Дәрілік заттарды сақтауда қойылатын негізгі талаптар

Дәрілік препараттың қолдану мерзімін есепке алу журналы

1. Тест тапсырмалардың жауаптарын қорытындылау.

Өткізілген тақырыптар бойынша теориялық білімдерді және тәжірибелік тағлымдарды бекітуді ұсынады. Көрсетілген бақылау фармацевтикалық тауартанудан оқу материалын меңгерілуіне көмектеседі.

Фармацевтикалық қызметтің саласында нормативті-техникалық құжаттарды және заңдылық актілерді білу негізінде студент білу қажет:

• 
  тауар өткізу жүйесінің деңгейлерінің топтасуын;
  
• 
  дәріханаларды тауарлармен қамтамасыздандыру мекемелердің мақсаты мен міндеттерін;
  
• 
  тауарлармен қамсыздандыру жөнінде келісім шартты құрастыру тәртібін;
  
• 
  фармацевтикалық ұйымдарға тауарлардың келіп түсу құжаттарын;
  
• 
  фармацевтикалық тауарлардың топтасуын;
  
• 
  фармацевтикалық тауарлардың ассортиментін;
  
• 
  орау-буу заттардың, ыдыстардың топтасуын;
  
• 
  орау-буу заттардың тұтынушы қасиеттерін бағалануы, номенклатурасы, техникалық талаптарын;
  
• 
  дәрілік заттардың фармакологиялық топтары, токсикологиялық қасиеттері, агрегаттық жағдайы, физика-химиялық қасиеттері бойынша топтасуын;
  
• 
  әр түрлі топтардағы тауарлардың сақталуына қойылатын жалпы талаптарын;
  
• 
  дәрілік препараттардың физика-химиялық қасиеттерін;
  
• 
  дәрілік өсімдік шикізаттың және дайын дәрілік заттардың сақталуын.
  

• 
  фармацевтикалық тауарлардың өткізу бойынша жұмысын ұйымдастыруды;
  
• 
  қамсыздандырушылардан тауарларды қабылдау кезінде құжаттармен жұмыс жасауды;
  
• 
  қамсыздандырушылармен есептесуді безендіруді;
  
• 
  фармацевтикалық тауарлардың тауартанулық талдауы жүргізуді;
  
• 
  қабылдау актін толтыруды;
  
• 
  қамсыздандырушыларға арыз хат толтыруды;
  
• 
  ассортименттің сапалық көрсеткіштерін анықтауды;
  
• 
  фармацевтикалық тауарларға тұтынушылық сұраныс талдауын жүргізуді;
  
• 
  ыдыстардың және орау-буу заттардың дәріханалардың өндірістік қызметінде дұрыс іріктеуді және қолдануды;
  
• 
  ыдыстардың, орау-буу материалдарының сақталу тәртіптерін ұйымдастыруды;
  
• 
  дәрілік заттардың және ММЗ – сақталу бөлмелерін жабдықтауды;
  
• 
  топтасуға байланысты дәрілік заттарды орналастыруды;
  
• 
  дәрілік заттарды дұрыс сақталуына жағдай жасауды.
  

1. 
   Тауар өткізу жүйе деңгейлерінің топтасуы.
   
2. 
   Қазақстан Республикасында фармацевтикалық саланың дамуы.
   
3. 
   Қазақстан Республика фармация комитетінің, медициналық және фармацевтикалық өнімнің мақсаты мен міндеттері.
   
4. 
   Дәріханалық қойманың, фирманың, дәріхананың мақсаты мен міндеттері.
   
5. 
   Фармацевтикалық өнімнің импортын және экспортын лицензиялау.
   
6. 
   Тауарлармен қамсыздандыру үшін келісім шартты құру, керекті құжаттарды толтыру.
   
7. 
   Дәріханалық қоймаға фармацевтикалық тауарларды қабылдау және оны құжатты толтыру.
   
8. 
   Қамсыздандырушыларға арыз хатты жазу тәртібі.
   
9. 
   Қамсыздандырушылармен есептесу.
   
10. 
    Дәріханаларға тауарларды қабылдау тәртібі және құжаттық безендірілуі.
    
11. 
    Фармацевтикалық тауарлардың топтасуы. Код, кодтың құрылымы. Классификаторлар.
    
12. 
    Фармацевтикалық тауарлардың ассортименті. Класс, топ, түр туралы түсінік.
    
13. 
    Ассортименттің құрылымы жәй, күрделі, топтық, жайылған, жанама және аралас ассортимент туралы түсінік.
    
14. 
    Міндетті және бос ассортимент.
    
15. 
    Ассортименттің сапалық көрсеткіштері: ендігі, толықтығы, тереңдігі, қолдану, жаңалығы, тұрақтылығы.
    
16. 
    Ассортиментпен басқару.
    
17. 
    Орау-буу заттары туралы түсінік.
    
18. 
    Ыдыс дегеніміз не? Ыдыстардың топтасуы. (Мысалдар келтіріңіздер).
    
19. 
    Ыдыстарға және орау-буу заттарға қойылатын талаптар.
    
20. 
    Дәрілік заттарды өндіруінде қолданылатын тығындау материалдардың түрлері.
    
21. 
    Ыдыстардың және орау-буу заттардың техникалық деңгейін бағалаудың негізгі шектері.
    
22. 
    Орау-буу заттардың жаңа түрлерін жасаудың негізгі бағыттары.
    
23. 
    Орау-буу заттардың арнайы түрлері.
    
24. 
    Сақтау ерекшеліктеріне байланысты дәрілік заттардың топтасуы.
    
25. 
    Дәрілік заттарды және медициналық мақсатта қолданылатын бұйымдарды сақталуына ұйымдастыруға қойылатын жалпы талаптар. Дәрілік заттарды орналастыру принциптері.
    
26. 
    Дәрілік заттардың физика-химиялық қасиеттеріне байланысты сақтау ерекшеліктері.
    
27. 
    Дәріханаларда есірткі, улы және әсері күшті дәрілік заттардың сақталу ерекшеліктері.
    
28. 
    Дайын дәрілік заттардың сақталуы.
    
29. 
    Дәрілік өсімдік шикізаттың сақталу ерекшеліктері
    
30. 
    Дәрілік заттардың қолдану мерзімін бақылау.
    

Барлық ақпараттық материал алдыңғы сабақтардың әдістемелік нұсқауларында берілген.

Студенттердің білім деңгейін анықтауға арналған тест бақылауын жүргізу.

Билет бойынша бағдарламалық бақылау жүргізу. Тәжірибелік тағылымдарын бақылау.

Тақырып 7: Байлап-таңу заттары. Медициналық гипс.
таҚырыптыҢ Өзектілігі:

Байлап-таңу заттардың негізгі тағайындалуы – жараны екіншілей індеттелуінен сақтау және тез бітіп жазылуын қамтамасыз ету. Тұрғындарды және емдеу - сауықтыру мекемелерді дәрі-дәрмектермен қамтамасыз етудің ішінде байлап-таңу заттарының және медициналық гипстың сұранысын қамтамасыз етудің маңызы зор.

Студенттерге байлап-таңу заттарының түрлерін, қолдануын және оларға тауартанулық талдауды жүргізуге үйретуді

• 
  байлап-таңу материалдар, дайын байлап-таңу материалдар, жаңа байлап-таңу материалдар туралы түсініктерді;
  
• 
  осылардың түрлерін, қолдануын, зиянсыздандыру әдістерін, сақталу ерекшеліктерін;
  
• 
  медициналық гипстың физикалық қасиеттерін.
  

Нормативті актілер, медициналық тауартану, фармацияның ұйымдастыру және экономикасы курсының білімдері негізінде студенттер жасай алуға тиіс:

• 
  байлап-таңу заттардың тауартанулық талдауын жүргізуді;
  
• 
  байлап-таңу заттардың функционалдық қасиеттерін анықтауды (химиялық тазалығын, өткізгіштігін, сорып алу қасиетін, жұмсару тездігін);
  
• 
  байлап-таңу заттардың сақталуын ұйымдастыруды;
  
• 
  медициналық гипске тауартанулық талдауды жүргізуді;
  
• 
  медициналық гипсті сақтауды ұйымдастыруды.
  

1. 
   Байлап-таңу материалдары және сипаттамасы.
   
2. 
   Мақта, оның түрлері. Мақтаның тауартанулық талдануы.
   
3. 
   Алигнин, түрлері. Сапасына қойылатын талаптар.
   
4. 
   Медициналық дәке. Дәкенің тауартанулық талдауы.
   
5. 
   Дәкеден жасалған дайын заттар, олардың сипаттамасы.
   
6. 
   Бинттердің түрлері. Оралып-буулуы, таңбалануы, өлшемдері және сақталуы.
   
7. 
   Лейкопластырлар. Сипаттамасы, түрлері, шығару формалары.
   
8. 
   Байлап-таңу заттардың басқа да түрлері (қорғаушы жұқа қабықшалар, таңғыштар).
   

9. 
   Байлап-таңу заттардың тауартанулық талдауы.
   
10. 
    Байлап-таңу материалдардың зиянсыздандыру әдістері.
    
11. 
    Байлап-таңу заттардың сақталуы және тасымалдануы.
    
12. 
    Медициналық гипстің алыну қасиеттері.
    
13. 
    Медициналық гипсті дәріханалық мекемелерде сақтау ерекшеліктері.
    

• 
  көзге арналған;
  
• 
  гигиеналық;
  
• 
  хирургиялық.
  

Медициналық гигроскопиялық мақтаға қойылатын талаптар:

• 
  мақта жақсы таралған болу керек, таралмаған тығыз талшықтар үлесі 1,5-5%, мақта шаңының үлесі 0,1-0,2% жоғары болмау керек.
  
• 
  Мақтаның сулы сығындысының бейтараптылығы (Рн – 7,0-7,5). Оны қызыл және көк лакмус қағазымен анықтауға болады.
  
• 
  Мақтаның ылғалдығы – 8,0%, ал вискозды мақтаның 9,2% жоғары болмау керек;
  
• 
  Мақта құрамында хлорлы, күкіртқышқылды, кальций тұздарының қосылыстары болмауы керек. Оны анықтауды ерітінділердің опалесценцияларын салыстыру арқылы анықтайды.
  

Алигниннің кемшіліктері - ұзақ сақталуда тез тозуы, декструкциялануы (ұнтаққа айналып кетуі) және жоғары ылғалдықта еріп кетуі. Алигниннің эластикалық қасиеті төмен, сондықтан байлап-таңуда мақтамен қолданылады.

Дәкенің арнайы түрлеріне қан тоқтатқан және гемостатикалық дәкелер жатады.

• 
  қан тоқтатқыш дәке;
  
• 
  гемостатикалық дәке;
  
• 
  дәкелі-мақталы жастықшалар;
  
• 
  дәкелі-мақталы лента;
  
• 
  дәкелі бинттер;
  
• 
  гипстік бинттер;
  
• 
  эластикалық медициналық гипс;
  
• 
  түтікшелі медициналық бинттер;
  
• 
  эластикалық түтікшелі бинттер;
  
• 
  байлап-таңу пакеттері;
  
• 
  бекіткіш контурлы таңбалар ;
  
• 
  дәкелі салфеткалар;
  
• 
  пенопластан жасалған салфеткалар;
  
• 
  дәкелі шариктер.
  

Таңу материалдарын құрғақ желдетілетін үй-жайда іші ашық бояумен боялған шкафтарда, сөрелерде және тұғырықтарда сақтайды, олар таза ұсталуы қажет. Таңу құралдары қойылған шкафтарды дүркін-дүркін 0,2 пайыз хлорамин әкпен сүртіп отырады.

Залалсыздандырылған таңу материалдары (бинттер), дәке салфеткалары, мақта. зауыттық орауда сақталады. Оларды бірінші ашылымдағы орауда сақтауға болмайды.

Залалсыздандырылмаған таңу материалдары (мақта, дәке) тығыз қағазға немесе түктерге (қаптарға) салып, сөрелерде немесе тұрғылықтарда сақтайды.

Гипстің сапасын алдын ала органолептикалық тексереді. Жоғары сапалы гипс құрғақ, түйіршіксіз, ақ түсті, бидай ұны секілді консистенциялы, қолмен ұстағанда оңай себеленеді. Жоғары сапалы гипс сумен араласқанда өзінің түсін және иісін өзгертпеу керек; ал гипс төмен сапалы болса ол сумен араласқанда сұр түске айналып дымқыл жағымсыз иіс шығады (күкіртқышқылының). Сол сияқты гипстің сапасын анықтауда бірнеше әдіс бар:

1. 
   Гипстің аз мөлшерін бұйрек тәрізді тазикке салып, сумен араластырады яғни мына қатынаста: 1 бөлек су +2 бөлек гипстен қаймақ тәрізді консистенсия түзілгенше араластырамыз. Тазиктегі түзілген масса ені 1-2 см-ден аспау керек; 6-7 минуттан кейін гипс қатаяды, сол қатайған пластинканы жерге бірнеше рет ұрып көргенде сол қатты күйде қалу керек, ал сынған жағдайда майда ұсақтанбай сыну керек.
   
2. 
   Гипстың аз мөлшерін алып тең мөлшерде сумен араластырамыз, түзілген массадан диаметрі 2-3см етіп шарик жасаймыз; масса қатайған соң шариктерді полға тастап көреміз; сонда ол бүтін күйде қалмау керек және бірнеше бөлікке бөлінеді; яғни сапасы төмен гипс өте жай қатаяды (6-8 минуттан көп) және өте майда бөліктерге бөлініп кетеді (ұсақтанады).
   
3. 
   Гипсті құрғақ бөлмеде сақтау керек. Егер гипс ылғалданса, оның сапасын кептіргіш шкафта 120-130⁰С-та 6-8 сағат қайта кептіреміз, (қабат қалыңдығы 5-6 см) және периодты түрде орналастырамыз. Гипсті аузы ашық ыдыста, яғни газда кептіруге болмайды, ол жағдайда ол ыдырап кетуі мүмкін және 600⁰-та жарамсыз гипс түзіледі және оны ‘’өлік’’ гипс деп те атайды.
   

Мақтаның жұтымдылық қасиетін анықтау.

Құрғақ мақтамен суланған мақтаның салмақ қатынастары (пайызға көбейіткенде) мақтаның жұтымдылық коэффициенті деп аталады.

Дәкенің сапалық көрсеткіштерін анықтау:

а) суланғыштығы:

5х5 см. дәке қиындысын су бетіне ыдыс қабырғасына тигізбей батырады. Ыдыстың түбіне түскен уақытын анықтайды (5-10сек аралығында).

б) капиллярлығы:

5х15см дәке қиындысын дайындайды, оның бір ұшын штативке бекітіп, бір шетін Петри шынысындағы эозиннің 1:1000 қатынастығы ерітіндісіне тигізіп, бір сағатқа қалдырады.

Эозин ерітіндісі дәке бойымен неше см көтерілгендігін анықтайды (10см кем болмау керек).

3 тапсырма

Медициналық гипстің сапасын тексеру:

а) органолептикалық

б) жабысу қабілетін

Фармацевтикалық тауарлардың ішінде тазалық және гигиеналық бұйымдары әр түрлі шикізаттардан жасалған бұйымдардың бір бөлігін құрайды және де белгілі бір жүйеде қолдануға арналған. Фармацевт - әр заттың, бұйымның қызметін, қолдануын және олардың айырмашылығын жақсы білуі қажет. Фармацевтің білімділігі және тағылымдары оның тәжірибелік жұмысында фармацевтикалық тауарларды дұрыс қабылдап, босатуды ұйымдастыруына ықпал етеді.