Қазақстанның энергетика жүйесі

Жұмыскерлердің орташа айлық еңбек ақы негізгі және тарифтік жүктемеден (мөлшерлемеден), қосымша ақы, үстеме ақы және кейбір жұмыскерлер категориясы үшін негізгі еңбек ақы қорына кіретін сый ақыдан құралады
ЕА_ай^орт=Т_мөлш+ҚА+ҮА+СА (32)
мұндағы Т_мөлш – жоспарланған немесе нақты істелген уақыт үшін тарифтік мөлшерлеме бойынша төлем;

ҚА – ерекше еңбек жағдайы үшін қосымша ақы;

ҮА – өмір жағдайы үшін үстеме ақы;

СА – сый ақы.

Энергетикалық кәсіпорындарда негізінен толықтырмалық қосымша еңбек ақы түрлері қабылданған.

1. Түнгі уақыттағы жұмыс үшін қосыша ақы. Бұл жұмыс режимі күні-түні болатын жұмыскерлер үшін (энергетикалық диспетчерлер, кезекшілер, күзетшілер және т.б.). Қосымша ақы түнгі уақытта апатты жоюға байланысты жұмыс істуге мәжбүр болған жұмыскерлерге төленеді. Әдетте түнгі уақыт сағат 22-ден таңғы 6-ға дейінгі уақыт саналады.

2. Демалыс және мереке күндеріндегі жұмыс үшін қосымша еңбек ақы- екі есе мөлшерде төленеді немесе басшылықтың және кәсіподақтың келісімімен төленетін демалыс күні беріледі.

3. Еңбек жағдайы үшін қосымша ақы. Бұл ақы зиянды, ауыр, қауіпті немесе өте зиянды, өте ауыр, өте қауіпті еңбек жағдайында жұмыс істейтіндер үшін төленеді. Қосыша ақы мөлшері кәсіпорынның аттестаттау комиссиясымен еңбек жағдайының қалыпты жағдайдан ауытқу дәрежесіне байланысты орнатылады.

4. Бригадаға жетекшілігі үшін қосымша ақы - негізгі жұмыстан қолы бос емес және бригадаға жетекшілік еткені үшін жұмыскерлерге бригададағы жұмыскерлердің санына байланысты шамамен 10-20% мөлшерінде төленеді.

Сыйақы кәсіпорындағы жұмыскерлерді ынталандыруда маңызды орын алады. Сыйақы кәсіпорында орнатылған жүйе бойынша еңбек ақы қорына және кәсіпорын тапқан пайдадан төленеді. Оның мөлшері кәсіпорынның еңбекшілерінің келісімімен бекітіліп және өзгертіліп отырады.

Кәсіпорын жұмыскерлерінің еңбек ақы құрамына ынталандыратын үстеме ақылар кіреді: үздіксіз еңбек тәжірибесі үшін, жұмыскерлердің тұратын аймақтық жағдайын есепке алатын аймақтық коэффициент.

Үздіксіз жұмыс тәжірибесі үшін сыйақы айлық негізгі тарифтік еңбек ақыны кәсіпорындағы жұмыс тәжірибесіне тиесілі пайыздық мөлшерлемеге көбейту арқылы анықталады.