ҚазаҚстандағы балалардың және әйелдердің жағдайын талдау

Қазақстандағы  балалардың және әйелдердің жағдайын талдау

50

Мектеп оқушылары және апаттар

жағдайлары кездеседі. Осыдан мәселелер 

пайда болуы мүмкін. Сондай ақ, білім беру 

мекемелердің көбінде өрт дабылының болма-

уы немесе оның тиісті түрде жұмыс істемеуі 

кездесетін жағдайлар көп

293

. 

Мұндай жағдайда Төтенше жағдайлар ми-

нистрлігі бірегей ұлттық мектептердің қауіпсіз-

дігін бағалау стандартын енгізу идеясын 

қолдайды. Мұндай бағалаулар соңғы жылдарда 

көршілес мемлекеттерде орындалды; мысалы, 

бағдарлама Өзбекстан Үкіметімен 2004 жылы 

жарияланып, 2009 жылдың желтоқсанында 

аяқталды. 10 000 дерлік мектеп физикалық 

түрде тексеріліп, мектеп ғимараттарын қайта 

жабдықтау, қайта салу және кей жағдайларда 

бұзу жұмыстары жүргізілді. Қырғызстанда 

2012 жылы барлық мектептер қауіпсіздігі ба-

ғаланды. Кеңес Одағы кезінде ғимараттар 

және құрылыс нормалары мен ережелері 

бір 

 

дей болғандықтан, мұндай жұмыстарды 

Қазақстанда өткізу салыстырмалы түрде оңай 

болады

294

. Мұндай бағалау өрт, жер сілкінісі 

және басқа да қауіпсіздік мәселелерін қамтиды. 

Алайда, мұндай бағалаудың шығындары үлкен 

болмақ және қайта жабдықтау, қайта салу және 

бұзу шығындары қанағаттандырылуы керек

295

. 

Төтенше жағдайлар министрлігі мектептің апат-

тық жағдайларға дайын болуды әзірлеу және 

халықаралық стандарттарға сәйкес реттеу үшін 

жауапты болатын жұмыс топтарды құрайтын 

болады. Жұмыс топтың құрамын төтенше жағ-

дайлар бойынша сарапшылар және білім мен 

құрылыс саладағы мамандар кіретін болады

296

. 

үшін арналған және даму барысында бүкіл ел 

ішінде таралатын болады

289

. Дегенмен осы 

пән мектептің ресми бағдарламасы ретінде 

болмағанынай байланысты мұғалімдердің ол 

пәні бойынша балаларды қауіпсіздікке қалай 

үйрету, қауіпті жағдайларды болдырмау бой-

ынша білімдері жоқ. 2013 жылы Білім берудің 

ұлттық академиясы 12 жылдық білім беру және 

мектеп бағдарламаның әзірлеуін аяқтауға тиіс 

және онда қауіпсіздік жөнінде материалдар 

болғаны дұрыс

290

. 

2013 жылдың қаңтарында жүргізген апат қаупін 

азайту бойынша балалардың білімі, дағдылары, 

тәжірибелері және жүріс-тұрысы бойын-

ша жағдайды зерттеуіне сәйкес апат болуы 

ықтимал аймақтардағы (Шығыс Қазақстан және 

Оңтүстік Қазақстан облыстары және Алматы 

қаласы және Алматы облысы) бірінші сынып 

пен алтыншы сынып оқушыларының 90 пайызы 

жер сілкінісі және өрт кезінде не істеу керектігін 

білмейтін болып шықты. Алайда олар шамадан 

тыс температуралар, көшкіндер мен селдің 

жүруінен қорғану туралы білім мен дағдының 

жетіспейтінін көрсетті. Зерттеу, сондай-ақ, 

мектепке дейінгі мекемелер алдын алу шара-

лары мен жаттығулар жиі өткізілетін мектептер-

ге қарағанда табиғат апаттарына дайындығы 

әлсіз екенін анықтады

291

. 

Қазақстандағы мектептердің апаттарға 

дайындығын тексерудің стандартталған 

жүйесі жоқ. Оңтүстік және оңтүстік-шығыс 

ай 

мақтардағы барлық мектептер аймақтық 

әкімшілік тексеруінен өтеді және кейбір 

аймақтарда мұндай әкімшіліктер қауіпті деп 

танылған мектептерді ауыстыруды талап етті

292

. 

Төтенше жағдайлар жөніндегі министрліктің 

Өрт сөндіру қызметтері жыл сайын білім 

беру мекемелерде өрт қауіпсіздігі бойын-

ша екі кезеңдік тексерісті жүргізеді. Наурыз 

бен сәуір айларында елдің барлық білім беру 

мекемелерінде өрт қауіпсіздігін кешендік тал-

дау жүргізілуге тиіс. Шілде мен тамыз ай-

ларында тексеріс барысында айқындалған 

кемістіктері бойынша оқу жылының бастауы 

алдында қандай шаралар қолданғаны жөнінде 

екінші инспекциялық тексеріс болуы тиіс. 

Ең көп кездесетін мәселелер бұл білім беру 

мекемелердегі құрылыс және ауылдық елді ме-

кендерде пештерді жағу болып табылады. Осы-

дан басқа, өрт қауіпсіздік талаптарын назарға 

алмай, мектептердің әкімшілігі әйнектерден 

металлдан жасалған торларды алмайды. Кейде 

әкімшілік электрліктің техникалық күйі және оны 

қолдануы бойынша өздігінен байқамай жүретін 

289. 2012 жылдың 23 тамызындағы №1080 Сәйкес білім 

деңгейлерінің мемлекеттік жалпы міндетті білім беру 

стандарттары туралы үкімет шешімі Онлайн қол жетімді: 

http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31246547.

290. Төтенше жағдайлар министрліктің ақпараты, 

қараша, 2012 және ЮНИСЕФ, мамыр 2013 ж.

291. ЮНИСЕФ, Балалардың және олардың апатты жағ-

дайларға дайындығы тексеру бойынша Базалық KAP 

зерттеулері, Жоба, қаңтар, 2013 ж.

292. Сұхбат, Төтенше жағдайлар министрлігі, қараша, 

2012 ж.

293. Төтенше жағдайлар министрліктің ақпараты, наурыз 

2013 ж.

294. БҰҰАҚТС, Апат қаупін басқару бойынша бесінші 

ECO халықаралық конференциясы, 2010 ж., http://www.

unisdr.org/campaign/resilientcities/events/view/15355

295. Сұхбат, Төтенше жағдайлар министрлігі, Қараша, 

2012 ж.

296. Төтенше жағдайлар министрліктің ақпараты, наурыз 

2013 және ЮНИСЕФ ақпараты, мамыр 2013 ж.

297. Қазақстанның мемлекеті, 2020 жылына дейін 

мемлекеттік жастар саясатының концепциясы, 2013 

жылы ақпанда қабылданды.

298. Ольга Павловская, Қазақстандағы жастар саясаты-

на шолу. Орталық Азия Онлайн, 31 шілде 2012 жыл. Қол 

жетімді: http://centralasiaonline.com/en_GB/articles/caii/

features/main/2012/07/31/feature-01.

299. Сұхбат, Жастар істері және саясатты басқару 

жөніндегі комитет, желтоқсан, 2012. Қазақстан 

мемлекеттің қолдаумен жаңартылады, 2020 жылына 

дейін мемлекеттің жастар саясатының концепциясы, 

2013 ақпанда қабылданды

ересек балалар мен  

жастардың қатысуы

14 пен 29 жастар арасындағы Қазақстанның 

халқысы 1999 жылғы 3,8 миллионнан бастап 

2012 жылғы 4,7 миллионға дейін өсті

297

. 2012 

жылдың маусымында Үкімет елдегі алғашқы 

Жастар істері мен саясатын басқару Комитетін 

құрды. Білім және Ғылыми министрлігіне 

бағынатын Комитет жастар саясатын әзірлеп, 

оны қадағалап отырады. Жастар істері 

департаменттері Қазақстанның барлық 16 

аймағында ашылды

298

. 

Жастар туралы заңнама шығару да қазіргі 

уақытта маңызды мәселе болып табыла-

ды. Жаңа жастар саясаты бойынша жаңа 

концепциясы 2013 жылы қабылданды және 

мемлекеттік жастар саясаты жаңартылуға 

тиісті. Жастар саясатының басты мақсаты 

үкіметтің жастар саясатының экономикалық, 

әлеуметтік және саяси салалардағы курста-

ры мен бағыттарын анықтау болып табылады. 

Жастар қауымдастықтары жастардың бірқатар 

дөңгелек үстелдері мен жиналыстарын өткізу 

арқылы жоспарлау құжаттарының жобасын 

жасауға белсенді үлес қосуда. Жоба құжат әзірге 

кеңесу процесінің бір бөлігі ретінде жергілікті 

үкімет деңгейінде талқылану үстінде. Жастар 

саясатын жоспарлау құжаты қабылданғаннан 

кейін қазір парламентте қарастырылып жатқан 

ережелер жиынтығы, соның ішінде жастар сая-

саты билі қабылданады

299

. 

Премьер-министрдің баспасөз қызметінің 

деректеріне сай, жастардың Қазақстанның 

әлеу 

меттік және саяси өміріне араласуы 

соңғы жылдарда күрт артқан. Жастар қауым-

дастықтарының саны 2000 жылғы 150 ба-

стап 2006 жылдағы 502-ге дейін және 2011 

жылғы 1043-ке дейін артты. Жастар саясатын 

қаржыландырудың жалпы сомасы 2011 жылы 

947,2 миллион теңгеге (6,3 миллион АҚШ 

доллары) жетті және 2012 жылы 200 миллион 

теңгеге (1,3 миллион АҚШ доллары) жетті. Бұл 

2000 жылмен салыстырғанда он есе көбейді

300

. 

2013 жылдың басында өткен кеңестерде, 

ба 

лалар және жас адамадар олардың мә-

селелердің ішінде кейібіреулерін атап өтті. 

Оларға отбасылық игілігі, білім беру, жұмыс, 

денсаулық және қоршаған ортаны сақтау жата-

ды. Сонымен қатар олар кең таралған әділетсіздік 

және жемқорлыққа жөнінде уайым дағыштарын 

білдірді. Осындай фактілер оларды мемлекетке 

қатысты сенімсіздігін тудыруын атап көрсетті. 

ересек балалар және жастар

51