36
2) жаңа жылу станцияларын отынды пайдалану тиімділігі мен
экологиялық параметрлері бойынша үздік әлемдік технологияларға сәйкес
тұрғызу қажет;
3) энергияны генерациялау газға ауыстырылатын үлкен қалаларды
қоспағанда, қазіргі бар кӛмірмен жұмыс істейтін ескі қуаттарды кӛлемі мен
бағасы қолжетімді болса:
мұнай-газ
кен
орындарында
газ
ӛндіру
жӛніндегі
саясат
кӛмірсутектерді ӛндірудің ең жоғары коэффициентіне қол жеткізу ескеріле
отырып жүргізілген;
Үкімет газ тұтынуды ұлғайтуға жәрдемдесетін ұзақ мерзімді баға
саясатын жүргізуге шаралар қабылдаған жағдайда заманауи жаңа кӛмір
станцияларына біртіндеп ауыстыру қажет;
4) жел және күн электр станцияларын салу арқылы жаңартылатын
энергетиканы дамытуды бастау қажет:
2020 жылға қарай электр энергиясын ӛндірудің жалпы кӛлеміндегі
ЖЭС пен КЭС үлесін 3 пайызға жеткізе отырып;
2030 жылға қарай электр энергиясын ӛндірудің жалпы кӛлеміндегі
ЖЭС пен КЭС үлесін 10 пайызға жеткізе отырып;
дәстүрлі кӛздермен салыстырғанда бәсекеге қабілеттіліктің қолайлы
деңгейіне қол жеткізгеннен кейін ЖЭК-ті толық ауқымда енгізуге кӛшу,
бұған 2020 және 2030 жылдар арасындағы кезеңде қол жеткізу межеленіп
отыр;
электр энергиясын ӛндірудің жалпы кӛлеміндегі жел, күн, гидро және
атом станцияларын қоса алғанда, баламалы және жаңартылатын энергия
кӛздері үлесінің 50 пайызына қол жеткізу;
5) атом энергетикасына инвестиция салу есебінен, оның ішінде
секторда адал бәсеке құру және уран ӛндіруші ӛнеркәсіптің бәсекеге
қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін энергетика секторын әртараптандыру,
мұнда атом электр станцияларының белгіленген жалпы қуаты 2030 жылы
1,5 ГВт құрап, 2050 жылға қарай ол 2,0 ГВт дейін ӛседі. Атом генерациясын
дамыту кезінде қауіпсіздік жӛніндегі бастамаларды іске асыру қажет, ол
мыналарды кӛздейтін болады:
атом энергетикасын пайдалану жӛніндегі уәкілетті органды күшейтіп,
оған атом энергетикасындағы қауіпсіздікті және қауіпсіздік стандарттарының
сақталуын бақылау бойынша ерекше ӛкілеттіктер беру бӛлігі бойынша
мәселені пысықтау;
уран қалдықтарын тиімді басқаруды режимдік бақылауды енгізу және
АЭС пайдаланудан шығарылғаннан кейін қоршаған ортаны ластанудан
тазарту жӛніндегі қызмет кӛрсетулерге ақы тӛлеу үшін қор құру жӛніндегі
талап қоюды қосу мүмкіндігін зерделеу жӛніндегі мәселені пысықтау;
қалдықтарды орналастыру және сақтау үшін қауіпсіз жер табуға
кепілдік беру үшін уран қалдықтарын басқару стартегиясын әзірлеу;
37
6)
елдің солтүстік, шығыс және оңтүстік ӛңірлерінде газ
инфрақұрылымын құруға инвестициялар қажет. Бұл барлық ірі қалалардағы
кӛмірмен жұмыс істейтін ЖЭО-ларды газға кӛшіруге, кӛлемі мен бағасы
бойынша оның қолжетімділігі ескеріле отырып, мүмкіндік береді. Бұл, ең
алдымен,
жергілікті
шығарындылардың
деңгейін
азайтады
және
атмосфералық ауа сапасын жақсартады, сондай-ақ тұрақсыз жаңартылатын
энергия кӛздерін қолдау үшін икемді резервтік қуаттың болуын қамтамасыз
етуге мүмкіндік береді. Газ инфрақұрылымын дамыту үшін мынадай
шешімдер қабылдау қажет:
газ электр станцияларына және тұтастай алғанда, қажетті қосалқы газ
инфрақұрылымына инвестицияларды ынталандыру үшін газ қуаттарының
2020 жылға қарай энергия балансы құрылымында белгілі бір үлеске жетуі
бойынша мақсат қою;
экономикалық тиімді әрі экологиялық тартымды болған жағдайда жаңа
электр станцияларына газ жеткізуді қамтамасыз ету үшін қажетті
инфрақұрылымды
салу
жӛніндегі
жоспарды
келісу.
Қажетті
инфрақұрылымды салу туралы шешім қабылдаған кезде, жобалардың
экономикалық тиімділігі тӛмен болғанның ӛзінде жобалардың экологиялық
және әлеуметтік тартымдылығын қамтамасыз ету мәселелері Үкімет үшін
басым болады;
7) кӛмірмен жұмыс істеп тұрған, ең алдымен, ірі қалалардағы (Алматы,
Астана, Қарағанды) ЖЭО-ларды газға кӛшіру, сондай-ақ осы қалалардағы
экологиялық ахуалды жақсарту үшін 2020 жылға дейін газбен жұмыс істейтін
жаңа станциялар салу.
3.5. Қалдықтарды басқару жүйесі
Қазақстандағы қалдықтарды басқару саласындағы ағымдағы ахуал
мынадай проблемалармен сипатталады:
Тарихи ӛнеркәсіптік қалдықтар мұрасы. Ӛткен онжылдықтар ішінде
ауыр ӛнеркәсіп, агроӛнеркәсіптік кешен мен пайдалы қазбалар әзірлеу
қалдықтарының тарихи кӛлемі қордаланып қалды. Бұл ретте мұндай
қалдықтардың басым бӛлігі уытты, ал кейбіреуі радиоактивті.
38
18-сурет. Тарихи ӛнеркәсіптік қалдықтар
Ӛнеркәсіптік қалдықтардың жаңадан түзілген кӛлемі ӛсіп келеді. Тау-
кен ӛнеркәсібінің, қайта ӛңдеу салалары мен ауыр ӛнеркәсіптің дамуына
байланысты Қазақстан ӛнеркәсіптік қалдықтардың қомақты кӛлемін
шығарады, бұларды ең үзік халықаралық практикаға сәйкес басқару қажет.
19-сурет. Ӛнеркәсіптік қалдықтардың кӛлемі
