Қазақстандағы практикалық журналистика. «MediaNet» Халықаралық журналистика орталығы, – Алматы, 2017

ҚазаҚстандағы 
практикалық журналистика    
3.0
54
практикалық нұсқаулық
•  Мемлекеттік құрылыс түрі бойынша
•  рейтинг/индекс жөніндегі көршілер бойынша
1.1 РЕйтИнГ/ИнДЕКС БОйынШа:
•   көшбасшылармен
•   көш соңындағылармен
•   белгілі бір елдермен
•   серіктестермен
•   рейтингте қатар тұрғандармен
Осы арада елдердің қандай рейтингтері мен индекстерін білесіз деген сауал туындайды. Олар көп. 
Біразын ғана атайық:
•   бәсекеге қабілеттілік рейтингі
•   Transparency International сыбайлас жемқорлықты қабылдау рейтингі
•   Джини коэффициенті (Gini coefficient, Corrado Gini, 1912)
•   Кедейлік индексі (Poverty index, Amartya Sen)
•   робин Гуд немесе Гувер индексі (Robin Hood index or Hoover index)
•   Тейл индексі (Theil index)
•  Сьют индексі (Suits index)
•   Адам кедейлігі индексі (Human Poverty Index)
•   өмірдің физикалық сапасы индексі (Physical Quality-of-life Index, PQLI, Morris David Morris, 1975)
•   Гендерлік даму индексі (Gender-related Development Index, GDI)
•  Gender Empowerment Measure, GEM
•   «Жалпыұлттық бақыт» (Gross National Happiness, GNH, Jigme Singye Wangchuck, 1972)
•  «Бақытты ғаламшар» индексі (Happy Planet Index, HPI, New Economics Foundation, 2006)
•    Экономикалық әл-ауқат өлшемі (Measure of Economic Welfare, MEW, Nordhaus and Tobin, 1972)
•  «Тұрақты» ұлттық табыс (Sustainable National Income, SNI, Roefie Hueting, 1974)
•   Тұрақты экономикалық әл-ауқат индексі (Index of Sustainable Economic Welfare, ISEW, Daly and 
Cobb, 1989)
•   Адам дамуы индексі (Amartya Sen, Mahbub ul Haq, Gustav Ranis, Lord Meghnad Desai, 1990)
•   нағыз прогресс индикаторы (Genuine Progress Indicator, GPI, Daly, Cobb, and Lawn)
Қандай  да  бір  көрсеткіштерді,  елдерді,  өңірлерді...  кез  келген  дүниені  тағы  қалай  салыстыруға 
болады:
2. өзГЕРІСтЕРІн СалыСтыРу:
•  өткен жылдарға қарағандағы
•    түрлі кезеңдердегі
•  кеңес дәуіріндегіге қарағандағы
•   кеңес дәуірінің белгілі бір кезеңдеріне қарағандағы
•    болжамдық деректермен

ҚазаҚстандағы 
   
3.0 
   практикалық журналистика 
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
55
3. ІШКІ СалыСтыРу:
•  өңірлер арасында
•   салалар арасында
•  әлеуметтік  топтар  арасында 
(қала-ауыл, мамандықтар, қыз-
мет түрлері, жыныс, жас).
Осы  дүниелердің  бәрін  журна-
лист  жұмысында  оңай  пайда-
ланып,  креатив  шешімдер  таба 
алады. Сараптама материал әзір-
леуде ғана емес, репортаж, жаңа-
лық,  мәтін  немесе  видеода  да 
қолдана  алады.  Инфографикада 
да осы нұсқаулықты басшылыққа 
алған жөн.
Тағы  да  мысал  ретінде  Vласть 
материалын  ұсынғым  келеді:  
«Инфографика. 
Параллели: 
вРП  как  ввП»          https://vlast.
kz/jekonomika/infografika_par-
alleli_vrp_kak_vvp-2656.html
Автор  Қазақстанның  өңірлерін 
өзге  елдермен  салыстырып, 
көлемі  жағынан  сәйкестендіруге 
келетін экономикалар тауыпты.    
 

ҚазаҚстандағы 
практикалық журналистика    
3.0
56
практикалық нұсқаулық
тест 4:
1. Назарбаев жолдауларында қандай елдерді көбірек атаған
?
A.   Қазақ хандығы, Моңғолия, Алтын Орда.
B.   ресей, Қытай, АҚШ.
C.   Германия, Беларусь, ресей.
 
2. Адлер – Красная поляна жолының құнын Esquire журналы немен өлшеген? 
A.  Фуа-гра, қара уылдырық, бөлшектенген Louis Vuitton сөмкелері.
B.  Алтын құймалар.
C.  Мұғалімдердің жалақысы.
 
3. PESTLE аббревиатурасы қалай жіктеледі?
A.   Pro Evolution Soccer Technology Level Energy.
B.   Propaganda Economic Social Threat Low Energy.
C.   Political, Economic, Social, Technological, Legal, Environmental.
 
4. Елдің өзін өзімен салыстыруға бола ма?
A.  Сұрақты түсінбедім.
B.   Қалайша...
C.  Болады: өсу көрсеткіштерін, өткен жылдардағы көрсеткіштермен, болжам деректерімен са-
лыстырса.
 
5. Робин Гуда индексі – …
A.  робин Гуд мырзаның мекен-жай индексі.
B.  Елдер ең кедей азаматтары арасында ең бай адамдардың байлығын шартты түрде тарату көр-
сеткіштері бойынша бөлінетін индекс.
C.  робин Гудтың «байларды тонап кедейлерге тарат» ұсытанымына қатысты бөлінетін елдер .
 
6. Нені салыстыруға болады?
A.   не болса соны, қызық болса болды.
B.   Салыстыруға келетінді.
C.   Ештеңені салыстырмаған жөн.
 
7. Классикалық журналистік сұрақтардың бірі қайсы?
A.   Бұл кімге тиімді?
B.   Болсам ба, болмасам ба?
C.   Брут, сен де?..
Тесттің дұрыс жауаптарын кітаптың соңынан көре аласыз. 
 
 

ҚазаҚстандағы 
   
3.0 
   практикалық журналистика 
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
57

ҚазаҚстандағы 
практикалық журналистика    
3.0
58
практикалық нұсқаулық

ҚазаҚстандағы 
   
3.0 
   практикалық журналистика 
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
59
2-БөлІм. 
аҚПаРат алу

60
ҚазаҚстандағы 
практикалық журналистика    
3.0
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
Авторы   
Сергей Домнин
Жұмыс орны, қызметі 
 «Эксперт Казахстан» 
                       іскерлік журналы, бас редактор