Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

жүктеу 16,49 Mb.

Pdf просмотр

бет	19/190
Дата	01.10.2023
өлшемі	16,49 Mb.
	#43615

1 ... 15 16 17 18 19 20 21 22 ... 190

2b0936db-98be-4c50-b1dc-5b5d01e6f4e9

К
ө і і ш і л і к

ядролы
полиэдроз бен гранулез вирустары өсімдік бойына таралыи
топыракка түсетін ие дернәсілдерініц денесін ерітіп, иолиэдраларды
босатады. Инфекциялар көлденең жолмен, яғни бір ұрпак дарақтары
ортасында жоне тура-ата тегінен, ұрпақтарына таралуы мүмкін.
Горизонтальді жолмен инфекцияның таралуы
көіі

жэне ол мыиа
жолдардан тұрады: вирус қоспаларының коректену кезінде ішекке
енуі, кутикуланы жаракаттау кезіиде гемолимфаға жоие жұмыртка
кабыгынан үрыкка енуі.
Жапырак бетіндегі вирустар полиэдралар меи гранулездері
қорекпен бірге бөжектердіц ішегіне енеді, онда корек қорытатын
сөлдер вириондарды акуыз коспаларыпап босатады. Оргаңғы ішек
эпителийінен
вирус
гемолимфага
еніп,
патоген
сезімтал
клеткаларымен байламысады да, сонда көбейеді.
ІІаразигтік
тіршілік ететіи жаргак қанаттылардың аталықтары, жүмыртка
салгышымен жұмыртка салу және коректеиу кезіидегі пісуі
эсеріпен, жараққаттаиған кутикуладап паразит дериәсілі денеге енуі
вирустық инфекцияны бөжектер гемолимфасына тікелей жетуіне
жагдай тудырады.
Вирус эпизотициясыныц жаппай дамуы кезінде аналықтардың
гениталийлері де вирус инфекциясын тасымалдауы
мүмкіи.
Жұмырткадан шыгар кезде, көпшілік дерносілдер хорионды тесіп
шыгады жоне сол кезде вируснен залалданады. Түт жібек көбелегін
жанпай көбейту кезіиде таза культура алу үшін жұмырткаларды
уытсыздандыру жұмысы аткарылады. Бөжекгерді вертикальды
жолмен залалдауда вирустық инфекция трансвариалды аткарылады,
яғни үрык аркылы беріледі. Л.М.Тарасевич жэне т.б. ғалымдардыц
эпителий
клеткаларыида
жэне
ұрыккап
сұйықтығында
жиналатыидығын көрсетті.
Вирустардың ерекшелігі.
Вирустык аурулардыц срекшелігі,
вирустар бөжектердіц кейбір түрінің, белгілі бір жасыпда арнайы
үлпаларында
ғана
дамитындығы
жэне
белгілі
бір
түрді
залалдайтындығы анықталды. Қабыршак қанаттылардың ядролы
нолиэдроздары мен гранулездері, эдетте май кене, гиподерма,
трахей (кецірдек) клеткаларын залалдайды. Олар бөжектер ішінде
де дамуы мүмкін, бірак дамудыц толық кезеңіиен өтпейді жэие де
полиэдроз бен гранулезга енбейді. Егеуіштердің цитоплазмалық
жоне ядролы полиэдроздары бөжектердіц ортаңгы ішек эпителий
37

клеткаларында жиналады жопе толык даму кезеңінен өгеді. Түрлі-
түсті вирустар жопе шешек вирустары майлы деме клеткаларында
дамиды.
Бөжектердің дернэсілдері жогаргы, яғни үлкен жастатыларына
каратанда вирустардыц эртүрлі тобына сезімтал келеді. Бүл жагдай
иммунитеттің артуымен байланысты болуы мүмкін, бірак нақтылы
деректер жеткіліксіз.
Бөжектердіц эртүрлі вирустар тобының түрлік ерекшелігі де
эртүрлі болады. Гранулез вирустарының ерекшелііі айтарлыктай.
Мысалы, күздік көбелек вирусы баска кеміргіш коцыр көбелектерді
лепті көбелекті залалдайды, бірак жұпсыз көбелекке зиянсыз.
Америкалык
ак
көбелегінің
гранулезі
жібек
көбелегінің
жұлдызкүртын залалдамайды жопе өзініи латентті инфекциясын
коздырмайды. Осы жағдайда шалкан көбелегінің жакын туысы
кырыккабат ак көбелегінің гранулез вирусына сезімтал.
Ядролы полиэдроз вирустарының ерекшелігі аз, осы топ
вирустарының туыстык жақындарын серологиялык реакция аркылы
өркен ширатқыш - шайыршы, жалиы жібек көбелегі жэне долана
көбелегі үшін, яғни жүйелік қатынастары бір-бірінен алыс
кабыршак канаттылар тұкымдастарына жататын өкілдері үшін
апықталган (Гулий, Хаджиев, 1971).
Бүлардыц да мамандану ерекшелігі төмен, бірак бір тұкымдас
ініінде - кабыршак канатгылар тобыпда цитоплазмалык полиэдроз
вирусы байкалган. Тожірибеде мүр көбелегінің цитоплазмалык
полиэдроз вирусы, мүпымеп катар тағы піллэ токыгыштар
тұқымдасының 10 түріиде инфекциялы болтан, ал зерттелген
жапырак ширатқыштар, бүйра көбелектер, тағы баска кабыршак
қанаттылар, аю көбелектер тұқымдасы өкілдері жопе жаргак
канаттылар тобының егеуіштер тұкымдасының 2 түрі вирустыц осы
түрін
қабылдамайтын
болтан.
Түрлі-түсті
вирустар
шешек
вирустары сияқты эртүрлі топтар (коцыз, кобелек, шыбыпдар)
өкілдерін залалдайды.

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 15 16 17 18 19 20 21 22 ... 190