Arthrobotiys perpasta
жатады. Олар эртүрлі иематодалармен коректеиеді. Жыртқыш
сацыраукұлақтар ұзак уакыт
сапрофит
ретінде тоиыракга иемесе
өсімдік
калдыктарыида
орғаникалык
заттармеи
коректеніп,
пематодтарды қант немесе баска қосылыстар түрінде косымша
эиерғетикалык
заттек
регінде пайдалапады.
Бөжектердің
қарапайым
паразиттері.
Қарапайымдылар
гүріне жататып бір жасушалы ағзалардыц бөжектермен байланысты
1500 аса түрі белғілі. Бірақ бөжектермен биолоғиялық жолмен
күресу үшіи иайдалануға жарамды караиайымдылар түрі аз, олар
олі
жеткілікті
зерттелмеғен.
Бірак,
бөжектердіц
карапайымдылармен залалдануы нотижесіііде жаппай өлуі жайлы
деректер жиі кездесуде. Белгілі эшомопатоғенді карапайымдылар
микроспоридий, грегарин
жопе
шизогрегарин
тоіітарына жагады.
Қабыршак каиаггылар (сыцар кобелек, сакииалы жібек көбелек,
америкалык ак кобелек, жүгерініц сабақ көбелеғі, кырыккабагтыц
ак жоие коцыр көбелеғі) өкілдеріне караиайымдылар коздырушы
45
аурулар
белгілі.
Қазіргі
кезде
тура
канаттыларды,
катты
каиаттыларды, екі канаттыларды жэне кандалаларды залалдаушы
түрлері табылады.
Зиянды
бөжектермен
биологиялык
күрес
тәсілінде
микроспоридиялардың
келешегі
мол.
Олар
бөжектердіц
өсімталдығын төмендетеді, түлеу жоне түрленіп даму үрдістерін
бүзады, жыныстық ара катынасын өзгертеді, кыстық диапаузаның
өтуіне кедергі келгіреді. Осылардын салдарынан созылмалы
ауруларга ұшырап, одетте популяциялардыц тіршілік етуге қатерлі
кезеидерінде
эпизоотиялык
сипат
алады
жоне
залалдантан
бөжектердіц көпшілігі өлімге үшырайды. Мысалы, Ресейде, кыска
фотопериодтық жатдайда дамитын кырыккабат ак көбелегінің
жұлдызкүрттары мен куыршақтарынын
Nosema meslini Pail.
микроспоридиясымен залалданғандары кыстык диапаузата кетпей,
алғашқы күзі і үсіктерде немесе ерте көктемгі жылымықтарда өлген.
Қазакстанда
азиялық,
Марокко
шегірткелеріне карсы
Nosema
locusta
микроспоридиясын колдаиу олардыц жаппай кырылуына
экелген. Яғни, микросіюридияны биологиялык күрес тәсілінде
қолданудың екі бағыты байкалады.
Біріншісі
зиянды бөжекгерге
карсы инсектицидтерді колданудың қажеттілігін аныктау үшін
болжау,
екіншісі
микросноридия иегізінде биологиялык препарат
шығару.
Паразиттік
иематодтар.
I Іематодгар
Nematoda
класы
жүмыркүртгар
түріне
жатады.
Олар
бөжектердін
көитеген
түрлерімен, аздап кенелермеи байлаиыста болады. Бөжектер
байлаиыстарына карай нематодтарды 2 топка:
міндетсіз
жоне
міндетті
ден болуге болады. Біріиші тонка бөжектерді
көлік
ретіиде, тіршілік етуге колайлы орта ретінде,
дәмдес
иемесе ие -
бөжек өлгениен кейін коректік зат көздері үшіи пайдалаиатын
нематодтар жатады.
Міндетсіз
нематодтардың ішінде паразиттік, энтомофагтық
жоне некрофаггык қызмет атқаратындары мацызды. Бүларга
диплогастерид
жэне
штейнерматид
тұқымдас окілдері жатады.
Олар тірі жоне өлі иесімен қоректеніп, тіршілік етуге кабілепі. Бүл
топ өкілдеріиің тәжірибелік манызы зор. Міндетті нематодтар аз
немесе өмір бойы тірі организм есебінен тіршілік етуге кабілетті
болады.
46
Нематодтар класы
Бұларға алантонематид
иесін қанаушы
және өсімталдығын
іомендетуші тұкымдас өкілдері, эдетте иесін ұрыксыздыкка иемесе
олімге соқтырушы
мермитид пеи тетрадонематид
тұкымдас
«кілдері жатады.
ИІтейнерматидтердіц тұкымдас өкілдерінің еріндері аздап
дамыған жоне ауыз қуыстары кыска болады. Өңешінің алдыңғы
жаты жуандамаган. Апалык бездері қосарланған, жыныс тесііі
алдында,
вульвамен
косылады,
вульвасы
цилиндр
пішінді.
Ill іейпермагид тұқымдасыныц 17 түрі белгілі. Бүлардыц көпшілігі
(Neopaleetama)
туысына жатады. Нематод аналығы ұзындыты 8 мм,
агалығы-2,5 мм, дернәсілдері-0,7 мм дейін жетеді, міндетсіз
иематодка жатады.
Neopalectana glaseri St.
нематодасы жанон жопе баска зауза
коцыздарыныц дерносілдеріп, жүгері сабак көбелегінің, мақта
коцыр көбелегініц,
N.carpocapsae Weis.,
нематодасы алма жеміс
жемірі жүлдызкүрпарыныц жойылуына осер егеді.
Диплогастерік) тұқымдасы.
Денесі үршык пішінді болады,
оцеші аздан жуапдагап. Аналығыныц жыныс бездері косарланган
жоне вульвасыныц екі жағына орналаскан. Бүл түкымдас өкілдері
көбінесе топырақта, суда, өсімдік шіріктерінде тіршілік етеді. Онда
бактериялар жоне баска мнкроорганизмдер қорек етеді. Олардыц
ішінде
пристионхус
туыс өкілдері бөжектермен байлапысты
болады.
Pristionchus uniformis fed.
нематодасы бактериялармен
селбестік
тіршілік етіп Колорадо коцызын кыстау кезінде өлуге
душар еткені белгілі болды.
47
ш
Аллантонематидтер
тұқымдасы.
Нематод
кутикуласы
сақиналы, ауыз мүшесі өткір найза сияқты, ерекшелігі осіресе
жыпыс бездері жаксы дамыған. Тұкымдас өкілдерінде барлык
тіршілік
түрлері
кездеседі.
Айталық
иесін
көлік
ретінде
пайдаланушы,
міндетсіз
жэне
міндетті
бөжектердіц
ішегінде
иемесе ішек қуыстарында тіршілік етушілерде кездеседі. Иесін
көлік ретінде пайдаланушы, міндетті жэне міндетсіз бөжекгердіц
ішегімде немесе ішек куыстарында тіршілік ететіндері де кездеседі.
Өсімдікті биологиялык кортаудың мацыздыларына
Allantonema
меп
Howardu/a
іуыс өкілдері жатады. Мысалы,
A.mirabile Lenck.
нематодасы
каратай
бізтұмсығының
-
Hylobius
abietis
L.,
паразиттері. Табиғатта оныц коцызды залалдау дорежесі кей
кездерде 20-50% жетеді.
Мермитидтер (
Mermitidae)
тұкымдасы. Жіцішке
Достарыңызбен бөлісу: |
