Б. Д. Жумакаева к азак эдебиетш окыту эдктемеа Окулыц «Кыздар универси тет!»

жүктеу 11,29 Mb.

Pdf просмотр

бет	78/148
Дата	04.10.2023
өлшемі	11,29 Mb.
	#43647

1 ... 74 75 76 77 78 79 80 81 ... 148

Kazak adebietin okytu adistemesi 2015 Zhumakatva

проблемалыц талдау.
К.К.Ахметов:
«проблемалъщ талдау -
окушыньщ
танымдык-шыгармашылык кабшетш, ойлау белсендш гш дамытатын, ез
жоба-жорамалын усыну, салыстыру непзш де дурыс шенлм табуга жетслейтш
ЭД1СТ1Ц б!рЬ> -деп атап керсетедг Алайда эдебиетп окыту эдютемесшде
проблемалык талдаудыц бгр жакты туе 1 ну басым, Проблемшты талдауда ец
мацыздысы проблемалык сурак пен проблемалык жагдаят тугыза бшу.
Эдютемелж макалалар мен эдютемелж куралдарда проблемалык талдаудыц
басты т е т т саналатын проблемалык суракты жете туешбеу байкаиды .
Эсгресе окушыны ойландыратын сурактардыц барлыгын проблемалыкка
жаткызу бар. Кей эдюкерлер б1рнеше жауабы бар суракты проблемалык
деген ой бшдгредь
Мысалы, нелжтен Кексерек ауыл жагдайына кендже
алмады? Бул суракка б^рнеше жауап алуга болады. Окушьшардыц б!р1 ауыл
иттерш кшэласа, бгр! ас-судыц езгешелгпн айтуы мумкш. Енд] бгр!
бол'Нрпспн габиги ерекшелжш айтар. Бграк бул сурактар проблемалык
жагдаят тугызбайды. Проблемалык жагдайды колдан жасау да мумюн емес.
Эдютемелж куралдарды проблемалык жагдаят тугызуга итермелейтш сурак
тург ретшде «дурыс па?» деген жадагай суракты кою кездеседь Мэселен,
К.Бгпбаева проблемалык татдау жолдарын айта келш, жай сурак турлер! мен
проблемалык сипаттагы сурак турлерш усынады1:
«Жай сурактар: Бактыгул кандай кешпкер? Ол неге Жарасбайды барып
панагайды? Осы ю-эрекеп дурыс па? Бактыгул Жарасбайды неге елирдг?
Урлык жасауы, кхсг елтгрут дурыс па?»
«Проблемалык сипаттагы сурактар: Калай ойлайсындар Бактыгул юм?
Ол Сэлмен мен Жарасбайдыц «курбаны» ма, элде кек алушы курескер ме?
Немесе
коргансыз
сорлы
ма?
Бактыгулдьщ Жарасбайды
елтгрушде
кылмыстык ю-эрекет бар ма?»
Эдюкер мунан езге де осы тектес сурактарды берген. Байкал
отырганымыздай «жай сурактар» деп бершген аныктаматык максатгагы
сурактарда да, «проблемалык сипаттагы» делшген сурактарда да окушыньщ
шыгармага терендеуден гер! ез ойымен шектелуше экеп соктыратын «дурыс
1 Бтбаева К,- Эдебиетп окыту эдктемесг -А., Рауан, 1997 - 68 б.
118

па» деген сурак койылган. «Ол Солмен мен Жарасбайдьщ «курбаны» ма, элде
кек алушы курескер ме?» деген жауабы дайын сурак та окушыньщ е з ш д к
п ш р ш козгамайды.
Керкем шыгарманы талдауда окушыньщ е зш д к ойы мен пшр1, жеке
кезкарасын дэйектей жетк1з>т мацызды. Дегенмен, «дурыс па», «бурые па»
немесе «Бактыгулдьщ Жарасбайды елтгрущде кылмыстык ю-эрекет бар ма?»
деген
дидактикалык
талапты
канагаттандырмайтын
сурактар
окушы
танымына кец ерю берм еа анык.
Мектеп
тэж 1рибесшде
байкалган
тагы
б1р
жагдайды
мысалга
келт1реЙ1к: М угал1м М.Жумабаевтыц «Батыр Баян» поэмасы бойынша дебат
сабак уйымдастыра отырып, ортага «шыгармадагы Баянньщ Ю1 дурыс па9»
деген сауалды талкылатуга кештг Сурагына карай жауабы дегендей,
жауаптар да эркилы бершдг Окушылардьщ
б[р[ -
«Жок, дурыс емес, Ноянга
агасы батасын берш ж1бсру1 керек едЬ> десе, енд1 б!рх калмак; кызына уйлену
керек едЬ> деген ой б Ь ш рдг Ал шыгарманьщ идеялык багыты да, терещцп
де, кеп кырлылыгы да улттык, азаматтьщ устанымньщ б е р к п п н д е ед! гой.
Алайда
сабак
кейткерлердщ
ю-эрекетш
баяндаган
жадагай
ойдын
айналасынан шыга алмады. Т п т казак эдебиетщдеп у зд к жазылган керкем
туынды езш щ идеялык керкемдкш ен алыстап кетп.
Проблемалык талдаудын, киындыгы шыгарманьщ терещне бойлай
алмаудан туындайды. «Батыр Баян» поэмасында проблемалык сурак та,
проблемалык жагдаят та тугызатын мэселелер мол. Поэманыц басында
«Эдем! откеид1 ойлап айнымасам, Сум ©\пр ащы уын аяды ма?» деген
авторльщ толганысы бар. Автор «Эдем1 еткен деу аркылы нетп мензейд!?»
«Осы шыгармадагы басты идея не?» Ш ыгарма кеюпкерш киын кадамга
баруга итермелеген не? деген сиякты аньщтамалык сурактардьщ барысында
проблемага жакындауга болады. Кейде калыпты сурактьщ проблема
тудыратын жагдайлары болады. Проблемалык сурактьщ эр турл! шеш!м1
болуы керек, жауаптар да дртурл! болуы занды. Кейде
мэселенщ алуан
кыры болады. Мысалы Ноянньщ казасына езш жазгырган Баянньщ ойы да
ортарапка шашырайды. Сондыктан шыгармада бас кешпкер ©зше «неге»
деген суракты сан мэрге кояды. Баян б1рде махаббат кызганышынан, бхрде
саткындыкка деген кайрылмас б е р к п п н е н , 01рде «Алты алаштын кепн
сактауымнан» деген ой туындатады.
Б ел гш б1р мэселенщ б1рнеше себеб) мен салдарын 1здеу немесе
шешудщ б1рнеше багытына жупну окушылардьщ

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 74 75 76 77 78 79 80 81 ... 148