«Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2007 жылғы 21 мамырдағы

125
«ҚР Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы»
13) Республиканың мемле-
кеттiк наградаларымен наград-
тайды, құрметтi, жоғары әскери 
және өзге атақтарды, сыныптық 
шендердi,  дипломатиялық 
дәрежелердi,  бiлiктiлiк  сы-
ныптарын бередi;
14) Республиканың азамат-
тығы,  саяси  баспана  беру 
мәселелерiн шешедi;
15)  азаматтарға  кешiрiм 
жасауды жүзеге асырады;
1 6 )   Р е с п у б л и к а н ы ң 
демократиялық  институт-
тарына,  оның  тәуелсiздiгi 
мен аумақтық тұтастығына, 
с аяси  тұрақтылығына, 
азаматтарының қауiпсiздiгiне 
елеулi  және  тiкелей  қатер 
т ө н г е н ,   м е м л е к е т т i ң 
к о н с т и т у ц и я л ы қ 
органдарының  қалыпты 
жұмыс iстеуi бұзылған рет-
те,  Премьер-Министрмен 
және  Республика  Парла-
м е н т i   П а л ат а л а р ы н ы ң 
Төрағаларымен  ресми  кон-
сультациялар  алысқаннан 
кейiн  Республика  Парла-
ментiне  дереу  хабарлай 
отырып,  Қазақстанның 
бүкiл  аумағында  және 
оның жекелеген жерлерiнде 
төтенше  жағдай  енгiзудi, 
Республиканың  Қарулы 
Күштерiн  қолдануды  қоса 
алғанда, аталған жағдаяттар 
талап  ететiн  шараларды 
қолданады;
10)  ре спубликалық  рефе-
рендум  өткiзу  жөнiнде  шешiм 
қабылдайды;
11)  келiссөздер  жүргiзедi  және 
Республиканың  халықаралық 
шарттарына  қол  қояды;  бекi-
ту  грамоталарына  қол  қояды; 
өзiнiң  жанында  тiркелген  шет 
мемлекеттердiң  дипломатиялық 
және өзге де өкiлдерiнiң сенiм гра-
моталары мен керi шақырып алу 
грамоталарын қабылдайды;
1 2 )   Р е с п у бл и к а   Қ а р ул ы 
К ү ш т е р i н i ң   Жо ғ а р ғ ы   Б а с 
Қолбасшысы  болып  табыла-
ды,  Қарулы  Күштердiң  жоғары 
қолбасшылығын  тағайындайды 
және ауыстырып отырады;
13) Республиканың мемлекеттiк 
наградаларымен  марапаттайды, 
құрметтi, жоғары әскери және өзге 
атақтарды,  сыныптық  шендердi, 
дипломатиялық дәрежелердi, бiлiк-
тiлiк сыныптарын бередi;
14) Республиканың азаматтығы, 
саяси  баспана  беру  мәселелерiн 
шешедi;
15) азаматтарға кешiрiм жасауды 
жүзеге асырады;
1 6 )   Р е с п у б л и к а н ы ң   д е -
м о к р ат и я л ы қ   и н с т и т у т т а -
рына,  оның  тәуелсiздiгi  мен 
аумақтық  тұтастығына,  саяси 
тұрақтылығына,  азаматтарының 
қауiпсiздiгiне  елеулi  және  тiке-
лей  қатер  төнген,  мемлекеттiң 
конституциялық  органдарының 
қалыпты  жұмыс  iстеуi  бұзылған 
ретте, Премьер-Министрмен және

126
Қазақстан Республикасының Заңына түсініктеме
17)  Республикаға  қарсы 
агрессия жасалған не оның 
қауiпсiздiгiне  сырттан  тi-
келей  қатер  төнген  рет-
те  Республиканың  бүкiл 
аумағында немесе оның же-
келеген жерлерiнде әскери 
жағдай  енгiзедi,  iшiнара 
немесе  жалпы  мобилиза-
ция жариялап, бұл туралы 
Республика  Парламентiне 
дереу хабарлайды;
18)  өзiне  бағынысты 
Республика Президентiнiң 
Күзет  қызметiн  және 
Республикалық  ұланды 
жасақтайды;
1 9 )   Қ а з а қ с т а н 
Республикасының  Мемле-
кеттiк Хатшысын қызметке 
т а ғ а й ы н д а й д ы   ж ә н е 
қызметтен босатады, оның 
мәртебесi  мен  өкiлеттiгiн 
анықтайды;  Республика 
Президентiнiң Әкiмшiлiгiн 
құрады;
20) Қауiпсiздiк Кеңесiн, 
Жоғары Сот Кеңесiн жəне 
өзге  де  консультатив-
тiк-кеңесшi  органдарды 
құрады;
2 1 )   Ре с п убл и ка н ы ң 
Ко н с т и т у ц и я с ы   м е н 
заңдарына  сәйкес  басқа 
да  өкiлеттiктердi  жүзеге 
асырады.
Р е с п у б л и к а   П а р л а м е н т i 
Палаталарының  Төрағаларымен 
ресми  консультациялардан  кейiн 
Республика  Парламентiне  дереу 
хабарлай  отырып,  Қазақстанның 
бүкiл аумағында және оның жеке-
леген жерлерiнде төтенше жағдай 
енгiзудi,  Республиканың  Қарулы 
Күштерiн қолдануды қоса алғанда, 
аталған  жағдаяттар  талап  ететiн 
шараларды қолданады;
17) Республикаға қарсы агрессия 
жасалған  не  оның  қауiпсiздiгiне 
сырттан тiкелей қатер төнген ретте 
Республиканың  бүкiл  аумағында 
немесе оның жекелеген жерлерiнде 
әскери жағдай енгiзедi, iшiнара не-
месе жалпы мобилизация жариялап, 
бұл туралы Республика Парламентi-
не дереу хабарлайды;
18)  өзiне  бағынысты  Республи-
ка  Президентiнiң  Күзет  қызметiн 
және  Республикалық  ұланды 
жасақтайды;
19) Қазақстан Республикасының 
Мемлекеттiк  Хатшысын  қызметке 
тағайындайды  және  қызметтен 
босатады,  оның  мәртебесi  мен 
өкiлеттiгiн анықтайды; Республика 
Президентiнiң Әкiмшiлiгiн құрады;
20)  Қауіпсіздік  Кеңесін  жəне 
өзге де консультативтік-кеңесші 
органдарды, сондай-ақ Қазақстан 
халқы Ассамблеясы мен Жоғары 
Сот Кеңесін құрады;
21) Республиканың Конституция-
сы мен заңдарына сәйкес басқа да 
өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

127
«ҚР Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы»
44.2) 44-бапта Республика Президентінің құзыреті, яғни 
Мемлекет басшысының халықпен – мемлекеттік биліктің бір-
ден-бір қайнар көзімен қарым-қатынастағы, үкіметтің заңды, 
атқарушылық және сот тармақтарына қатысты; әдеттегіден 
тысқары жағдайларда – төтенше және соғыс жағдайы мен 
елдің және оның азаматтарының тыныс-тіршілігінің өзге сала-
ларында нақты өкілеттіктері бекітілген. Осы бапты тұтасымен 
талдай отырып, мыналарды байқау өте маңызды: біріншіден, 
жоғары  лауазымдық  тұлғаның  барлық  өкілеттіктері  Ата 
заңның 40-бабында мәлімденген Республика Президентінің 
конституциялық  функцияларынан  шығады;  екіншіден, 
Конституцияның IV-IX бөлімдеріндегі Конституцияның басқа 
да  нормалары  Республика  Президентінің  өкілеттіктеріне 
арналған; үшіншіден, Мемлекет басшысының басым көпшілік 
құқықтарын  қолдану  тетіктері  Парламентпен  қабылданған 
заңдармен толық белгіленген, ол Республика Президенті мен 
Парламенттің мемлекеттік саясаттың маңызды бағыттарында 
бірлесіп жұмыс істейтіндігін және де заң шығарушылардың 
президенттік  билікті  атқаруға  қатысуын  дәлелдейді; 
төртіншіден, әр өкілеттіктің өз мазмұны бар: бірі күнделікті 
қолдануға арналса, басқалары конституциялық заңдылықты, 
бірде-бір рет қолданылмай резерв разрядында болған немесе 
1995 жылғы Конституция кезінде қолданылған тежемелік пен 
тепе-теңдік тетіктерінің қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз 
ету  бойынша  шараларды  білдіреді,  бесіншіден,  Мемлекет 
басшысының құқықтары мен міндеттерінің тізілімі ашық бо-
лып табылады: Республика Президенті «Конституцияға және 
республика заңдарына сәйкес басқа өкілеттіктерді жүргізеді», 
бұл Сенат және Мәжіліс депутаттары арқылы жүзеге асы-
рылатын халық билігінің бір нысаны – уәкілеттілік – және 
оның демократиялық әдісі Парламентте дауыс беру арқылы 
іске асырылатындығы қисынды болып табылады. Республика