Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

ауру коздырғыштарының тіршілік ететін жоме тарайтын мекеиі 
болым табылады. Мысалы, кант қызылшасьшың ец қауіпті зиянкесі 
капт кызылшасы бізтұмсұғының мекеиі 
алабота
болым табылады. 
Дала шырмауытыида міабындык көбелегі дамым, ол кейіннен 
модени өсімдіктерге зиян келтіреді. Жатаған бидайық сымқұрт жоме 
сызык тат ауруымыц тарауыиа мүмкіидік береді. Арамшөнгердім 
вирусты аурулары шіркей арқылы моденм өсімдіктерге жұтады. 
Қоректену тэсілі бойынша барлык арамшөіггер паразитті жоие 
паразитті емес болып екі топка бөлінеді.
Паразит араміиөптер
деп, баска өсімдіктер аркылы қоректепіп 
өмір сүретін өсімдіктерді атайды. Бүлар фотосинтез күбылысыи 
жүріізуге бейімділігін жоғалткан, себебі олардың жапырақгары 
жетілмеген, 
сондықтан да, органикалық заттар мен суды баска 
өсімдіктерден сору аркылы алады.
Өсімдіктердіц кай мүшесімен байлаиыс жасауы бойьшша 
паразитті арамшөптер екіге бөлінеді. Егер коректік заттарды 
өсімдіктердін сабағынан алатын болса, онда оларды 
сабақты
паразитті
арамшөптер дейді. Бұған барлык арамсояудыц (Cuscuta) 
түрлері жатады. Ал, егер арамшөптер коректік затты өсімдіктердің 
тамыры аркылы алатын болса, оларды 
тамырлы паразитті
арамшөтпер
дейді. Бұл топтың окілдері сұңғылаиыц (Orobancha) 
барлык түрлері. Ец ком тараған 
паразитті емес
арамшөптер. Олар 
органикалык заттарды өздері кұрастырым, су мен минералдык 
заттарды жаксы дамыгап тамыр жүйесі аркылы сіңіріп алым, 
өздігінен өмір сүретін арамшөнтер.
Егістік арамсояу,
жергемшон (Cuscuta arvense). Шырмауык 
түқымдасына жататын біржылдық паразиттік арамшөп. Сабаты 
сары түсгі, жіп торізді, жуандығы 0,8 мм. Бұл арамшөптіц тамыры 
меи жапырагы болмайды. Өзіне коректі коректік заттарды баска 
өсімдіктердің сабақтарына жабысьш сорып алады. Арамсояу 
түкымы аркылы жоне вегетативтура жолмен көбейеді. Бір өсімдік 
20 мыцға дейін тұкым береді. Арамсояу карантинді арамшөптер 
қагарына жагады. Қазақстанда оның 2 түрі басым кездеседі. Бірі, 
осы сипатталған егістік арамсояу, ал екіншісі-күлмак түсті 
арамсояу. Аталған шөп негізінеи Қазақстанның оңтүстік шығыс 
аймағында кец таралған. Ол әсірссе кант қызылшасы, темекі, 
картом, жомыміка, беде жоме баска дақылдардың егістерін ластайды. 
Арамсояуды биологиялык одіс аркылы да күртута болады. Ол үшім,

оған 
арамсояу бізтүмсүгын, немория
жэне баска да көбелекгерді 
қолданады.
Күибагыс 
сұңгыласы
(Orobanche 
cumana). 
Сұңғыла
тұкымдасына жататын біржылдык п а р а з и т арамшөп. Сабагы 
коцыр-сары түсті, түбіне карай жуамдай түседі, биіктігі жарты 
метрге дейіи жетеді. Бұл арамшөп тұкымы аркылы көбейеді, жемісі 
кауашак. Онда 2000-га дейін тұкым пайда болады, бір өсімдік 100- 
160 мыңға дейін гұкым бере алады, ал бір генерациядағы тұкым 
саны 90 млн. данаға жетеді. Өңгіштік кабілетін 5-10 жыл бойы 
сактайды.
Сүңғыла көкөніс, темекі, бау-бакша жэне баска дакылдарды 
ластайды. 
Картон, 
сэбіз, 
кырыккабаг 
дакылдарын 
оп та
закымдайды, ал дэнді дакылдарды, сарымсак, нияз, ас кызылшасын 
зақымдамайды.
Сүцғыланы жою үшін биологиялык эдіс қолдануға да болады. 
Оған карсы сүнғыла фитомизасын жібереді. Ол бұл арамшөптіц ең 
негізгі 
табиғи 
жауы 
болып 
табылады. 
Опымеп 
ластанган 
дакылдардыц өнімі 30-60%-та дейіп кемиді.
Биологиялык күресте арамшөптердіц табиги жауларын оларга 
карсы иайдаланады. 
Мысалы, күнбагыс сұңғыласына карсы 
фитомиза шыбыпы қолданылады. Ол сүңғыланыц 60-90% жояды.
Қазаксганда 
биологиялык 
күрес 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: