Б. Д. Жумакаева к азак эдебиетш окыту эдктемеа Окулыц «Кыздар универси тет!»

жүктеу 11,29 Mb.

Pdf просмотр

бет	77/148
Дата	04.10.2023
өлшемі	11,29 Mb.
	#43647

1 ... 73 74 75 76 77 78 79 80 ... 148

Kazak adebietin okytu adistemesi 2015 Zhumakatva

Т
1
р к еа,
кебше, «шайкаган»,
ягни,
козгаган магынасымен
шшастырылып
та угынылуы мумкш. Бул ею сез е й магынада колданы-
лады. «Кел жайкау» келд1 аласапыран, астан-кестен ету, бул эрекет кус
кимылын, эрекеп мен мшезш бшд1ред1, сол аркылы сипатталып отырган
тулга Казтутанныц б!р кырын танытады.
Доспамбет жыраудьщ «Алганым Эли аганьщ кызы едЬ> деп басталатын
толгауында «мандайы кунге тимеген», «желге шашын ©рмеген», «серп ш п
адам бетш кермеген»
«Косакай, Косай, Ер Досай» сынды балаларыныц
ардакты анасы, суйген жарыньщ
«калай белш шсшкеш» де
тусш д1руд1
кажет етедт «Ер Тестйс» ертепсш де Кенжекейдщ суйген жарын алые та
каушт! сапарга шыгарып салып турып, белш тацатыны, ол белджт1 «Ер
Тестж не елгенде ш еш т, не аман-есен келгенде шешш» деп серт кылатыны
бар. Ягни, жарын согыска аттандырган суйген жар «жанын шуберекке
■гуюге», тшек тшеп, амандыкка бел бууга серт кылгандыгын айкындайды.
Бул да адалдык пен амандыктыц тшекшю1 сипатты б!р дэстур болуы мумкш.
Б13дщ заманымызга жетпеген бул дэстурдщ 61 р б е л п а тшмхзде кер гас
беред1. 031 кан майданда журген жауынгер жырау Доспамбет «жагдайсыз
жаман калып бара жаткандагы» жагдайын айта отырып, уй деп жарыньщ
мудын сезшед!, «калай да белш ш е п т екен!..» деп уайым жейдт Жыраулар
поэзиясы ушш мундай нэз1к кермйс пен сез1мдерд1 жетк1зу — сирек кубылыс.
Осы кунп
Т
1
Л
1
М !зд е
колданылып журген
б1р юке бет буру,
орындауга,
аткаруга шеппм кабылдау угымдарында колданылып журген «бел буу»
туракты
Т
1
ркес
1
613 тусп-ццрш отырган дэстур
мен салттан туындауы да эбден
мумкш,
Ш алкшз «Би Тем1рге б1ршш1 толгауында»:
Аспанды булт курсайды —
Кун жауарга уксайды,
К елдеп кулар шулайды —
К екш ш ден ол айуан
Соккы жегенге уксайды,
Кеп кшнде б!р жалгыз
Кеп муцайып жылайды —
Куйбендескен кеп жаман
Сез1 тигенге уксайды..., - деп толгайды. Паралеллизм тэеш м ен
бср!Л1Л
отырган жалгыздык сарыны. Кеп ишнде жалгыздьщка камап отырган
куйбендескен кеп жаманньщ сезг Толгаудагы куйбен сезш щ магынасы да
эдеттегщен
езгеше.
Куйбендеу,
куйбен
Т 1р л 1к
усактыкты
б1тд1ред1.
«Куйбендескен кеп жаманньщ» эрекет1 де сондай усак.
Туырлыксыз кара уйге
Ту байламак не керек!
Туганы жок жалгызга
Кеп ш ш д е суырылып,
Жауга шаппак не керек!
Бул толгауда да «туырлыксыз кара уй» т1ркес! езекп ойга кызмет етш
тур. Керегенщ сыртынан жабылатын кшз, туырлык болмаса уйдщ жыл у

сактамас, ацгал-сацгал
болганы. Оныц устше кара уй болса. тш п де
юшкентай, жупыны болганы.
Казакта уйдщ кереге-канатына байланысты
шаруашылыкка тггшетш келем! шагын кара уйден бастап, он ею, он сепз
канат ак ордага дейш п атаулары кездеседь
Кара уй т1ркеа
осы
ерекшелгктерге катысты колданыс тапкан. Ту байлау тгркес! де магыналык
жагынан кец туспццрудг керек етедг Осы айтылгандар сиякты сездщ
магынасын тану аркылы автордыц ойын айкын дау, толгаудьщ философиялык
мэнш ашу каж етп п туындайды. Сездер мен сез пркестершщ элеуметпк
астары, терец магыналары, философиялык кабатгары бар.
Бул тек тшдж
талдаудыц,
герменевтикалык
талдаудыц
нэтижесшде
жузеге
асады.
Ш ыгармалардагы тацбаларды, купиялы сездердг тусшд1ру тэсшг ретшде
герменевтикалык талдау окушьшардыц таным белсендш гш артгырады.
Э дебиетп окытуда кептен колданылып журген талдаудыц б!р тур! -

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 73 74 75 76 77 78 79 80 ... 148