Ќазаќстан Республикасыныњ білім жєне ѓылым министрлігі

Павлодар

ББК 24. 7я7

В 93


С.Торайғыров атындағы ПМУ Ғылыми кеңесімен мақұлданған

Рецензент:

Құрастырған: Т. С. Байжұманова

В 93 Жоғары молеулалық қосылыстар: лабораториялық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар/ құраст. Т. С. Байжұманова. – Павлодар, 2005. – 21 б.

"Жоғары молекулалық қосылыстар" пәні бойынша лабораториялық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқауда жұмыстың бырысы, техникалық қауіпсіздік туралы ережелер, теориялық бөлім, тақырып бойынша бақылау сұрақтары және есептер берілген.

Әдістемелік нұсқау талаптарға (МЖМБС және т.б., типтік бағдарламаларға) сәйкес құрастырылған

удк 546. 172. 1 (07)

ББК 24. 7я7

© Байжұманова Т.С., 2006

Әдістемелік нұсқауда химия зертханасында жұмыс жүргізу ережелері, қауіпсіздік шаралары, улы заттармен жұмыс істеудің шарттары, химиялық ыдыстар мен құралдарды дұрыс қолдануға ерекше көңіл бөлінген.

Бұл әдістемелік нұсқауларда әрбір жұмысқа қысқаша теориялық материал, жұмыстың мақсаты мен орындалу барысы, бақылау сұрақтары және есептер берілген.

Тәжірибе жұзінде алынған мәліметтер бойынша математикалық есептеулер жұргізіп, заңдылықтарды тұжырымдайды, құнды пікірлерді қорытындылайды. Лабораториялық эксперимент жүзінде студенттер теориялық білімдерін жетілдіріп, ой-өрістерін кеңейтеді.

Лабораториялық сабақтарда студенттер лабораториялық жұмыстар орындауға дағдыланып, жоғары молекулалық қосылыстар пәнінен арнаулы химиялық приборлармен жұмыс істеуді үйренеді. Бұл әдістемелік нұсқауда жоғары оқу орындарында кеңінен қолданылатын жұмыстар іріктеліп алынған.

1 Химия лабораториядағы сақтық шаралар және жұмыс жасау ережелері

1.1 Алдын ала оқып, жұмыстың мазмұнымен толық танысу

керек

2. 
   Тәжірибеге қажетті ыдыстар, құрал-жабдықтар мен
   

1.3 Жұмыс ретін және барысын нұсқау бойынша жүргізеді

1.4 Тәжірибе барысындағы өзгерістерді мұқият бақылап, жұмыс

орнын таза ұстау керек.

1.5 Тәжірибе нәтижесін арнайы жұмыс дәптеріне жазу керек.

1.6 Дәптерде күні, айы,тақырыбы, жұмыс барысы (сызбанұсқау

немесе құрал суреті), байқалған құбылыстар, реакция теңдеулері, есептеулер және қорытындылар жазылады.
2 Химиялық реактивтер және оларды пайдалану ережесі
Зертханалық жұмыстарға қажетті реактивтер арнайы шкафтарда

сақталады. Тазалығы жағынан реактивтер: химиялық таза (х.т.), анализ үшін таза (а.ү.т.), таза (т) деп бөлінеді. Осыдан басқа реактивтер:спектральды таза (сп.т), ерекше таза (е.т), тазартылған (т) және техникалық (техн) болып бөлінеді. Реактивтерді пайдаланғанда олардың қасиеттерін білген жөн (оталғыштығы, улылығы, қопарылыс беретін қоспалар түзуі). Ерітінділерді және құрғақ тұздарды шыны ыдыстарда сақтайды, ол ыдыстарды шыны , резина немесе ағаш тығынмен жабады. Әрбір ыдыста реактивтің аты, сапасы (х.т,. а.ү.т. немесе т.б.) және концентрациясы көрсетіледі. Егер жазуы (этикеткасы) болмаса, ол реактивті пайдалануға болмайды.

3.2 Артық алынған реактивті ыдысына салуға немесе құюға

болмайды.

3. 
   Реактивті алғаннан кейін ыдысты тығынмен жауып орнына
   

3. 
   Құрғақ реактивтерді темір немесе фарфор қасықшамен
   

3. 
   Егер реактивті пипеткамен алса, оны жуу керек.
   
4. 
   Улы және оталғыш заттармен аса сақтықпен жұмыс істеу
   

жүргізеді.

2. 
   Тартпа шкафта жұмыс істегенде оның терезесін ¼-1/5
   

4.3 Тәжірибені кір ыдыста жасауға тиым салынады.

4.4 Аммиак, хлор, бром, иод, азот қышқылы, т.б. ұшқыш заттар

бөліне жүретін жұмыстарды тартпа шкафта жүргізу керек.

4.5 Қышқылдарды және сілтілерді бір ыдыстан екіншісіне

құюға зертхана қызметкерлеріне ғана рұқсат беріледі.

6. 
   Химиялық ыдыстан су ішуге болмайды.
   
7. 
   Егер оталғыш сұйықтықтар немесе заттар жанса, спирт
   

6. 
   Киім жанса, көрпеге орап өшіру керек, еш уақытта қашуға
   

6. 
   Электр сымы жанса, тез электр тоғын өшіріп, мүмкін
   

6. 
   Ашық жалынмен жұмыс істегенде оталғыш сұйықтары
   

6. 
   Оңай от алатын сұйықтарды (оос- бензин, спирт, эфир)
   

4.12 Концентрлі азот қышқылы кейбір оталғыш органикалық

заттармен жанасқанда (скипидар, эфир майы, майлы қағаз, ағаш үгіндісі, ескі шүберектер, қиқымдар, т.б.) жануы мүмкін.

13. 
    Электролиз кезінде барлық контакт жақсы оқшауланған
    

4.14 Оталғыш немесе қопарылғыш заттардың қалдықтарын

раковинаға тастауға болмайды. Оларды арнайы ыдысқа жинап, этикеткасын жазып қояды.

13. 
    Газ шыққанын тексеру үшін сабын ерітіндісі
    

13. 
    Бөлінетін газды сақтықпен, ауаны желпіп иіскеу керек.
    
14. 
    Реактивтерді құйғанда шашырындысы бетке, киімге
    

4.17 Сынауықты қыздырғанда аузын өзіңе немесе қасыңдағы

жолдастарыңа қаратуға болмайды.

№ 1 Лабораториялық жұмыс Гельдер және олардың қасиеттері

Әлсіз тігілген гельдердің ісінуге қабілеттілігі гельдердің тізбектері арасындағы эффективті итеру күшіне байланысты. Бұл қасиет гель құрамындағы әрдайым қозғалыстағы кері иондардың Осмос қысымына байланысты болады. Осмос қысымына эффективті қарсы тұру қабілеттілігін көрсететін жеке гель тізбектері арасында тартылу күші пайда болып гельде коллапс пайда болады.

Пробирка нөмірі	1	2	3	4	5	6
Тұздар
Желатинніңбағана биіктігінің ісінуден кейінгі көтерілуі