тапсырма Топырақты күзде және себу

Бұл мәліметтерді студенттер оқытушы берген шифр бойынша 46 - кестеден көшіреді.

Мәліметтердің шифрлері төрт мәнді сан түрінде 47 кестеде көрсетілген.

Шифрдың бірінші саны топырақ аймағын, топырақ типін және механикалық құрамын көрсетеді; екінші сан - топырақтын тығыздығын, ылғалдылығын және жер бедерін; үшінші сан - танаптың ластану; төртінші саны - алғы дақыл мен себілетін дақылды көрсетеді.

Мысалы: 4316 шрифы бойынша мәліметтері былай анықталады: 40 кесте бойынша төртінші жолды табамыз, шифрдың бірінші саны-4 дала, оңтүстік қара топырақ. Содан кейін үшінші жолда (шифрдың екінші саны – 3) аңықтаймыз – орта тығызды топыпақ, көлемдік салмағы 1,22 г/см³, құрғақ, аз еңкісті беткей. Содан кейін бірінші жолға өтеміз де (шифрдың үшінші саны – 1) жазып аламыз: арамшөптердің түрлерін және ластану балдарын – егістік қалуен -2, қара сұлы – 2, қаңбақ – 1. Соңында шифрдың ақырғы санымен байланысты алтыншы жолдаң алғы дақыл мен биыл сол танапта себілетін дақылды табамыз – жаздық бидай.

Күзгі өндеулердің саны орудан кейінгі уақыттың ұзақтығына және арамшөптердің өсіп-өну жағдайына байланысты болады. Біздің мақсатымыз топырақты өндеудің бірнеше варианттарынан берілген жай үшін ең қодайдысын таңдау. Сонымен қатар мына кезектілікті сақтау керек: табиғи жағдайға байланысты топырақ өндеу әдісін таңдау, аударып немесе аудармай өңдеу немесе олардың қабысуы. Эрозиялық процесстер пайда болу қауілтігі болмаған жағдайда және жаппай егілген дақылдарды орған соң суарса, аударып жырту қажет. Далалық аймақтарда құрғақшылықтар жел эрозиясымен қабысып тұратын жағдайда жазықтілгішті аудармай өңдеуге басымдық береміз. Бірақ сол жағдайларда, егер қажетгілік туса, негізгі өндеу ретінде жыртуды қолдануға да болады. Мысалы, топыраққа органикалық тыңайтқыштарды енгізу үшін ауыр механикалық құрамды топырақтарда тығыз шымды, көп жыл өскен көпжылдық шөптердің қыртысын өңдегенде, жаңа жерлерді игергенде жыртуды тамырсабақтары терең орналасқан тамырсабақты арамшөптермен ластанған танаптарда және басқа құралдармен жойылмайтын жерлерде қажет.

Содан кейін алдын ала сыдыра жыртудың қажеттілгін анықтайды. Ол егін орғаннан кейікгі жылы күндер жағдайында атпатамырлы және тамырсабақты арамшөптермен ластанған танаптарда өткізілуі мүмкін. Егін ору кеш өтсе, жыртуды орған алдын ала сыдыра жыртпай-ақ өткізеді. Арамшөптермен астанбаған топырақтарда, өсіресе механикалық құрамы көңілдерде, отамалы дақылдардан кейін сыдыра жыртаай ақ оға болады.

Егін орғаннан кейінгі кезең ұзақ және жылы аймақтарда ерте, орылатын дақылдардан кейін күзгі өңдеуді жартылай парлы тип секілді өндеуге болады. Ол үшін негізгі өңдеу немесе одан кейін арамшөптер өнген сайын бірнеше рет топырақтың бетін өндеу касалады. Негізгі және беткі өндеулердің кезектестірілуі топырақтың ластануы мен ылғалдылығына байланысты болады. Топырақ ылғалды болса және көпжылдық арамшөптермен ластанбаса оны алдын ала терең өндейді, кейін аз жылдық арамшөптерді құрту үшін таяз өндеулер жасалынады. Егер атпатамырлы және тамырсабақты арамшөптер болса алдын-ала тарайтын вегетативтік мүшелерін ұсақтау үшін таяз өндеулер жасалынады.

Т - қар қалындыга, см,

d - қар тығыздығы, г/см³,

W₀- топырақтың толық су сыйымдылығы,

W - өңдеу кезеңіндегі топырақ ылғалдылығы.

V - өңдслген топырақтын көлемдік салмағы. г/см .

Мұнда, δ - жыртылатын қабаттың сыртына еріген судың инфильтрациясын көрсететін коэффициент. Ол инфильтрация көлемінің қардағы жалпы су қорының санына салыстырмасымен анықталады.

Өсімдіктерге топырақты негізгі өңдеу тереңдіктері әр түрді әсер етеді. Тамыржемістілерге, түйнектілерге, жүгеріге, мақтаға, жоңышқаға, бедеге, күнбағысқа, сиыржоңышқаға, атбас бұршақтарға және бақша дақылдарына терең өңдеулер жақсы әсер етеді. Күздік қара бидай мен бидайға, бұршаққа, арпаға, сұлыға, қызыл от арпабасқа орташа әсер етеді. Жаздық бидай мен зығырға сәл әсер етеді.

Көпжылдық арамшөптермен ластанған ылғалдылығы жеткілікті жағдайда (22% және одан жоғары) тығыз топырақтарды, әсіресе механикалық құрамы ауыр топырақтарды терең өңдеу керек — жыртылатын қабаттың толық тереңдігіне өнделеді. Еңкісті жерлерде таяз өндеуге қарағанда терең өңдеген дұрыс (жырту, терең қопсыту, тілу). Бұл жерлерде топырақты беткейге көлденең немесе нұсқасымен өндеу керек.

Басқа барлық жағдайларда егер ол өсімдіктер талабына қарсы келмесе, таяз өңдеумен шектеледі. Қара сұлы мен басқа азжылдық арамшөптермен қатты ластанған танаптарда жазыктілгіш-терең қопсыткыштармен негізгі өңдегенге дейін немесе одан кейін олардың тұқымдарын арандату үшін топыраққа енгізіп тырмалаған дүрыс.

Көп жылдық шөптер қыртысын өңдеу әдісі шымның қалындығы мен тығыздығына байланысты онда орналасатын дақылдардың ерекшелігіне және ауа-райының жағдайына байланысты қойылады. Шөптер орудың алдында шым қатты тығыздалған, топырақ құрғаған және сәл ластанған болады. Сондықтан эрозия қауіптігі жоқ жағдайда шым аударғышы бар соқамен мәдени жырту ең қолайлы болады. Ауаның еркін жетуі арқылы борпылдақ топыраққа терең енгізілген шым тез шіриді. Жақсы уатылуы үшін тығыз шымды екі бағытта дискілі тырмамен жырту алдында өңдейді. Қалын шамы бар танаптарды әсіресе ауыр топырақтағы астық тұқымдасты шөптерден соң (еркекшөп) егер өңдеу жақсы сапалы болса, ертерек жыртқан дұрыс. Бірақ шым қатты құрғап кеткек болса топы ылғалдандыратын жауын-шашын жауғанша күте тұру қажет.

Шым аударғышы бар соқамен жоңышқадан кейінгі танапты жартқанда, оның келесі жылы қайтадан өсуі мүмкін. Сондай таптарды алдын ала түренді сыдыра жыртқышпен өндеген орыс және жоңышқаның тамыр мойны кепкеннен кейін негізгі терең жыртуды жасайды.
11 тапсырма

Тақырып: Топырақты ерте көктемде және себу алдында өндеу
Ауа-райы құрғақ жағдайларда терең аударып жыртқаннан кейін шамадан тыс борпылдақ топырақтарды ылғал булануын азайту үшін шығыршықты таптауыштармен тығыздау керек.

Жел эрозиясының болуы мүмкін Солтүстік Қазақстанның далалы аймақтарында ауыр топырақтағы көпжылдық шөп кыртысын негізгі өңдеу үшін БДН-3 тырмамен 8-10 см тереңдікке дискілеу, кейін 25-27 см-ге терең қопсыту қажет. Осы жағдайда қыртысты ерте, қара немесе жартылай пар типімен өндеуге болады.

Жеңіл топырақтарда көпжылдық шөптердің шымдары тығыз болмайды. Бұл жағдайларда қыртысты дискілі тырманың орнына ОПТ-3-5 машинасымен өндеген дұрыс, содан кейін терең өңдеу керек.

Кейін топырақты ерте көктемде және себу алдында өндеу жоспарлданады. Топырақты ерте көктемде өндеудің мақсаты - ылғалды сақтау, топырақ бетін тегістеу және арамшөптерді арандату. Бұл мақсат үшін топырақтың физикалық пісіп жетілуінің алдында ерте көктемдегі тырмалауға кіріседі (ылғал тоқтатады). Аңызды жерлерде БИГ-3 немесе БМШ-15 тырмаларымен жасалынады, аударып жыртқан жерлерде Зиг-Заг тырмаларымен 3-4 см тереңдікке өндеу қажет. Танаптарда тоң кесектер болмаса, егер сол жер күзде тырмаланса, ерте көктемде тырмалаудың қажеті жоқ. Ауа-райы құрғақ болса борпылдақ топырақтарды ерте көктемде тырмалағаннан кейін 3-4 күннен соң, су буларының топырақта диффузиясын азайту үшін және арамшөп тұқымдарының топырақпен араласуы жақсы болу үшін шығыршықты таптауышпен тығыздаған дұрыс.

Топырақты себу алдындағы өндеу дақылдардың себу кезеңімен, топырақ күйімен жене танаптың ластануымен анықталады.

Себу алдындағы өндеулер арамшөптерді құртады, топыраққа тыңайтқыштар мен пестицидтерді енгізеді, берілген тереңдікке мәдени дақылдардың тұқымын біркелкі енгізуге жағдай туғызады.

Сәл ластанған танаптарда дәнді дақылдарды себумен себу алдындағы өндеуді қиыстырады, оған бір өткенде төрт операцияны орындайтын: кулътивация, себу, тыңайтқыштар енгізу және топырақты таптау, СЗС-6, СЗС-8, СЗС-12 және 14 құралдарын қолданады.

Танап қатты және орташа ластанса себу алдында культиваторлармен немесе сыдыра жыртқыштармен себу алдындағы өндеуді өткізеді. Кеш себілетін дақылдарға (арпа, сұлы, тары, қарақұмық) ерте көктемде тырмалағаннан кейін арамшөптер өнген сайын культиваторлармен немесе дискілі сыдыра жыртқыштармен 8-10 см тереңдікке аралық өңдеуді өткізу қажет. Осы өндеуден кейін құрғақ, ыстық ауа-райыңда топырақты шығыршықты таптауыштармен таптау қажет.

Қатты тығыздалған, ауыр, кебірленген топырақтарда себу алдында соңынан тығыздаумен бірге, әсіресе тамыржемістілер және түйнектілер үшін топырақты жыртуға болады. Көктем құрғақ болғанда, тәлімі жерде егер қыртысты аударудың қажеті болмаса, жазықтілгішті қолдану қажет.

Себу алдындағы өндеуді әдетте дақылдардың себу терендігіне жасайды. Бұл жағдайда тұқымдар тығыз жерге жатады. Себу алдында терең қопсыту қажет болса, ылғал жоғалуын тоқтату үшін және берілген терендікке тұқымдарды дұрыс енгізу үшін кепкеннен кейін шығыршықты таптауышпен тығыздау қажет. Суару жағдайында дақылдарды себуді көктемгі жыртудан немесе терең қопсытудан кейін өткізуге болады. Бұл жағдайда топырақ өңдегеннен соң тырмалармен немесе шлейфтермен тегістеу қажет. Төменде берілген жағдайға қарай мүмкінді топырақты көктемде және күзде өндеулер беріледі.

12 тапсырма

Көбінесе сүрі жерге физико-химиялық және гидрологиялық қасиеттерін жақсартуды талап етуші, қатты ластанған танаптар қалдырылады. Алдында айтқандай, сүрі жерлер таза, екпе және арнайы болуы мүмкін.

Әр түрлі егіншілік аймақтарда таза сүрі жерлердің мынадай түрлері кездеседі: қара, ерте, жазықтілгішті, жазықтілгішті-гербицидті және гербицидті.

Қара сүрі жер көбінесе күздік дақылдар үшін қолданылады. Ол екі кезеңге бөлініп өңделеді: алғы дақылдарды орған жылы жазғы-күзгі және келесі жылғы көктемгі-жазғы.

Қара сүрі жердің негізгі өндеуі алғы дақылдарды орғаннан кейін бірден жасалады. Ол ауыспалы егістің басқа танаптарындағы жаздық дақылдар үінін сүдігерді өндеуден айырмашылығы жоқ аңызды сыдыра жырту және арамшөптер өнгесін мәдени жырту. Жыртудың алдында органикалық және минералдық тыңайтқыштарды енгізген дүрыс. Қара сүрі танаптың ең маңызды күту кезеңі — көктемгі-жазғы, бұл кезде бірнеше беткі және кабаттармен өвдеуді арамшөптер өнген сайын жасайды. Қабаттармен өңдеудің негізгі әрбір келесі өндеу тереңдігі бірнеше сантиметрге тереңдетіліп отырады. Осылай өңдегенде арамшеп (Тұқымдары және көпжылдық арамшөптердің вегетативті таралу органдары жүдеп жыртылатын қабат тиімді тазарады. Өндеу саны арамшөптердің өну қарқындылығына байланысты болады. Көктемгі-жазғы кезең жағдайы құрғақшылықты болса сүрі танапты күту қабатпен керісінше жасалады, яғни топырақты өңдеу тереңдігі біртіндеп азаяды.

Ерте сүрі танап. Қараға қарағанда ерте сүрі танаптың негізі өңдеуін алғы дақылды күзде орғаннан кейін емес, оны келесі жылы көктемде жасайды. Егер танап жатаған бидайыкпен ластанса тамырсабақты уату үшін көктемде қиылысты дискілеу жасайды жеке өскікдері екген соң жерді жыртады. Ерте сүрі танапты жазғы күту әдісі қара сүрі танабын өндеумен бірдей.

Жазык-тілгішті сүрі танап. Жазықтілгішті сүрі танабын өндеу ерекшелігі арамшептерді түтіктекуге жеткізбей, аралығы 20-22 күн сайын көктемгі-жазғы кезеңде жазықтілгіш культиватормен 4 беткі қабатты өңдеу жасалынуында. Тамыздың екінші бөлігінде 25-27 см терендікке жазықтілгіш-терең қопсытқышпен өңдеу жасалады

Күзі ұзақ жылы жылдары терең қопсытқаннан кейін арамшөптер өнсе, беткі қабатты өңдеу ұсынылады. Қара сұлымен қатты ластанған танаптарда, күзде алғы дақыл орылғаннан соң БМШ-15 тырма тісті шабақтауышпен тырмалау керек.

Көп жыл бойы жазықтілгішті өндеу жасалынған жерде 6-8 жылда бір реттен шымтілгіші бар соқамен жерді жыртуға болады. Жаңбырлы жазда егер танап атпатамырлы және тамырсабақты арамшөптермен ластанса сүрі танапты өндеуге КПЭ-3,8 немесе КТС-10-1 ауыр культиваторларын және ЛДГ-10 дискілі сыдыра жыртқыштарды жазықтілгішті құралдардың орнына қолданған дұрыс.

Егер жауқияқпен қатты ластанса сүрі жерді өңдеу технологиясының ерекшеліктері болады. Мұндай танаптарды жауқияқтың тамырсабақтары орналасқан тереңдіктен 2-3 см терең жыртады, кейін арамшөптер өнген сайын ауыр культиваторлармен жүдету үшін және тамырсабақтарын тырнап шығару үшін өңдеу керек.

Жазықтілгішті сүрі танаптың кемшіліктеріне өсімдік қалдықтарының топырақ бетінде болмауына байланысты жел эрозиясының пайда болуын, қарашіріктің қарқынды минерализациясын және топырақтың шамадан тыс борпылдақ болуынан судың булануын жахқызуға болады.

Жазықтілгішті-гербитіидті сүр танагг көпжылдық арамшөптермен ластанғанда тиімді. Көктемде тырмалаумен арамшөп тұқымдарын топыраққа енгіземіз, арамшөптер өскіндері пайда болғасын, маусымның басында, 2,2-2,5 кг/га әсерлі заттың мөлшері мен жаппай әсер ететін раундап немесе ұраған гербицидімен бүрку керек. Содан кейін жаз бойы арамшөптер өнген сайын механикалық өңдеулер, химиялық өңдеулермен алмастыру керек. Тамыз аяғында 25-27см терендікте терен қопсыту керек.

Егер танап далалы шырмауықпен ластанғанда, бірінші жазықтілгішті-культиваторлармен өндейді, кейін жаз бойы шілдеде механикалық өңдеулерді еткізбейді, арамшөпке жеткілікті жапырақ алаканык құруға мүмкіншілік береді. Тамыздың бірінші онкүндігінде 2.4Д гербицидімен немесе 1,0-1,2 кг/га ә.е.з. мөлшерімен бүркеді, айдың екінші бөлігінде 25-27см терендікте қопсыту жүргізіледі.

Бүрку кезектілігімен саны және жазықтілгішті сүрі танаптағы гербицидтердің тандауы ластану типімен және танаптағы арамшөп санына байланысты болады. Бұл сүрі танаптың жақсы-қасиеті оның жел эрозиясынан жақсы сақтандыруында. Сонымен қатар механикалық өңдеулер химиялық өңдеулермен алмастырылса арамшөптер толық құртылады.

Механикалық құрамы жеңіл қатты, тығыздалмайтын, топырақтарда, сүр танаптарда арамшөптермен күресті механикалық өндеулерден бас тартып, тек қана химиялық әдістермен күресуге болады. Өсімдік жамылғысының сақталуы оны жел және су эрозиясына төзімді болуына ықпал жасайды.

Сүр танапта егілетін дақылдарға қарай олар жаппай егілетін және отамалы болып бөлінеді және екі кезенде өнделеді, алғы дақылдың жиналуынан сүр танапта егілетін дақылды еккенше және сүр танапта егілетін дақылды жинағаннан негізгі дақылды епкенше.

Күзгі және себу алдындағы топырақты өңдеу бірінші кезеңде келесі әдістерден құрышады, алғы дақылдарды жинағаннан кейін аңызды сыдыра жыртып, аудара жырту, көктемде ерте тырмалау және себу алдында культивациялау. Егер сүр таншта отамалы дақылдар өнделсе, көктемгі-жазғы кезенде арамшөптерді өлтіріп, топырақты қопсыту үшін қатараралық өңдеу жасалады.

Сүр танапта егілетін дақылды жинаған соң жерді жыртады да арамшөптер өнген сайын беткі өндеу жасалады.

Арнайы сур танаптарға ықтырмалы, құрама және ықтырмалы-құрамалар жатады.

Сидератты сүр танап.

Топырақтағы органикалық заттарды байыту үшін, топыраққа жасыл тыңайтқыш ретінде жерге жырту үшін дақыл өсірілетін ауыспалы егіс танабы. Сондай дақылдарды сидерат дейді. Оларға бөрібұршақ, сераделла, түйежоңышқа, рапс және басқалар жатады.

Сидералды сүрі танап технологиясы бойынша өнделеді. Жобалап күздік дақылдарды егер алдында екі жұма бұрын сидератгы көк балаусаны топыраққа аудара жыртады. Көк балаусаны топыраққа жақсы енгізу үшін оны жырту алдына тыгыздайды, соқаккң әр тұрғыскның алдында дкскілі пышақ қояды. Жыртқаннан кейін немесе онымен бірге агрегатта топырақты тығыздайды.

Ықтырмалы сүрі танап. Оны өңдеу техкологиясы таза сүрі танапты өндеу технологиясына ұқсас. Олардан ерекшелігі қар жиналу үшін және топырақты жел эрозиясынан қорғау үшін шілдеде ықтырмалы дақылдар егеді - қыша, күнбағыс, жүгері ж. т. б. Ықтырмалардың арасы өсімдіктердің биіктігіне, жел режиміне байланысты болады 7-12 метр аралығында ауытқиды. Күзде еріген сулар жақсы сіңуі үшін терең қопсыту немесе жасалады.

Топырақтың беткі қабатын құрғатып алмау үшін ықтырма егер алдында тығыздаусыз терең өндеудің қажеті жоқ, одан беткі немесе таяз өңдеулер тиімді болады.

Арамшөптермен күресу үшін кейде ықтырма алдыңда шымтілгіші бар соқамен жерді жыртуға болады. Бұл жағдайда екі міндет атқарылады:

-Қыша дұрыс өнеді және арамшөптер басылады.

-Су эрозиясы болмау үшін ықтырмаларды беткей бойымен егуге болмайды.

Органикалық заттар мен минералды элементтерді толтыру үшін танапта алғы дақылды жинаған соң сабанды қалдыру, көң енгізу, фосфор тыңайтқышын қалдыру керек, кейін оларды топыраққа енгізу қажет.

Сүрі танапта сұлыны себу жазғы-күзгі кезеңдегі ылғал қорын сәл азайтса да, жалпы жауған жауын-шашынды белсенді қолдануын кетеруіне әсер етеді.

Шифрмен байланысты мәліметтер 49 кестеден алынады.

Шифрдың бірінші саны топырақ аймағына, типіне және типшесіне сәйкес келеді. Екіншісі — жер бедері мен механикалық құрамына, үшіншісі — ластану дәрежесі, төртіншісі - сүрі танаптың алғы және жоспарлы дақылына сәйкес келеді. Берілген жағдайға байланысты студент ең қолайлы сүрі танапты тандап, жоғарыдағы мысалда көрсетілген (49- кесте) ықтырмалы сүрі танапты өңдеу технологиясына сай өз өндеу технологиясын құрады.

6786 шифрмен берілген жағдай бойынша мысал келтірейік. Шифрдың бірінші санына сөйкес 43- кестенің алтыншы жолынан табамыз - құрғақ дала, карбонатты күңгірт қара қоңыр топырақтар, екінші сан жетінші жолдан — ауыр құмбалшықты аз еңкісті беткей, үшінші сан сегізінші жолдан —далалық шырмауык -3 балл және бұтақты бидайық - 2 балл, төртінші сан алтыншы жодцан — алғы дақыл сұлы, сүрі танаптан кейін жаздық бидай егіледі.

Тапсырма жағдайы бойынша ең қолайлысы жазықтілгішті - гербицидті сүрі танап.

15 тапсырма

Біріктілік топырақтың сыртқы күштердің үзу әсерінен қарсы тұру қабілеті. Ол топырақтың механикалық құрамына, құрылымдылыққа, ылғалдану дәрежесіне, органикалық болуына байланысты болады. Ең төменгі біріктілік топырақтың физикалық піскен кезеңінде болады.

Топырақтың өзіндік қарсыластығы мен оның қаттылығы арасында тығыз байланыстылық бар. Жоғары қаттылығы бар топырақты өндегенде үлкен тоң кесектер пайда болады, агрегаттың өнімділігі төмендейді де жанар май шығыны көбейеді.

.Топырақтың физикалық пісу күйі ең бастысы оның ылғалдылығымен аныкталады. Топырақтардың көбінде ол шекті далалық су сыйымдылықтан (ШДСС) 60-тан 90%-ға дейін ауытқиды. Топырақты өндеу әдістерінің көбін тек қана топырақтың пісу кезеңінде ғана жасауға болады. Физикалық пісу кезеңіне дейін өндесе топырақ құралдарға жабысып жүгады, нашар уатылады. Құрғақ топырақтарды өңдегенде оны тозандатады, тоң кесектер пайда болады т. б.Физикалық пісуді қарапайым әдіспен анықтау үшін бір уыс топырақты қысып кеуде биіктігінен жерге тастау керек. Егер ол ұсақ бөлшектерге бөлінсе пісу кезеңі бар дегені. Әдетте, физикалық пісу кезеңінде топырақ айдарының үсті сөл құрғап тұрады да, олардың арасы болады.Топырақтың физикалық пісуін дәлірек анықтау үшін танапқа трактормен байқау үшін кіріл көру керек.

Физикалық пісуге лайықты пайда болу кезеңі мен ьшғалдылық ауытқуы топырақтың механикалық құрамына, жер бедеріне және беткей экспозициясына, құрылымдық күйіне, қарашірік мөлшеріне, агрегаттың жылжу жылдамдығына және топырақты өңдейтін машиналардың жұмыс органдарының типіне байланысты болады. Жеңіл топырақтарда ауыр топырақтарға қарағанда физикалық пісу ертерек пайда болады; су айрықтар мен оңтүстік беткейлер солтүстікке карағанда ертерек кебеді. Топырақтарды дискілі құралдармен және тегістеп қопсытқышпен сапалы өңдеу үшін қажетті ылғалдылық аралығы культиваторларға қарағанда әлдеқайда кендеу болады. Агрегаттың жоғары жылжу жылдамдығында, төмен жылдамдыққа қарағаңда ылғалдылығы жоғарылағанда топырақты өңдеуге болады.Егер агротехникалық әдістер онтайлы кезенде және жоғары сапамен жасалса, өсімдіктердің өсіп-дамуына қолайлы жағдай туады, ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігі артады.Далалық жұмыстардың сапасын бақылау дегеніміз агрономиялық қызмет жағынан агротехникалық талаптардьщ орындалуын үнемі бақылау.

Аңыздарды сыдыра жырту. Аңыздарды сыдыра жыртқанда өндеу терендігін, арамшөптерді кесу дәрежесін, топырақтың қопсуын және танаптың тегістігін бақылайды.

Өндеу тереңдігін агрегаттың бірінші бақылау жолында, ол 20-30 м өткеннен кейін металды немесе ағаш сызғышпен тексереді. Сызғыш кіргізетін жерді сәл тегістеп тығыздайды. Өткен жол ұзындығынан 25-30 өлшемнен кем болмау керек. Өңдеудің орташа фактілі тереңдігі берілген тереңдіктен 2 см-ден аспау керек. Дискілі батареяның көлденең біркелкілігін бір батареяның жолынан көлденең өндеу тереңдігін өлшеп анықтайды. Ауытқу ±1 см-ден аспау керек.Сыдыра жыртқыш өткен қатар білік арасының биіктігімен өңделген танап бетінің тегістігі анықталады, ол 8-10 см-ден аспау керек.Кесілген және кесілмеген арамшөп санын алқабы 1м² (1х1м) рамка шегінде саналады. Рамкалар 10-15 орыннан кем емес жердің диагоналінен алынады. Арамшөптердің қиылу дәрежесін (Сп) мына формуламен анықтайды:

Мұнда, П - қиылған арамшөп саны, дана/м²,

Н - қиылмаған арамшөп саны, дана/м².
Пайдалануға ұсынылған әдебиеттер

1. 
   Тұрарбеков А.Т., А.В.Иванников Солтұстік Қазақстаңңың егіншілігі. Алматы: Қайнар, 1990. 217 бет.
   
2. 
   Ахметов К.А., Шрамко Н.В., Вольская Н.А. Егіншіліктегі топырақ қорғау ауыспалы егісі. Алматы: Қайнар. 1988. 164 бет.
   
3. 
   Можаев Н.И., Аринов К.К. және т.б. Өсімдік шаруашылығы. Оқулық, 1993
   
4. 
   Щепетков Н.Г., Аринов К.К., Карипов Р.Х., Искаков М.А. және т.б. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өңдіру, сақтау, қайта өңдеу және стандарттау технологиясы. Астана, 2000 ж. 456 бет.
   

5. 
   Сейтов И. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы Алматы.
   
6. 
   Мұқажанов К.М. Арамшөптер және олармен Солтүстік Қазақстандағы күрес. Дәрістер. Ақмола. 1987, 52 бет.
   

8. 
   Ахметов К.А., Вольская Н.А., Канафин Б.К. Продуктивность зерновых культур в севообороте. - В кн.: К вопросам агротехники полевых культур в Северном Казахстане.// Сборник научных трудов /ВНИИЗХ — Целиноград, 1987, с.3-9.
   
9. 
   Бараев А.И. Предшественники яровой пшеницы и место ее в севообороте. В кн.: Яровая пшеница. — М.: Колос, 1978. с.
   

10. 
    Бузмаков В.В., Нозолоцкий А.С. Севообороты в колхозах и совхозах. — М.Колос, 1978. - 335 с.
    
11. 
    Воробьев С.А. Основы полевых севооборотов. М.: Колос,1968. - 200с.
    
12. 
    Воробьев С.А. Севообороты интенсивного земледелия. М.:Колос, 1979, - 368 с.
    
13. 
    Воробьев С.А. и др. // Земледелие, М.: Агропромиздат, 1991,с. 152-233.
    

15. 
    Иванников А.В. Севообороты и обработка почв Северного Казахстана. Целиноград. 1985. с. 5-37.
    
16. 
    Карипов Р.Х. и др. Продуктивность зернового севооборота в зависимости от технологии подготовки пара. //Труды
    Целиноградского сельхозинститута. Т. 51. Целиноград, 1982,
    

18.Карипов Р.Х. Повышение продуктивности парового звена севооборота. // Труды Целиноградского сельхозинститута. Т. Целиноград, 1978.

19. 
    Можаев Н.И., Падерин А.В. Сравниетлъная оценка звеньев специализированных кормовых севооборотов при орошении и
    без орошения. // Труды Целиноградского сельскохозяйственного цнститута. Т.72. Целиноград, 1986, с. 44-51.
    
20. 
    Можаев Н.И., Падерин А.В. Сравнительная оценка кормовых севооборотов, насыщенных многолетними травами. // Вестник сельско-хозяйственной науки Казахстана. Алма-Ата, 1998, № 12, с. 36-38.
    

22. 
    Почвозащитная система земледелия. Под редакцией академика Бараева А.И. и доктора сельскохозяйственных наук Сулейменова М.К. Алма-Ата: Кайнар, 1985, с.5-40.
    
23. 
    Рекомендации по системе ведения сельского хозяйства. Целиноградская область. Алма-Ата: Кайнар, 1982,с. 51-56.
    
24. 
    Сулейменов М.К. Какому быть полю. Алма-Ата: Кайнар, 1991. с.5-40.
    

26Баздырев Г.И. Применение гербицидов при интенсивных технологиях возделывания основных полевых, овощных и плодовых культур. М.,1981.238с.

27.Безуглов В.Г. Применение гербицидов в интенсивном земледелии. - М 1981.238 с.

28.Борьба с сорняками при почвозащитной системе земледелия. –Целиноград 1981. 55 с.

29,Белецкий И.Н. Технология применения гербицидов .- Л., 1980. 148 с.

30,Воробьев С.А. и др. Земледелие. - М.: Агропромиздат, 1991, с. 81 -151.

Инструкция по определению засоренности полей, многолетних насаждений. культурных сенокосов и пастбищ. - М.: Агропромиздат. 1985.- 18 с.

31,Карипов Р.Х. Учет и картирование засоренности полей. - Акмола, 1994.-18с.

32.Карипов Р.Х., Латышев Н.Н. Влияние послепосевных обработок на засоренность посевов и урожайкость яровой пшеницы. //Труды Акмолинского сельхозинститута.-Акмола, 1994, с. 22-25.

33.Карипов Р.Х. Латышев Н.Н. К вопросу о вредоносности проса волосовидного в посевах яровой пшеницы. //Труды КНИИЗХ. Т.2. - Шортанды, 1996, с. 103-104.

34.Колмаков П.П. Овсюг-М., 1975. 191с.

35.Котт С.А. Сорные растения и борьба с ними. - М., 1961.- 365 с.Мальцев 36А.И. Сорная растительность СССР и меры борьбы с ней. - Л- М., 1962.-271 с..

37.Методические указания по прогнозированию засоренности сельскохозяйственных культур. - М.: ЦИНАО, 1985.-106 с.

38.Федоскин В.А. и др. Сорные растения Западной Сибири и агротехнические меры борьбы с ними. - Омск, 1987.-61 с.

39.Фисюнов А.В. Справочник по борьбе с сорняками.- М.: Колос, 1984.- 25с.

40.Бараев А.И. Основные положения почвозащитной системы земледелия и ее влияние на формирование урожая яровой шленицы.- В кн.: Яровая пшеница.-М.:Колос, 1978. 158-198 б.

41.Бахтин П.У. Исследования физико-механических и технологических свойств основных типов почв СССР.-М.:Колос, 1969. 2716.

42.Берестовский Г.Г. Обработка почв с легким механическим составом после многолетних трав. В кн.: Зональные почвозащитные технологии возделывания полевых культур-Сборник научных трудов ВНИИЗХ/ Целиноград: 1980. 75-79 б.

43.Бугайченко Н.В. Справочник пахаря.-М.: Россельхозиздат,1977. 143 б.

Буров Д.И. Научные основы обработки почв Заволжья.-Куйбышев, 1970. 294 б.

44.Вольская Н.А. Влияние различных технологий подготовки пара на продукгивность яровой пшеницы. В кн.: Некоторые вопросы полевых культур в Северном Казахстане, Сборник Научных трудов ВНИИЗХ/ Целиноград; 1983. 31-39 б.

45.Грабановский А.П. Комплект противоэрозионных машин, - М.: Агропромиздат, 1991. 234-518 б.

46.Данилов Г.Г., Каргин И.Ф., Немцев Н.С. Система обработки почвы: Росселъхозиздат, 1982. 269 б./

47.Зенкова Е.М. Богара, пары, урожай.-Алма-Ата: Кайнар, 1988.- 134 б.

48.Н.Зинченко И.Г., Скоробогатова В.Н. Результаты изучения эффективности комбинированного пара.- В кн.: Некоторые БОПРОСЫ агротехники полевых культур в Ссверном Казахстана. -Сборник научных трудов ВНИИЗХ/ Целиноград, 1983. 20-31 б.

49.Зинченко С.И. Эффективность различных приемов безотвальной обработки южных карбонатных черноземов Северного Казахстана. В кн.: Проблемы интенсификации почвозащитного земледелия.- Сборник научных ВНИИЗХ/-Целиноград: 1992,17-28 б.

50.Карипов Р.Х. Пары в Северном Казахстане. //Вестник науки Аграрного университета, Т.П, Астана, 1998. 79-83 б.

51.Карипов Р.Х. Итоги исследований по системе обработки почв в сухостепной зоне.//Вестниқ науки агоруниверситета - Акмола, 1994. № 1, 69-74.

52.Карипов Р.Х., Иванников А.В., Шрамко Н.В., Лампицкий В.П. Приемы повышения эффективности чистых паров и осенней обработки почвы в четырехпольном севообороте Алма-Ата: 1994 12 б.

53.Колмаков П.П., Нестеренко А.М. Минимальная обработка почвы.-М.: Колос, 1981. 24 б.

54.Ломакин М.М. Мульчирующая обработка почвы на склонах. - М.: Агропромиздат, 1988. 185 б.

55. Лурье А.Б. Справочник по настройке и регулировке сельскохозяйственных машин.- Л.: Колос, 1980-256 б.

56.Мальцев Т.О. Вопросы земледелия.- М.:Колос, 1971. 391 б.

57.Минимализация обработки почвы, Научные труды ВСХНИИЛ/ М.: Колос, 1984. 307 б.

58.Моргун Ф.Т. Обработка почвы и урожай.-М.: Колос, 1981.233

59.Нарцисов В.П. Научные основы системы земледелия.- М.Колос, 1982. 328 б.

60.Научные основы современных систем земледелия. Под Ред-Акад. ВАСХНИИЛ А.Н.Каштанова.-М.: Агропромиздат, 1988. 256 б.

61.Берлянд С.С. Очерки о земледелии и земледельцах. М.:1964.447б.

62.Богарное земледелие.-Алматы: Кайнар, 1976.-1756.

63.Воробьев С.А.,Каштанов А.Н.,Лыков А.М., Макаров И.П. Земледелие. М.:Агропромиздат. 1971.527 б.

64.Заславский М.Н. Эрозиоведение. Основы противоэрозионного земледелия.-М.:Высшая школа,1987. 367 б.

65гЗемледелие южкой зоны европейской части СССР. Под ред-

66гЗемледелие в степных районах Европейской части РСФСР,-М.: Россельхозиздат, 1967. 211 б.

67г Каштанова А.Н. Научные основы современных систем земледелия.-М.: Агропромиздат,1988. 256 б.

68.Нарциссов В.П. Научные основы систем земледелия.-М.: Колос,1982. 328 б.

69.Почвозащитная система земледелия. Под ред. Акад. Бараева А.И. и доктора сельскохозяйственных наук Сулейменова М.К.- Алма-Ата: Кайнар,1985. 199 б.

70.Сдобников С.С., Борзаковскйй И.В. Основы агрономии для зоны Западной Сибири и Северного Казахстана.- М.:Колос,1972. 320 б.

71.Агрофизические методы исследования почв.- М.: 1966.-258 б.

72.Бараев А.И., Зайцева А.А., Ветровая эрозия почв и меры их защиты. В кн. Почвозащитное земледелие.-М.: Колос, 1975. 7-82 б.

77.Бараев А...И., Госсен Э.Ф. Ветровая эрозия и борьба с ней в азиатской части СССР. В кн.: Эрозия почв и борьба с ней. -М-: Колос, 1980, 7-47 б.

78.Вершинин П.В., Мельникова М.К., Мичурин Б.Н., Мошков Б.Е., Поясов 79.Н.П., Чудновский А.Ф. Основы агрофизики –М 1959. 256-398 б.

80Гедройц К.К. Избранные сочинения. Т З.-М.: Сельхозгиз 1955.-560 б.

81.Вадюнина А.Ф. и Корчагана З.А, Методы исследования физических свойств почв и грунтов.-М.: 1987,53-87 б.

82.Джанпеисов Р. Эрозия и дефляция почв Казахстана.- Алма-Ата:Наука, 1977.-232 б.

83.Дояренко А.Г. Избранные сочинения. - М.:1963, 116-140 б.

84.Заславский М.Н. Эрозиоведение. Основы противоэрозионного земледелия.-М.: 1987.-376 б.

85.Иванников А.В., Шрамко Н.В., Мукажанов К.М. Земледелие Северного Казахстана. — Акмола, 1999. 25-30 б.

86.Качинский Н.А. Физика почв.-М.: 1965, 236-317 б.

87. Квасников В.В. Структура почвы как главное условие ее плодородия.-М., 1955.

89.Почвозащитная система земледелия. / Акад. А.И. Бараев пен ғылым докторы Сүлейменов М.К. редакциясымен.-Алма-Ата: 1985, 8-21 б.

90.Растворова О.Г. Физика почв.-Л.: 1983, 29-38 б.

91.Ревут И.Б. Физика почв.-Л.: 1972, 56-116 б.

92. Роктанэн Л.С., Иванников А.В. Научные основы Земледелия.-Целиноград, 1982, 31-41 б.

93.Сборник работ по методике исследований в области физики почв.-Л.: 1964, 43-121 б.

94. Шлеймович П.И. Физические свойства почв.-Алма-Ата: 1973, 56-66 б.

1.Топырақ құнарлылығы сипаттамасы

2.Топырақтың құнарлылық көрсеткіштері

3.Арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері

4.Арамшөптермен ластануды анықтау

5.Арамшөптермен күресу тәсілдері

6.Ауыспалы егістерді жіктеу құру принциптері

7.Топырақ өңдеудегі технологиялық операциялар мен қасиеттер

8.Отамалы дақылдардан кейін сүдігер өңдеу жүйесі

9.Екпелі көпжылдық шөптерден кейін сүдігер өңдеу жүйесі

10.Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік шығыс аймақтарында суармалы егіншіліктегі жаздық дақылдар үшін топырақ өңдеу жүйесі

11.Эрозияға ұшырайтын жерлердегі топырақ өңдеу жүйесінің ерекшеліктері

12.Топырақты минималды, нөлдік және жылдам өңдеу

13.Агроқұрылымдарға ұсынылатын ауыспалы егіс тізбектері

14.Топырақты үнемді өңдеу технологиясы маңызы.

15.Мақтаны дөңестерге егу технологиясы

1. Топырақ бетінің агрегаттық құрамы мен суға төзімділігі

2.С.И. Долгов және П.У.Бахтин бойынша топырақтың құрылымдық дәрежесі

3.Н.И. Савинов әдісі топырақтың агрегаттық құрамы мен суға төзімділігін анықтау.

4.П.И.Андрианов ұсынған, тұрған суда топырақтың суға төзімділігін анықтау

5.Топырақтың жел эрозиясына қарсы тұрақтылығын анықтау

6.Топырақтың құрылымы мен құрылымдылығы

7.Морфологиялық және агрономиялық жағынан топырақтың құрылымын бағалау ерекшелігі

8.Агрономиялық бағалы құрылым

9.Топырақтың қасиетгерін, режимдерін және құнарлылығын құрудағы құрылымның маңызы

10.Құрылымның пайда болуына қандай факторлар әсер етеді

11.Құрылымның жоғалуына не себеп болады

12.Топырақтың құрылымын қайта құру шаралары

13.Дефляциялы процестердегі құрылымның рөлі

14.Топырақтың эрозияға шалдығуын анықтау әдістері

15.Топырақ тығыздығы және оны анықтау

16. Топырақ тығыздығы және сипатталатын көрсеткіштігі

17. Топырақ тығыздығының өсімдіктің өсіп дамуына манызы

18.Өте борпылдақ және тығыз топырақтың дұрыс және теріс қасиеттері 19.Топырақтың оңтайлы және тепе-тендікті тығыздығы 20.Топырақтың көлемдік салмағы неге байланысты өзгереді және оны анықтау

21.Жалпы қуыстылық деген не және оны анықтау

22.Топырақтың тығыздығын реттеу агрономиялық шаралар

23.Топырақтың жыртылатын қабаттың құрылысын анықтау

24.Қыл түтікті қанығу әдісімен топырақтын жыртылатын

қабатының құрылысын анықтау

25.Топырақтын жыртылатың қабатының құрылысын үстінен сумен қанықтыру әдісі арқылы анықтау.

6.Топырақтағы қуыстар түрлері олардың маңызы

27.Капиллярлы және капиллярсыз қуыстылық ,олардың өсімдіке тиетін маңызы

28. Топырақтың жыртылатын қабатының құрылысының өсімдіктің тіршілігіне тиетін пайдасы

29.Топырақтың жалпы, капиллярлы және капиллярсыз қуыстылығы анықтау

30.Ылғалдылық жетіспейтін аймақтарда қолайлы құрылыс құру үшін қолданатын шаралар

31.Топырақтың жыртылатын қабатының қолайлы құрылысын құру шаралары

32.Топырақтың сулық қасиеттері және оларды анықтау әдістері

33.Максималды гигроскопиялық

34.Өсімдіктердің тұрақты солу ылғалдылығы

35.Топырақтың ылғалдылығын анықтау

36.Топырақ ылғалының маңызы ,оның түрлері

37.Қосымша су пайдалану мен су пайдалану коэффициенті. 43.Өсімдіктердің ылғалға қажеттілік көрсеткіштерінің сипаттамасы

38.Транспирациялық коэффициент .

39.Сумен қамсыздандыру жағдайын бағалау көрсеткіштері. 46.Судың топырақпен байланысу формалары

40.Топырақ ылғалдылығының қозғалғыштығы мен өсімдіктерге жетімдігі неге байланысты.

41. Су балансы . Топырақтың су ұстау қабілеті

42. Топырақтың су өткізгіштігі және су көтеру қабілеті

43. Топырақтың ылғалдылығын анықтайтын әдістері

44. Топырақтағы өнімді ылғал қорын қалай анықтайды?

45. Даладағы жұмыс басталу алдында күткен өнімді ылғал қорын анықтау әдісі

46.Қажетті қар қалыңдығы санау

47. Ылғалмен қамтамасыз етілуіне байланысты дақылдар өнімділігін саналау.
II Тарау. Арамшөптер және олармен күресу шаралары

48. Арамшөптердің келтіретін зияны және олардың биологиялық ерекшеліктері

49. Арамшөптерді жіктеу және олардың ең кең тараған өнімдерінің сипаттамасы

50.Тамыр жүйесі шашақты арамшөптер. Үлкен бақажапырақ /Plantago major/. 60.Баданалы және түйнекті арамшөптер. Домалақ бас жуа /Allium rotundum/.

51.Жатаған арамшөптер. Жатаған сарғалдақ /Ranunculus/.

52.Кіндік тамырлы арамшоптер. Ащы жусан /Artemisia absinthium/.

53.Тамыр сабақты /көген тамырлы/ арамшөптер. Жатаган бидайык, /Agropyrum repens/.

54.Атпатамырлы арамшөптер. Далалық сарықалуен /Сіrsium arvense

55.Копжылдық арамшөптер. Көпжылдық арамшөптердің кандай өзгешіліктері болады

56.Екі жылдық арамшептер. Сарыбас немесе дәрілік туйе жоңышқа /Melilotus oficinalis/.

57.Күздік арамшөптер. Қара бидай арпабасы(Bromus secalinus)

58.Кыстайтын арамшөптер. Егістік ярутка (Tlaspi arvense)

59.Кеш пісетін арамшөптер. Жасыл итқонақ (Setaria virides).

60.Жаздық ерте арамшөптер. Қара сүлы. (Аvena fatua)

61..Ауыл шаруашылық жерлердін ластануын есептеу және картаға

салу әдістері.

62.Органикалық тыңайтқыштардың құрамындағы арамшөптердің тұқым қорын анықтау

63.Өсіп тұрған арамшөптерді санау

64.Танаптардың ластануын өлшеудің сандық бақылау әдісі

65.Танаптардың арамшөптермен ластану картасын жасау әдістемесі

66.Алдын ала күресу шаралары.

67.Аз жылдық арамшөптермен күресу

68.Көп жылдық арамшөптермен күрес

69.Арамшептерді егістіктерде жою

71.Кең тараған гербицидтердің сипаттамасы

72Арамшөптермен биологаялық күресу шаралары

73.Арамшөптердің зияндылығы

74. Арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері

75.Қандай белгілері бойынша арамшөптерді жіктейді?

76. Қоректену типі бойынша арамшөптердің топтары

77.Тоғышар арамшөптердің тоғышар емес арамшөптерден айырмашылықтары

78. Күздік және кыстайтын арамшөптердің айырмашылықтары

79. Егістердің арамшөптермен ластануына қарсы бағытталған шаралар

80. Агротехникалық күресу принциптері

81.Гербицидтерді жіктеу негізі.

82. Жер үстімен бүркелеген кезде жұмыс ерітіндісінің шығыны қалай есептеледі?

83. Астық дақылдарының егістерінде дәнді арамшөптерге қарсы қолданатын гербицидтер

84.Арамшөптердің аралас ластану типі болған кезде қандай гербицидтер және оларды қолдану әдісі.

85.Жаппай әсер ететін гербицидтерді қашан және қандай танаптарда қолданады

86.Арамшөптермен биологиялық күресу шаралары неге негізделеді?

87.Арамшөптермен күресу шаралары жүйесінің қажеттілігі қандай?

88. Целиндірде топырақты сумен қанықтыру тәсілі бойынша оның жыртылған қабатыының құрлысын анықтау

89. Топырақтың агрегаттық құрамы мен суға төзімділігін анықтау

90. А.В. Николаев әдісі бойынша топырақтың Максималды гигроскопиялық ылғалдылығын анықтау

91. Топырақтың далалық ылғал сиымдылық шегін су құйылған алаң тәсілімен анықтау .

92. Топырақтыңқұрылым түзу ылғалын анықтау

93. Топырақтың су көтергіштік қабілетін анықтау

94. Топырақтағы арамшөптердің тұқым қорын және вегетативті

көбею мүшелерін анықтау

95. Танаптардың арамшөптермен ластану картасын жасау әдістемесі

96. Ауыспалы егістердің нобайларын құрастыру принциптері

97. Алғы егістерге қысқаша сипаттамасы

98. Әр түрлі аудандарға ұсынылған ауыспалы егістер

Солтүстік және Орталық Қазақстанның дәнді ауыспалы егістері

99. Топырақ қорғайтын ауыспалы егістер

100. Мал азықтық ауыспалы егістер.

101. Республиканың онүстігінде суармалы егіншіліктегі ауыспалы егістер

102. Ауыспалы егісте топырақты өңдеу жүйесін құру.

103. Күздік арамшөптер.

104. Тамыр сабақты /көген тамырлы/ арамшөптер

105. Кіндік тамырлы арамшоптер

106. Топырақтың физикалық-механикалық қасиеттері және орындалған далалы жұмыстардың сапасын бағалау

107. Жырту тереңдігін өлшеу және отамалы дақылардың қатараралық өндеулері

108. Топырақ қорғау техникасы мен өндеудің сапасын бақылау.

109 Топырақтың құнарлығы және мәдени түрлері

110 Топырақтың ауа режимі

111 Топырақтың жылу режимі

112 Топырақтың жел эрозиясына қарсы тұрақтылығын анықтау

113 Топырақ қорғау техникасы мен өндеудің сапасын бақылау.

114 Танаптардың ластануын өлшеудің сандық бақылау әдісі

115 Егіншіліктің аймақтық жүйелері

116.Әр түрлі топырақ типтеріндегі ылғал қорын есептеу

117.Жаздық ерте арамшөптердің өкілдерімен және

олардың тұқымдарымен танысу,суреттерін салу.

118.Атпатамырлы арамшөптердің өкілдерімен және

олардың тұқымдарымен танысу,суреттерін салу

119.Ауыспалы егістердің төсімін құрастыру әдістемесі

120.Ауыспалы егіске ауысу жоспарын және ротациялық кестені жасау әдістемесі.

121.Ауыспалы егістерді бағалау

122.Топырақты минималды өңдеу принциптері.

123.Топырақты күзде және көктемде өндеу

Формуладағы әр әріптің маңызын және есептегенде қолданатын бағалау көрсеткіш (кг,мм, дана және т.б.)
.А=( Сст/С)*100;

Н=100 А/Р;

;М=Н х d х 10000 х N ,

Н=100 А/Р,

.Р_с=НШС/10000,.

N=Н*S,Н=100А/Р,

М=Н х d х 10000 х N,

Н=100 А/Р