Қазақстан республикасының денсаулық сақтау министрлігі bilim foundation қОҒамдық Қоры балалар мен жасөспірімдер арасында девиантты мінез-қҰЛЫҚТЫҢ алдын алу шаралары

Девианттық мінез-құлықты алдын алу мәлімдеушісімен позитивті бағаланатын кестеде белгіленген әрбір тармақ бір балл ретінде бағаланады: егер бір-екі тармақ белгіленсе, онда алдын алу тиімсіз, егер 3-6 балл белгіленсе, онда алдын алу өзінің позитивті әрекетін бастады, егер 9-7 балл белгіленсе, онда девиантты мінез-құлықты алдын алуды баланың мінез-құлқына тиімді, позитивті әсер ететін ретінде бағалауға болады.

Осылайша, девианттық мінез-құлықтың алдын алу мақсатында балалармен және жасөспірімдермен жұмыс жасау нәтижелерін бағалау ересектерге, мамандарға, балаларға және жасөспірімдерге тұлғалық өсу, баланың өзінің психо-эмоционалдық жағдайымен, мінез-құлқымен жұмыс жасау әдістері мен тәсілдері, іс әрекеттері қаншалықты дәрежеде меңгерілгендігін немесе меңгерілмегендігін анықтауға мүмкіндік береді. Девианттық мінез-құлықты алдын алу нәтижелерін бағалау алдын алу нәтижелерінің оның мақсатына сәйкестігін және оның қаншалықты қол жеткізілгендігін анықтауға мүмкіндік береді.


ҚОРЫТЫНДЫ
ҚР ДСМ бастамашы болған девиантты мінез-құлықтың пайда болу себептерін, девиацияны туғызатын тәуекел факторларын зерттеу және олардың алдын алу бойынша жүйелі шараларды әзірлеу девиантты мінез-құлықтың таралу деңгейі туралы ресми статистика деректерін талдау тұрғысынан, сол сияқты девиантты мінез-құлықтың себептері мен факторларын және оның алдын алу жүйесін теориялық-эмпирикалық зерттеу тұрғысынан өзектілік критерийлеріне сай келеді.

Осы зерттеуде девиантты мінез-құлық балалар мен жасөспірімдер өздігінен жеңе алмайтын, соның салдарынан әлеуметтік нормаларды, қағидаларды қабылдай алмайтын және сақтай алмайтын физиологиялық, эмоциялық және когнитивтік қиындықтарды басынан өткерген балалар мен жасөспірімдердің мінез-құлығы ретінде қарастырылады.

Отандық және шетелдік зерттеулерді талдау және 2018 жылғы қыркүйек-желтоқсанда жүргізілген, балалар мен жасөспірімдердің девиантты мінез-құлығының пайда болуына ықпал ететін себептер мен тәуекел факторларын зерттеу негізінде балалар мен жасөспірімдерд девиантты мінез-құлықтың алдын алудың жүйелі шаралар үлгісі және оларды бақылау мен бағалау жүйесі ұсынылды.

1. 
   Мектептердің тәжірибесінің негізінде девианттық мінез-құлықты ерте диагностикалау үшін психодиагностикалық база құру.
   
2. 
   Девианттық мінез-құлықты диагностикалау үшін сәйкес келетін психодиагностикалық құралды әзірлеу.
   
3. 
   Девианттық мінез-құлықты алдын алудың тиімді бағдарламасын жүзеге асыратын мектептердің тәжірибесінің негізінде алдын алу бағдарламаларын әзірлеу. Пилотаждық ендіру, олардың тиімділігін бағалау.
   
4. 
   Қиын өмірлік жағдайға душа болған отбасылармен, бейәлеуметтік өмір салтын ұстанатын отбасылармен мекемеаралық комиссиялардың қызметінің бағдарламасын жасау.
   
5. 
   Оқушыларда девианттық мінез-құлықты және тәуекел факторларын анықтау сұрақтары бойынша оқушыларды, педагогтарды, ата-аналарды оқыту бағдарламасын әзірлеу.
   
6. 
   Тәуекел тобындағы оқушыларды ерте диагностикалау және түзету-дамытушы қызметі саласында әлеуметтік педагогтың және педагог-психологтың құзыреттіліктерін жоғарылату.
   

1. 
   «Бала құқықтары туралы» Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы N 345 Заңы.
   
2. 
   «Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы» Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9 шілдедегі N 591-ІІ Заңы.
   
3. 
   «Құқық бұзушылық профилактикасы туралы» Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 29 сәуірдегі № 271 Заңы.
   
4. 
   «Білім туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319-ІІІ Заңы.
   
5. 
   "Қазақстан-2050" Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Қазақстан Республикасының Президенті - елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы, Астана қ., 2012 жылғы 14 желтоқсан.
   
6. 
   Қазақстан Республикасы Президентінің 1996 ж. 15 шілдедегі №3058 өкімімен мақұлданған «Қазақстан Республикасындағы этномәдени құрылымдардың тұжырымдамасы».
   
7. 
   Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 21 маусымдағы № 2347 қаулысымен бекітілген «Қазақстан Республикасындағы білім алушы жастарды құқықтық оқыту тұжырымдамасы».
   
8. 
   Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 27 ақпандағы № 191 қаулысымен мақұлданған «Қазақстан 2020: болашаққа жол" Қазақстан Республикасы мемлекеттік жастар саясатының 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы».
   
9. 
   Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 21 қарашадағы № 1500 қаулысымен мақұлданған «Қазақстан Республикасындағы адамгершілік-жыныстық тәрбилеу тұжырымдамасы».
   
10. 
    «Әлеуметтік қызмет көрсету жүйесін одан әрі жаңғырту тұжырымдамасы», Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі, Астана 2017 ж.
    
11. 
    «Балаларға арналған қосымша білім беру ұйымдары түрлері қызметінің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 14 маусымдағы № 228 бұйрығы.
    
12. 
    Қазақстан балалары. Статистикалық жинақ. ҚР ҰЭМ Статистика комитеті, БҰҰ Балалар Қоры (ЮНИСЕФ). - Астана, 2017.
    
13. 
    2016 жылғы TransMonEE деректер базасы: Данные по странам ЦВЕ / СНГ https://www.unicef-irc.org/databases/transmonee/index_rus.html.
    
14. 
    2017 жылы Қазақстан Республикасындағы балалардың жағдайы туралы баяндама. - Астана, 2017. – 148б. // http://www.bala-kkk.kz/sites
    
15. 
    Кунаева Д.А., Жатканбаева А.Е., Карибаева А.А. Оценка ситуации в сфере ювенальной юстиции. – Астана, 2017. – 390б.
    
16. 
    Клейберг Ю.А. Социальная психология девиантного поведения. – М.: ТЦ Сфера, 2000.
    
17. 
    Гоголева А. В. Аддиктивное поведение и его профилактика. - М.: Мәскеу психологиялық-әлеуметтік институты, 2003. — 240 б.
    
18. 
    Олиференко Л.Я., Шульга Т.И., Дементьева И.Ф. Социально-педагогическая поддержка детей группы риска. – М.: «Академия» баспа орталығы, 2000.
    
19. 
    Ершова И.А. Подготовка педагога к профилактике девиантного поведения подростков в отечественном и зарубежном социально-педагогическом опыте: на материале Англии и США: Автореф….с.ғ.к. – Калининград, 2005. – 25б.
    
20. 
    Галич Г.О., Карпушкина Е.А., Корчагина Л.Н., Морозова Н.Л., Тупарева Н.В. Профилактика девиантного поведения детей и подростков // Известия Пензенского государственного педагогического университета им. В.Г. Белинского //https://cyberleninka.ru/article/n/profilaktika-deviantnogo-povedeniya-detey-i-podrostkov.
    
21. 
    Атикова Л.П., Лыков А.Ф., Шулепов В.В. Отклоняющееся (девиантное) поведение, как причина преступности несовершеннолетних // Оқу-әдістемелік құрал, Алматы, 2003ж. – 33б.
    
22. 
    Шалгимбаев Т.М. Особенности личностных свойств и межличностных отношений подростков с дезадаптивным поведением и их учет в реабилитационной работе: дис. аворефераты. Алматы, 2004- 31 б.
    
23. 
    Бекмуратова Г.Т. Особенности самосознания личности современных подростков с нарушениями поведения: психол. ғылымдары канд. авторефераты Алматы, 2008 – 30 б.
    
24. 
    Кузубова М, Сидорова Л., Бекмамбетова С. Основные направления работы с учащимися девиантного поведения» // Әдістемелік оқу құралы, Алматы, «A.Media Consulting» ЖШС, 2008 – 82 с.
    
25. 
    Акажанова А.Т., диссертация по теме исследования «Психолого-педагогическая коррекция девиантного поведения несовершеннолетних» (2009) – 32 б.
    
26. 
    Арымбаева К.М. Научные основы проектирования содержания социально-педагогической реабилитации подростков девиантного поведения: пс.ғылымдары канд. авторефераты. - Алматы, 2010. – 45 б.
    
27. 
    Акажанова А.Т. Психология девиантного поведения несовершеннолетних: теория и практика: монография. – Алматы, «Ценные бумаги» баспасы, 2011. – 304 б.
    
28. 
    Турдалиева Б.С., Аимбетова Г.Е., Абдукаюмова У.А., Байсугурова В.Ю., Мусаева Б.А. Здоровье детей и подростков Республики Казахстан: проблемы и пути решения // ҚазҰМУ жаршысы. – Алматы, 2012.
    
29. 
    Курбаналиева М.К. Психолого-педагогическое сопровождение воспитанников с делинквентным поведением в закрытых учреждениях: Дисс. … доктора философии (PhD). – Алматы: Абай ат. ҚазҰПУ, 2016. – 405б.
    
30. 
    Хрущёв В.А., Чашев И. Психолого-педагогические аспекты проблемы трудновоспитуемости школьников // М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің жаршысы. – 2016. - №1(30). - 172-177б.
    
31. 
    Жигампар А.М. Отечественный и зарубежный опыт исследования девиантного поведения // Инновациялық Еуразиялық университеттің жаршысы, 2011 // https://articlekz.com/article/13538.
    
32. 
    Первушина Е. Это страшное время: новый опаснейший наркотик становится популярным среди школьников в Алматы // https://www.caravan.kz/news/ehto-strashnoe-vremya-novyjj-opasnejjshijj-narkotik-stanovitsya-populyarnym-sredi-shkolnikov-v-almaty-474695.
    
33. 
    Садвакасов Н. Молодежь и наркомания // http://mysl.kazgazeta.kz/?p=10627
    
34. 
    Валиева А.Б., Изакова А.Т. К вопросу совершенствования профилактической работы с обучающимися по проблеме девиантного поведения // Психология в школе. Практические вопросы психологии. №11 (125), 2018ж. 14-20 б.
    
35. 
    Валиева А.Б., Изакова А.Т. О проблеме превенции девиантного поведения детей и подростков // Сборник Неспубликанского научно-методического семинара на тему «Подготовка будущих специалистов в рамках «Рухани жаңғыру»: инновация и практика». Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университті, әлеуметтік ғылымдар факультеті.19 қазан, 2018 жыл. 295-300 бет.
    
36. 
    Изакова А.Т., Валиева А.Б. Актуальные аспекты превентивной деятельности по проблеме девиантного поведения детей и подростков // Білімдегі жаңалықтар №4 (64), 2018 ж. 37-43 б.