіндегі  қосу  және  азайту  жағдайларын  қарастыруда 
балалардың  білмдері  жүйеге  салынады  және  жалпыландырылады,  мұнда 
көрсету  формасы  оларды  жүйелеу  мүмкіндігін  береді:  жұмыстың  сюжеті 
суретке таянып орындалады, сосын жалпы абстаркт материалдарға (кубтарға, 
дөңгелектерге) өту жүзеге асырылады. Бірнеше сабақтың барысында балалар 
үш  санын  қосу  (азайту)  тәсілін  үйренеді,  содан  соң  жалпалаушы  жұмыс 
атқарылады.  3  санын  қосу  және  азайтуға  тиісті  кесте  түзіледі  және 
үйреніледі;  кестедегі  қосу  және  азайту  мысалдардың  қатарында  шешіледі, 
аралатып шешіледі, екеулеп шешеліеді, т.б. 
5. Сабақта балалар мәтінді арифметикалық мәселелерді шешуге үйретуге 
бағытталған  барған  сайын  күрделеніп  барылатын  әртүрлі  жаттығулардың 
жүйесі үлкен орын иелейді. Бірақ бұл “мәтінді” мәселелер оқулықта алдымен 
мәтінмен  емес,  (балалар  оқуды  әлі  білмегені  үшін),  суреттермен  де 
өрнектелген.  Оқыту  табысты  болуы  үшін  бұл  суреттердің  қызметі  мен 
олардың  ерекшеліктерін  жақсы  елестету  маңызды  саналады.  Осындай 
қатынаста ең алдымен айта кеткен жөн, әртүрлі жағдайда да бірінші кезекте 
суреттерден  мәтінді  оқытушының  өзі  айтатын  мәселелерге  тиіс  суреттер 
ретінде  пайдалану  тиіс.  Бұл  жағдай  сурет  балаларға  мәселенің  мазмұны 
меңгеруге  жәрдем  береді  және  оны  шешуде  көрсету  тірегі  болады.  
Балаларды суреттерге қарап отырып, мәселелер түзуге жұмылдыру оқытудың 
кезектегі  басқыштарында,  балалардың  дайындығы  жеткілікті  болғаннан  соң 
мүмкін  болады.  Оқулықтағы  суреттер  мәселелер  үстінде  істеудің  белгілі 
методикасын көрсетеді.  

 
103 
IV. Дәптермен жұмыс істеу 
Сыныпта  істеуде  оқулықпен  бірге  баспа  түрдегі  дәптер  де  негізгі 
қолданба  саналады.  Дәптерде  берілген  жаттығулар  оқулық  материалының 
құрамын  толықтырады.  Мазмұнына  қарап  оқулықпен  үздіксіз  байланысып, 
әрбір  сабақтың  анық  тапсырмаларына  жетуіне  жәрдем  береді  және  бір 
уақыттың өзінде оқушының  қызметін алуандылық  енгізеді.  Мұнда оқушыға 
сурет  салу,  шала  істелінген  суретті  бояу,  сызықтармен  біріктіру,  орау  т.с.с. 
мүмкіндіктер береді. Бұл баланың қолын цифрларды әдемі жазуға дайындық 
қызметін атқарады. 
 
   
 
    
 
 
 
 
 
  
   Әркез дәптерде кезектегі тапсырманы орындаудан бұрын балалар оны 
қалай  орындау  қажеттігін  әлбетте  көрсету  тиіс  (неден  бастау  қажет,  қайсы 
бағытта  әрекет  ету  қажет,  ол  немесе  бұл  фигураны,  немесе  цифрды  жазуда 
қарындашты үзу керек немесе үзудің керегі жоқ т.б). Бұлардың бәрін тақтада 
көрсету  қажет.  Содан  соң  оқушылар  оқытушының  түсіндіргендерін 
қайталайды.  Қолдарына  қалам  (ручка)  алып,  өз  дәптерлеріннде  орындауы 
тиіс  болған  қозғалыс  бағыттарын 
“ауада”  көрсетеді,  содан  соң  ғана 
өзіндік жұмысқа кіріседі. 
Дәптердің бір бетінде, негізінен 3 
материал  берілген,  яғни  оқулықтың 
үш  беті  бойынша  жұмыс  істеуге 
сәйкес келеді (цифрлар дәптер бетінің 
жоғарғы оң бұрышында берілген). 
 
Дәптерде  орналастырылған  және 
анық  сабаққа  арналған  материалды 
оқушылармен толық орындау керек. 
Дәптерде  өзіндік  жұмыстармен 
бірге,  әдетте,  әр  жаттығуда  әртүрлі 
дидактикалық 
материалдармен 
орындалатын  практикалық  жұмыстар 
өз  орнын  табуы  тиіс.  Дидактаикалық 
материалдарды пайдалану методикасы 
туралы  курстың  негізгі  мәселелерін  қарастыруда  толығымен  айтылады. 
Сабаққа  дайындалуда  оқытушы  мұндай  жаттығулардың  санын  анықтауда 
математика  сабағы  бірнші  сыныпта  уақыт  бойынша  төмендегі  3  тең 
басқышқа бөлінуін есепке алу тиіс: 

 
104 
1)  Квадраттар,  шеңберлер  және  үшбұрыштар  бойынша  қарындашты 
жүргізіп  шығыңыз  және  бөліңіз.  Квадраттар  шеңберлерден  көп  болуы  үшін 
неше  квадрат  қажет  болса,  сонша  квадрат  сызыңыз.  Квадраттардың  саны 
қанша  болса,  үшбұрыштардың  саны 
да 
сонша 
болуы 
үшін 
неше 
үшбұрыш 
қажет 
болса 
сонша 
үшбұрышты сызыңыз.  
2)  Шеңберлерді  пайдаланып 
және 
қандай 
предметтердің 
суреттерін  салу  мүмкін?  Солардың 
суретін салыңыз. 
3) 
Торларға 
сызылған 
фигуралардың  үстінен  қарындаш 
тартып  шығыңыз.  Соңына  дейін 
фигуралардың суретін салыңыз. 
Кітаптың беті бойынша: 
а) 
Неше 
алманың 
суреті 
салынған  болса,  сонша  алмұрттың 
суретін салыңыз. 
ә) 
Сызықтардың 
үстінен 
қарындаш тартып шығыңыз. Соңына 
дейін  торларға  нақш  сазайтуды 
жалғастырыңыз. 
б) Беттің соңына дейін торларға 
нақш сазайтуды жалғастырыңыз. 
 
 
 
1-ден  10-ға  дейінгі  сандар.  0  саны.  Тақырыпты  үйренудің  негізгі 
қызметтері 
 
1.  1-ден  10-ға  дейінгі  сандардың  рет-ретін  еркін  иелеу.  0  санының 
сандардың қатарындағы орнын білу. 
2. Көрстеліген санақ қатарында берілген топтардағы предметтерді санау 
және оның әрбір предметінің реттік цифрын анықтау біліктілігін иелеу. 
3.  1-ден  10-ға  дейінгі  сандардың  қатарында  әр  санның  қалай  пайда 
болуын саналы түрде меңгеру (санауда бұрын келетін санға 1-ді қосу немесе 
кейін келетін саннан 1-ді азайтумен пайда етіледі). 
4.  Цифрларды  оқу  және  әрбір  цифрды  (баспа  немесе  жазба) 
предметтердің тиісті санына сәйкестеп қою. 
5.Сандарды  салыстыру  біліктілігін  (тиісті жаттығулар  >,  <,  = белгілерін 
пайдаланбай орындалады) иелеу. 
6.  2,  3,  4,  5  сандарының  екі  қосылғыштан  тұратын  құрамының  барлық 
жағдайын жақсы меңгеру.