Қазақстандағы отбасылық орналастырудың жағдайы

121
4 .6 .  Білім беру ұйымының басшысы бала туралы берілген мәліметтердің 
дұрыстығына заңмен белгіленген тәртіпте жауапкершілік алады .
4 .7 .  Тәрбиеленушілер баланы (балаларды) тәрбиелеу және қамтамасыз 
ету шарттары туралы келісімшарт негізінде келісімшартта көрсетілген мерзімге 
тәрбиелеуге беріледі . Асырап алушы отбасына берілген әр жетім балаға не-
месе ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаға жеке келісімшарт жасалады .
4 .8 .  Балалардың  асырап  алушы  отбасына  берілуі  асырап  алушы  ата-
аналар мен тәрбиеленушілер арасында алименттік және мұрагерлік құқықтық 
қатынастарды  туындатпайды .
4 .9 .  Балаларды  тәрбиелеу  және  қамтамасыз  ету  шарттары  туралы 
келісімшарт  маңызды  себептер  болған  жағдайда  (дерт,  отбасылық  немесе 
мүліктік  жағдайдың  өзгеруі,  баламен  (балалармен)  түсінісе  алмау,  балалар 
арасындағы жанжал және басқалары) асырап алушы ата-аналардың баста-
масымен, сондай-ақ асырап алушы отбасында баланы (балаларды) ұстауға, 
тәрбиелеуге  және  білім  алуына  қолайсыз  жағдайлар  туындағанда,  баланы 
ата-анасына  қайтарған  немесе  асырап  алған  жағдайда  қорғаншылық  және 
қамқоршылық органының бастамасымен бұзылуы мүмкін .
4 .10 . Балаларды  тәрбиелеу  және  қамтамасыз  ету  шарттары  туралы 
келісімшартты мерзімінен бұрын бұзу салдарынан туындаған барлық мүліктік 
және қаржылық мәселелер тараптардың келісімімен шешіледі . Егер тараптар 
келісе алмаса, дау сот тәртібінде шешіледі .
4 .11 . Асырап алушы отбасындағы тәрбиеленушілердің ата-ана құқығынан 
айырылған әке-шешелерімен және туысқандарымен араласуы қорғаншылық 
және  қамқоршылық  органының  асырап  алушы  ата-аналармен  келісілген 
рұқсаты негізінде асырап алушы отбасының орналасқан жері бойынша жүзеге 
асырылады . Ол рұқсатта кездесу уақыты, орыны және ұзақтығы көрсетіледі . 
4 .12 . Баланы асырап алушы отбасына бергенде баланың пікірі ескеріледі . 
10 жасқа толған баланың жазбаша келісімі болған жағдайда ғана ол бала асы-
рап алушы отбасына беріледі .
4 .13 . Бауырлар мен апалы-сіңілілерді ажыратуға жол берілмейді . Олардың 
мүдделері үшін қажет болатын жағдайларды қоспағанда .
4 .14 . Асырап  алушы  отбасына  берілетін  әр  балаға  қорғаншылық  және 
қамқоршылық  органы  немесе  білім  беру  ұйымы  тәрбиелеуші-ана-аналарға 
келесі құжаттарды береді:
1) жергілікті атқарушы органдардың асырап алушы отбасына тәрбиелеуге 
беру туралы рұқсаты (әкімшілік қаулысы мен білім басқармасының бұйрығы);
2) туу туралы куәлік (жеке куәлігі); 
3) денсаулық жағдайы мен екпелер туралы медициналық құжаттар; 
4) білімі туралы құжаттар (мектеп жасындағы балалар үшін); 
5)  ата-анасы  туралы  мәлімет  (ата-анасының  қайтыс  болғаны  туралы 
Қосымша

122
куәлікті  көшірмесі,  сот  шешімі  (ата-аналарды  ата-ана  құқығынан  айыру  не-
месе шектеу туралы, ата-анасын хабарсыз кеткен деп тану немесе қабілетсіз 
(қабілеті  шектелген)  деп  тану  туралы,  қайтыс  болды  деп  жариялау  тура-
лы,  ауруы  туралы  анықтама,  ата-анасын  іздестіру  туралы  анықтама  және 
ата-анасының  жоқтығын  немесе  олардың  балаларды  өздері  тәрбиелеу 
мүмкіндіктерінің жоқтығын растайтын басқа құжаттар);
6) бауырларының, әпкелерінің және басқа жақын туыстарының бар екендігі 
және тұрғылықты мекенжайлары туралы анықтама, олардың тұрғылықты ме-
кенжайларын, телефонын, жұмыс орындарын көрсету;
7) ата-анасы қайтыс болғаннан кейін қалған мүлік тізбесі, оның сақталуына 
жауапты тұлғалар туралы мәлімет;
8)  кәмелеттік  жасқа  толмағандарға  баспана  бекітілгені  туралы  құжаттар, 
мемлекеттік  баспана  қорынан  баспана  алуға  есепке  қойылғаны  туралы 
мәлімет, кезек нөмірін көрсету;
9) ата-анасында жылжымайтын мүліктің бар екендігі туралы мәлімет;
10) әлеуметтік жәрдемақы (егер болса) алатын баланың атына дербес шот 
ашу туралы келісімшарт көшірмесі,  соттың алимент өндіру туралы шешімінің 
көшірмесі  (оны  баланың  ата-анасы  немесе  оны  алмастырушы  тұлға  алған 
жағдайда) . 
11) ЖСН;
12)  баланың анкетасы .
4 .15 . Асырап алушы отбасына мүгедек баланы немесе ата-анасы қайтыс 
болған  (сот  тәртібімен  қайтыс  болған  деп  танылған,  хабарсыз  кеткен  деп 
танылған) баланы тәрбиелеуге берген жағдайда асырап алушы ата-аналарға 
бір  уақытта  зейнетақы  куәлігі  беріліп,  білім  беру  ұйымының  орналасқан 
жері бойынша аудандық (қалалық) еңбек, жұмыспен қамту және әлеуметтік 
қорғау  басқармасына  зейнетақы  төлеу  мәселесі  бойынша  жүгіну  тәртібі  
түсіндіріледі .  Егер  мүгедектігі  бойынша  зейнетақы  немесе  асыраушысынан 
айырылу жағдайы бойынша зейнетақы тағайындалмаған болса асырап алу-
шы ата-аналарға зейнетақы алуға құқылы екенін растайтын құжаттар беріліп 
(ата-анасының  жұмыс  өтілі  мен  табысы  туралы  құжаттар,  медициналық-
оңалту  сараптамалық  комиссиясының  балаға  мүгедектік  белгілеу  туралы 
қорытындысы  және  т .б .),  аудандық  (қалалық)  еңбек,  жұмыспен  қамту  және 
әлеуметтік  қорғау  басқармасына  зейнетақы  тағайындау  туралы  өтінішпен 
жүгіну тәртібі  түсіндіріледі .
Осы тармақта көрсетілген құжаттар тікелей асырап алушы ата-аналарға 
қорғаншылық және қамқоршылық органы баланы (балаларды) асырап алушы 
отбасыларға тәрбиелеуге беру туралы шешім шығарғаннан кейін 2 апта ішінде 
беріледі .

123
4 .16 . Тәрбиеленушінің  асырап  алушы  отбасында  болу  уақыты  өткенде 
барлық аталған құжаттар тәрбиеленушіге немесе оның қорғаншысына беріледі, 
ал  асырап  алушы  ата-аналармен  жасалған  еңбек  келісімшарты  мерзімінен 
бұрын бұзылған жағдайда оларды акті бойынша білім басқармасына (бөліміне) 
береді .
5. Тәрбиеленушінің құқықтары мен міндеттері 
5 .1 .  Асырап алушы отбасындағы тәрбиеленушілер құқылы:
1) тегін қамтамасыз етілуге және мемлекеттік білім беру стандарттарына 
сәйкес білім алуға;
2) өздерінің құқықтары мен мүдделерін қорғауға;
3) адами қасиеттері мен абыройын қорғауға, ақпарат еркіндігіне;
4) 
эмоционалдық-тұлғалық 
қарым-қатынаста 
қажеттіліктерін 
қанағаттандыруға;
5) физикалық және психикалық күш көрсетудің барлық түрінен, жеке ба-
сын қорлаудан қорғануға;
6) өзінің шығармашылық қабілеттері мен қызығушылықтарын дамытуға;
7) оқуда кәсіби көмек алуға;
8)  демалуға,  демалыс,  мереке  күндері  мен  каникул  кезінде 
ұйымдастырылған ойын-сауыққа .
9) баспанаға меншік құқығын немесе оны пайдалану құқығын сақтауға, ал 
баспанасы болмаған жағдайда оны Қазақстан Республикасының тұрғын үй 
заңнамасына сәйкес  алуға құқылы;
10) банктік салымнан пайыз түрінде алынған табысқа;
11) өзіне тиесілі баспананы жалға беруден түскен табысқа;
12) 
ата-анасынан 
алатын 
алиментке, 
сондай-ақ 
Қазақстан 
Республикасының  заңнамасына  сәйкес  жәрдемақы  мен  басқа  әлеуметтік 
төлемдерге;
13) ҚР «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» кодексінің 60-62 
және 67-баптарында қарастырылған басқа құқықтар;
5 .2 .  Он жасқа толған тәрбиеленушінің пікірін ескеру міндетті . Бұған оның 
мүддесіне қайшы келетін келесі жағдайлар қосылмайды:
1)  соттың  оның  ата-анасының  баланы  білім  беру  ұйымынан  өздеріне 
қайтару туралы талабын қарастыруы кезінде;
2) соттың оның ата-анасының ата-ана құқығын қалпына келтіру туралы 
талап-арызын қанағаттандырудан бас  тартуы;
3) соттың оның ата-анасының ата-ана құқығын шектеудің күшін жою тура-
лы талап-арызын қанағаттандырудан бас тартуы .
5 .3 .  Жетім немесе ата-ана қамқорлығынсыз қалған, асырап алушы ата-
анаға берілген бала  өзіне тиелісі алименттерді алу, ата-анасының бірыңғай 
Қосымша