Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар

1. Қарым-қатынастың мәні.

2. Қарым-қатынастың атқаратын функциялары қандай?

3. Қарым-қатынастың өзара байланысқан қандай жақтарын қарастырамыз ?

1. Добрович А.Б. Воспитателю о психологии и психогигиене об-щения. М., 1987.

2. Кан-Калик В.А. Учителю о педагогическом общении. М., 1987.

3. Леонтьев А.А. Педагогическое общение. М., 1996.

4. Леонтьев А.А. Психология общения. М., 997.

5. Петровская Л.А. Компетентность в общении: социально-пси-хологический тренинг. М., 1989.

6. Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
Тақырып: Мұғалім мен оқушылар арасындағы қарым –қатынастың психологиялық –педагогикалық негіздері.

Педагогикалық қарым-қатынас оның субъектілеріне үш жақтық бағдарлануымен де анықталады: тұлғалық, әлеуметтік жэне пәндік. Мұғалім (оқытушы) қандай да бір оқу матсриалын игсруде бір гана үйрснушімен жұмыс істей отырып, үнсмі оиың нэтижесін сыныпта отырғандарға бағдарлайды, жэне ксрісінше, сыныппен, ягни, фронталды жұмыс істей отырып, эр үйрснуінігс әсср стсді. Сондықтан, педагогикалық қарым-қатынастың өііндік ерекшелігі аталған сипатгамалардың бүкіл жиынтығымен айқындала отырып, түлғалық бағдарланған, олеуметтік бағдарланған жэне пэндік бағдарланған қарым-қатынас элементтерінің органикалық үйлесімінен көрінеді. Бүл жерде аталған элементтердің бэрін қамтитын, педагогикалық қарым-қатынас, аддитивті қүралу емес, ол принципиалды жаңа сапаға ие. Педагогикалық карым-қатынастың екінші сапасы оның оқы-тушы функциясымен шартталады, ол өзіне тэрбиелеуші функцияны қамтиды, өйткені білім беру процесі, бұрын көрсеткендей, тэрбиелеуші жэне дамытушы сипатқа ие. Қарым-қатынастың оқытушы функциясы, А.А. Брудный бойынша, жалпы тұрғыда тасымалдаушымен теңестірілуі мүмкін. Оқытушы функция тасымалдаушылықтың көрінісі сияқты, ол адам үйренуінің барлық формаларына тэн (ойын барысында, басқа адамдармен күнделікті түрмыстық өзара эрекеттесуде), білім беру жүйесінің кез-келген деңгейінде: мектепке дейінгі, мектептегі, жоғары оқу орнында ар-найы ұйымдастырылған процесте жүзеге асады Педагогикалық қарым-қатынастың оқытушы функциясы жетекші болғанмен де, ол өктемдік жүргізуші емес, бүл - мүғалім мен оқушылардың, оқушылардың өзара бір-бірімен жан-жақты әрекетте-суінің органикалық бөлігі. А.А. Брудный атап көрсеткендей, «... мү-ғалімнің оқушылармен қарым-қатынасы инструменталды, өйткені оның мақсаты оқу процесіндегі бірлескен іс-әрекетті үйлестіру. Бүл жерде қарым-қатынас тасымалдаушы функцияны орын-дайтыны орынды. Нағыз педагог үшін шэкірттермен қарым-қатынас жасау - бүл қашанда өзін-өзі көрсету (самовыражение) екені де табиғи...»

Сонымен қатар, педагогикалық қарым-қатынас, Е.А. Климов бойынша,«Адам-Адам»схемасыменсуреттелгенадамдардыңөзара әрекеттесу сипатының өзгешелігін де бейнелейді. Еске салайық, бүл схема мүғалім мен оқушылардың, түрмыстық қызмет көрсету жұмысшылары мен клиенттердің, дәрігер мен пациенттердің, психотерапевт пен клиенттердің жэне т.б. кез-келген кэсіби өзара эрекеттесін анықтайды. Педагогикалық қарым-қатынас жоғарыда аталған өзара әрекеттесудің барлық түрлерімен ұқсас сипатқа ие, алайда, оған психотерапевт пен клиенттердің қарым-қатынасы ең жақынырақ. «...Шынында да, мұғалім қай пэнді жүргізсе де, ол оқушыға, ең алдымен, адамзат ақыл-ойының күшіне сенімді, танымға деген қарымды үмтылысты, ақиқатқа деген махабатты жэне жанқиярлық қоғамдық пайдалы еңбекке деген ұстанымды бе-реді. Мүғалім, сонымен бірге шәкірттерге түлғааралық қатынастың жоғары жэне кемеліне жеткен мәдениетін, кіршіксіз әдеппен бірге әділеттілікті, парасатты қарапайымдылықпен үйлескен көңіл-ісүй серпілісін көрсете алса, - онда, осындай педагогқа еріксіз еліктей отырып, кіші ұрпақ рухани үйлесімді, өмірде жиі болатын түлға аралық қақтығыстарды адамгершіліктік түрғыда шеше алуға қабілетті болып қалыптасады...» .

Өзін-өзі тексеруге арналған сүрақтар

1. Қарым-қатынастың ақпараттық моделі мен оқытудың субъект-

объектік схемасы қалай байланысқан?

2. Мұғалім үшін қарым-қатынастың репрезентативтік функциясы

дегеніміз не?

3. Педагогикалық қарым-қатынастың жалпы сипаттамасы мен

өзгешелігі қандай?

Әдебиеттер:

1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.

2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.

3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.

4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.

5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.

6. Добрович А.Б. Воспитателю о психологии и психогигиене об-щения. М., 1987.

7. Кан-Калик В.А. Учителю о педагогическом общении. М., 1987.

8. Леонтьев А.А. Педагогическое общение. М., 1996.

Тақырып: Қарым-қатынастағы қиындықтың жалпы сипаттамасы.

Педагогикалық психологияның, қарым-қатынас психоло-гиясының күрделі, педагогикалық мэнді проблемасы адамның іс-әрекетте, қарым-қатынаста кездесетін қиындықтары неме-се қарым-қатынас «кедергілері» проблемасы болып табылады. йда, түсіну, (мэтіндерді) айтылған пікірлерге түсініктеме беру қиындықтары, оның диалог жэне жүртшылықпен қарым-қатынас жағдайында туындауы ежелгі уақыттың риторикасында да қарастырылған, мысалы, жоғарыда келтірілген Цицерон трак-татында бүл проблема коммуникативтік-ақпараттық теорияның, э л еуметтік-психологиялық теорияның және біздің жүз жыл дықтың ортасынан бастап когнитивті психология контексіндегі арнайы зерттеулер объектісі ретінде зерттелді (Д. Катц, Л. Ли, Г. Лассвелл, М. Андерсон, Е.С. Кузьмин, Б.Д. Парыгин, Б.Ф. Ломов, Я.Л. Коло-минский, Е.А. Климов жэне т.б.).

Педагогикалық іс-әрекетте мүғалім (оқытушы) мен оқушы (сту-дент) арасындағы және сынып (топ) ішінде оқушылар (студенттер) арасындағы өзара эрекеттесу процесіндегі қиындықтар оған эсер стуші, себеп тудырушы факторларды анықтау мақсатында елеулі ИЕПІнмен зерттелуде жэне де осы қиындықтардың оқу іс-әрекеті үшін мәні де зерттелуде (Н.В. Кузьмина, А.А. Леонтьев, А.К. Мар-кова, В.А. Кан-Калик, Е.В. Цуканова, В.В. Рыжов, Л.А. Поварни-цыиа жэне т.б.). Қарым-қатынас «қиындықтары», «кедергілері» • бул субгьсктивті қүрылу, субъектінің қандай да бір күрделі, І.ІМК.І і.ір імк. і і.иі і.ірі ІІ.І г\нч , к.ірам;ікаішіылықты жағдайды басіпм і. іиіруі сксніи аіап өтейік. Сондықтан, бір адамдақиындық і \ і і.і і пі ,і іі чайды баска адам мүлдсм байқамауы мүмкін. Қазіргі кезде қарым-қатынас қиындықтары, немесе «кедер-гілсрі» оларды талдау мен келістер негізіне байланысты түрлі позициялардан қарастырылады. Мысалы, жалпы психологиялық гүі Ініктеме бсру шегінде олар магыналық, эмоционалдық, ког-миіиніік, тактикилық ретінде бөлінеді. Іс-әрекеттік келісте м іиііңиялык жоне оиерационалдық қиындықтар бөлінеді, олар карым-катынастын коммуникативтік жэне интерактивтік екі не-і иі і жақтарммсн ара-қатынаста болады. Олар, өз кезегінде, ког-нитивтік, аффективтік жэне мінез-қүлықтық аялардан көрінеді (Л.А. Поварницына).

Сонымен бірге, адамның қарым-қатынастағы қиындықтары тек қана іс-әрекет сипатымен емес немесе эмоционалдық, когнитив-тік (мысалы, когнитивті стиль) жэне тағы басқа түлға аяларымен теңестірілмейді, сондай-ақ ол неғүрлым терең жэне кең ықпалдар салдарынан болуы мүмкін. Адамның қарым-қатынастағы қиындықтарының келесі негізгі салаларын бөлуге болады: этно-мәдени, мэртебелік-позициялық-рөлдік, жас ерекшелік, жеке даралық-психологиялық, іс-эрекеттік, түлга аралық қатынастар саласы. Олар, эрине, «адам» деген ортақ тұтас жүйеде бір-бірін, өзара әрекеттеседі, бірақ теоретикалық тұрғыдан талдау мақсатында эрқайсысының эрекеті жеке қарастырылуы мүмкін.

1. Құбылыс күрделілігі (процесс) жэне оларды жеңу ауырлығы

түсініктерінің арасындағы айырмашылық қандай?

2. Қарым-қатынас қиындықтарының қарастырылған аймақтарының қайсысы тікелей сырттық, ал қайсысы ішкі факторларға жатады?

3. Қарым-қатынастың үш жақтарының қайсысы- ақпараттық, перцептивтік, интерактивтік - педагогикалық өзара әрекеттесуде неғүрлым көп қиындықтарды тудырады.
Әдебиеттер:

1. Выготский Л.С. Педагогическая психология. М., 1991.

2. Крутецкий В.А. Основы психологической психологии. М., 1972.

3. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.

4.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.

5.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.

6. Добрович А.Б. Воспитателю о психологии и психогигиене об-щения. М., 1987.

7. Кан-Калик В.А. Учителю о педагогическом общении. М., 1987.

8. Леонтьев А.А. Педагогическое общение. М., 1996.


Тақырып: Педагогикалық өзара әрекеттесуде болатын қиындықтардың сипаттамасы.

Педагогикалық іс-әрекет қиындықтар саласы ретінде. педагогикалық қиындықтардың педагогқа әсері. Педагогикалық қиындықтардың психологиялық негізі. Педагогтың өзінің педагогикалық іс-әрекетімен және үйренушілердің оқу іс-эрекетімен байланысты қарым-қатынас қиындықтары осы іс-эрекет мазмұнымен жэне сипатымен байла-нысты. Педагогикалық іс-эрекетте қиындықтар пэндік мазмұнның өзімен, яғни, педагогтың меңгерілуі оның іс-әрекетінің негізі болып табылатын білімдерге ие болу деңгейі жэне сипатынан да туындауы мүмкін, сондай-ақ, кэсіби-педагогикалық іскерлік-терден, дидактикалық қүзырлылықтан да, яғни, үйренушілерге педагогикалық эсер ету тэсілдері жэне қүралдарынан да туында-уы мүмкін. Педагогикалық қиындықтардың негізгі бағыттары білім беру процесінің өзінің дамуымен, мазмүны жэне фораларымен байланысты және де оқыту мен тәрбиелеу іс-эрекетінің субъекті ретіндегі мұғалімнің (оқытушының) ерек-шеліктерімен жэне қарым-қатынас процесімен байланысты. Жалпы қарым-қатынастағы қиындықтар серіктердің ерекшелік-терін, қарым-қатынас сипатының коммуникативтік жағдайын, адамдардың педагогикалық өзара эрекеттесу ерекшеліктерін бей-нелейді. Қиындықтарды тудырушы себептердің көп факторлы-гына қарай, осы проблеманың жете талдауы бір мезгілде көпте-ген психологиялық проблемаларды, ең алдымен, «қатынас» (В.Н. Мясищев, Б.Г. Ананьев, Н.В. Кузьмина); элеуметтік перцепция, яғни адамның адамды қабылдауы (А.А. Бодалев, В.А. Лабунс-кая); танымдық іс-әрекеттің когнитивті стилі (У. Найссер, С.Д. Смирнов, Г.А. Берулава) сияқты проблеманы қарастыру болып еледі. Жалпы, жас ерекшелік психологиясы, түлға психология-сы, қақтығыстану, элеуметтік психология курстарын жете жэне қызығушылықпен оқымайынша, олардың негізгі механизмдері мен заңдылықтары түсінілмейді.

Жоғарыда аталған салалардың басым көпшілігіндегі қарым-қатынас қиындықтарын не өз бетінше түзетулер енгізу арқылы, не арнайы тренингтер арқылы жеңуге болады (Ю.Н. Емельянов, Г.А. Ковалев, Л.А. Петровская, В.А. Кан-Калик, Л.М. Митина және т.б.)- Сонымен бірге, педагогтың өзінің коммуникативтік ерекшеліктерінің деңгейінде алғашқы бағдарлануының қажеттілігі жалпы жұртшылықпен мойындалған. В.А. Кан-Калик мұғалімнің коммуникативтік мәдениеті-нің қалыптасуының маңыздылығын атап көрсете отырып, осы процесте алғашқы қадамдардың бірі өзін «коммуникант» ретінде анықтау болып табылады деп бел-гілейді.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1. Педагогикалық өзара әрекеттесуде болатын қиындықтардың себептері қандай ?

2. Педагогикалық қарым-қатынастағы қиындықтардың педагогқа әсері қандай ?

3. Педагогикалық қарым-қатынастағы қиындықтарды жеңудің қандай жолдарын ұсына аламыз ?

1. Талызина Н.Ф. Педагогическая психология. М., 1998.

2.Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.

3.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.

4. Добрович А.Б. Воспитателю о психологии и психогигиене об-щения. М., 1987.

5. Кан-Калик В.А. Учителю о педагогическом общении. М., 1987.

6. Леонтьев А.А. Педагогическое общение. М., 1996.

Тақырып: Мұғалімнің педагогикалық іс-әрекетінің психологиясы.

Педагогикалық іс-эрекет дегеніміз оқушының түлғалық, интеллектуалдық, іс-эрекеттік дамуына бағытталған жэне соны-мен бірге оның өзін-өзі дамытуы мен өзін-өзі жетілдіруінің негізі болып табылатын мұгалімніңтэрбиелеуші жэне оқытушы ықпалы болып табылады. Бүл іс-эрекет өркениет тарихында мәдениеттің иайда болуымен бірге, «өндірістік іскерліктер үлгілері (эталонда-рын) мен элеуметтік мінез-құлық нормаларын жасау, сақтау жэне осіп келе жатқан ұрпаққа беру» [63, 134 б.] міндеті қоғамдық даму үшін маңыздылардың бірі болған кезде пайда болған. Бүл тіпті алғашқы қауымнан басталған, мүнда балалар үлкендермен қарым-қатынас жасау барысында, оларға еліктеп, оларға ере оты-рып үйренген. Дж. Брунер оны «контексте оқыту» деп анықтайды 134] Педагогикалық іс-әрекеттің маңызды компоненттерінің бірі оның мотивациясы болып табылады. Педагогикалық іс-әрекетте де оқу іс-эрекетіндегі сияқты мотивациялық бағдарланулар ажы-ратылады (IV бөлім, 2 тарау қараңыз). Олар ішкі түрткілер, мыса-лы жетістік түрткісі жэне ішкі түрткілер, мысалы өз іс-әрекетінің процесі мен нэтижесіне бағдарлану Белгілі бір оқу орнындағы жүмыс істеу беделділігінің сыртқы түрткісі мен еңбекақысының сэйкестілік түрткісі көбінесе түлғалық жэне кәсіби өсу, өзін-өзі жігерлендіру түрткілерімен теңестіріледі. Сонымен қатар, бала мен ересек адамның өзара әрекеттесуінің ерекше формасы ретін-де педагогикалық іс-әрекетте үстемдік немесе билік түрткілері сияқты бағдарланулар пайда болады. педагогикалық іс-әрекет мотивациясын талдау үшін билік түрткісінің дамуының соңғы сатысы неғүрлым қызықты болып келеді. Н.А. Аминов арнайы атап көрсеткендей, педагогикалық іс-әрекетті таңдаудың мотивациялық негізінде билік түрткісі қашанда басқалардың игілігіне бағдарланған (білім арқылы комек). Бұл педагогикалық іс-эрекеттің табыстылығын болжау үшін де маңызды. Көмек көрсетудің, қамқорлықтық (про-социалды) мінез-қүлықтың астарында, Н.А. Аминов бойынша, басқа адамдардың ырыстылығына мақсатты бағытталған кез-келген эрекеттер түсініле алынады. Бұл позиция, басқа негізде тұжырымдалған жэне басқа терминдермен білдірілсе де, оқыту мотивациясының гуманистік түсініктемесімен үндес.

1. Педагогикалық іс-эрекет пәні (заты) іс-әрекеттің кез-келген

басқа пэн түрінен айырмашылығы неде?

2. Педагогикалық іс-эрекеттің ішкі жэне сыртқы түрткілерінің

қүрылымына не жатады?

3. Билік түрткісінің педагогикалық іс-әрекет мотивациясының

құрылымына кіруін немен түсіндіруге болады ?
Әдебиеттер:

1. Кузьмина Н.В. Профессионализм деятельности преподавателя и мастера производственного обучения профтехучилища. М., 1989.

2. Маркова А.К. Психология профессионализма. М., 1996.

3. Маркова А.К. Психология труда учителя. М., 1993.

4. Митина Л.М. Психология


Тақырып: Мұғалімнің кәсіби және жеке тұлғалық дамуы

Педагогикалық психология дэстүрлі түрде арнайы бөлім -«мұғалім психологиясын» қамтиды, мұнда мұғалімнің кэсіби рөлінің маңыздылығы атап көрсетіледі, оның функциялары, қабілеттері, ептіліктері қарастырылады, оған қойылған талаптар мен қоғамда оған қатысты қалыптасқан элеуметтік кутулер талда- нады. А.К. Маркованың айтуынша: «мамандықтар - бүл қоғамға қажетті, тарихи қалыптасқан іс-әрекет формалары, оны орындау үшін адам білімдер мен дағдылар қосындысына сэйкес, қабілеттер мен кэсіби маңызды сапаларға ие болуы керек». Е.А. Климовтың зерттеулерінде мамандықтардың бүкіл сан алуандығы адамның айналасындағы табиғат, адамдар, техни-ка әлеміне және т.б. қатынасының схемаларымен көрсетілген. Е.А. Климов ұсынған эдіс оларды еңбек пэні, оның мақсаттары, орекеттер сипаты, еңбек қаруы жэне оның шарттары бойын-ша бөлуге мүмкіндік береді. Еңбек құралдары бойынша барлық мамандықтар - биономикалық (табиғат), техномикалық (техника), сигноникалық (белгілер), артономикалық (көркем бейнелер) жэне социономикалық (адамдардың өзара эрекеттесуі) болып бөлінеді. Е.А. Климов кәсіби іс-эрекеттің бес схемасын анықтайды: «Адам - Табиғат», «Адам - Техника», «Адам -Белгі», «Адам - Бейне», «Адам - Адам».

Педагогикалық мамандық «Адам - Адам» деген типке жатады. Е. А. Климов бойынша мамандықтың бүл типі адамның келесі сапа-ларымен анықталады: адамдармен жұмыста тұрақты жақсы көңі қарым-қатынасқа деген қажеттілік, өзін ойша басқа адамның орнына қоя білу қабілеті, басқалардың ниеттерін, пиғылдарын, көңіл-күйлерін жылдам түсіне қою, адамдармен өзара қатынасты тез талғау, көптеген жэне эр түрлі адамдардың жеке қасиеттерін есте сақтап, ойда үстау, т.б. Осындай мамандық схемасындағы адамға тән: басқару, оқыту, тәрбиелеу ептілігі, «адамдардың түрлі қажеттіліктеріне қызмет етуде пайдалы эрекеттерді іске асыру»; тыңдау жэне ести білу; кең ой-өріс; тіл (коммуникатив-тілік) мэдениеті; «ақыл-ойдың жантанушылық бағыты, адамның сезімдерін, ақылын және мінезін, мінез-қүлқын аңғара білу, оған өзінің немесе өткен тәжірибеден таныс ішкі дүниені жапсырмай, дэл оның өзінің ішкі дүниесін ойша елестету, модельдеу ептілігі немесе қабілеті»; «адам эрқашан жақсырақ бола алады деген сенімділікке негізделген, адамға деген жобалаушы қатынас»; уайымдаса білу, байқампаздық; «түтастай халыққа қызмет ету идеясының дүрыстығына деген терең жэне оптимистік иланым»; стандартқа сай емес жағдаяттарды шешу; өзін-өзі реттеудің жоғарғы дэрежесі.

Бүл жерде, «Адам - Адам» схемасы типтік қалаулардың, қызығушылықтардың, адамның түлғалық ерекшеліктерінің Дж. Холланд, Е.А. Климов) жинағымен сипатталатынын есепке алсақ, онда оның кәсіби сипаттамасы терең даралықтүрлендірілген болып шығады.

«Адам-Адам» схемасымен жұмыс істейтін адамның кэсіби жарамдылығын талдау үшін, кэсіби қол бос болмаушылықтың осы типіне қарсы нэрселер тізімі орынды. «Берілген типтегі кэсібін таңдауға қарсы көрсеткіштерхөйлеу ақаулары, мэнерсіз сөз, тұйықтық, өз-өзіне беріліп кету, айқын көрінетін дене кемістіктері, өкінішке орай, ебедейсіздік, шектен тыс баяулық, адамдарға селқостық, адамға ешбір пиғылсыз, қызығушылық білдірудің болмауы». Бүл «Адам - Адам» типіндегі кэсіп субъектісінің жалпыланған портреті. Осы типке жататын педагогикалық мамандық тағы да бірқатар өзгеше талаптарды қояды, олардың ішінде негізгілері - кэсіби қүзырлылық жэне дидактикалық мэдениет.

Өзін-өзі тексеруге арналған сүрақтар

1. «Адам-Адам» типіндегі мамандықты басқа типтегі маман-

дықтардан не ажыратады?

2. Қандай даралық сапалар (нышандар) адамның педагогикалық

іс-эрекетке бейімділігін, оған дайындығы мен кірісуін

қамтамасыз етеді?

3. Н.В. Кузьминаның педагогикалық қабілеттер түсінікгемесіне

деген келісінің А.К. Маркованың келісінен өзгешелігі неде?

1. Голубева Э.А. Способность и индивидуальность. М., 1993.

2. Климов Е.А. Образ мира в разнотипных профессиях М1995.

3. Кузьмина Н.В. Профессионализм личности преподавателя и мастера производственного обучения. М., 1990.

4. Маркова А.К. Психология труда учителя М., 1993.

5. Митина Л.М. Учитель как личность и профессионал. М., 1994.

6. Митина Л.М. Психология профессионального развития учи-теля. М., 1998.

7. Немов Р.С. Психология. Книга 2 . М., 2000г.

8.Зимняя И.А. Педагогикалық психология. М., Логос; Алматы: 2005.
Тақырып: Педагогикалық ұжым психологиясы.

Басқару әдістері деп қоғамда қабылданған басшылардың өз қарамағындағы адамдарға заңды түрде ықпал ету тәсілдерін айтамыз, олардың мақсаты адамды белгілі әрекетке итермелеу. Басқару әдістері әкімшілік, құқықтық, экономикалық, адамгершілік психологиялық деп қарастырылады. Түрлі адамдармен оқудағы еңбектестікті, оны кіші мектеп жасындағы балалармен іске асыру мысалында талдай отырып, Г.А. Цукерман оның маңызды ерекшеліктерін атап көрсетеді.

«Окудагы еңбектестікті үлкендермен құру үшін, репро-дуктивті эрекеттену мүмкіндігін тосқауылдайтын жэне эрекет пен өзара эрекеттің жаңа тәсілдерін іздеуді қамтамасыз ететін жағдайларды жасауды талап етеді.

Құрбылыстармен окудагы еңбектестікті қүрау үшін, ба-лалардың әрекетін ұйымдастыруда, түсініктік қарама-қайшы-лықтардың жақтары топқа үйлестірушіні қажет етуші, біріккен жұмысқа қатысушылардың пэндік позициясы ретінде көрінетіндей етуді талап етеді.

Өз-өзімен окудагы еңбектестік пайда болу үшін, балаларды өз көзқарастарындағы өзгерістерді табуға үйрету керек» [230, 35 б.] (өзімнің бөліп көрсеткенім - И.З.)- Басқаша айтқанда, үйренушінің оку процесіндегі түрлі субъектілермен еңбектестігі оның мазмұнының, құрылымының, ерекшелігімен сипатталады, оны ұйымдастыруда осыны есепке алған жөн.

Оқудағы еңбектестік түрлі тәсілдердің, амалдардың кө-мегімен үйымдастырылады, олар шэкірттердің іс-әрекетін белгілі ережелерге бағындырады. Оқу міндетін орындаудағы оқудағы еңбектестіктің неғүрлым кең таралған тэсілі дискуссия, талқылау, проблемалық сұрақ болып табылады. Сонымен қатар, амалдардың еңбектестік формасынан, яғни, оның қорытынды жэне ағымдағы түрлерінен де тәуелділігі белгіленген. Бірлескен жүмысқа арналған тапсырманы қорытынды орындауда ол міндет-ті орындау даралық болуы мүмкін, ал оны бақылау мен бағалау — қорытынды нэтижені талқылау процесінде бірлесіп жүргізілуі мүмкін. Ағымдағы еңбектестікте тапсырманы орындау барлық кезеңдерде барлық қатысушылармен бірлесіп орындалады.

Педагогикалық ұжымның іс-әрекетін жетілдіру жолдары..

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1. Ұжымды басқару стильдерін бағалаудың аспектілерін атаңыз ?

2. Басқару стильдері және әдістерінің байланысытылығы неде ?

3. Әр бір басқару стильдерінің жақсы жақтарымен кемшіліктерін атаңыз.

1. Рубцов В.В. Организация и развитие совместных действий у детсй в процессе обучсния. М., 1987.

2. Формирование интерсса к учению у школьников / Под ред. А.К. Марковой. М, 1986.

3. Цукерман Г.А. Совместная учебная деятельность как основа формирования умения учиться. М., 1992.

4. Зимняя И.А. Педагогикалық психология. – М., Лотос; Алматы: 2005 ж.
Тақырып: Мектеп және жоғарғы оқу орындарындағы психологиялық қызмет.

Мектептегі психологиялық қызмет жүйесінің мазмұны.

Негізгі шарттар:

1. Жас мүмкіншілігін ескеру және даму резерві. Психолог мектепке тек жас ерекшелігін ескеріп қоймай, осы ерекшеліктердің ары қарай дамуының негізі болуына жағдай жасайды.

2. Әр жастағы балалардың даралық ерекшеліктерін дамыту. Даралық ерекшеліктер мәселесі өте күрделі нәрсе. Бір топтың балаларының өздері бір-бірінен өте айқын ерекшеленеді.

Мектептегі психологиялық қызмет жүйесінің құрылымы.

Мектеп психологы жұмысының негізгі түрлері:

1. Психологиялық ағарту. Педагогикалық ұжым мен ата-аналарға психологиялық білім беру.

2. Психодиагностиканың алдын-алу шарасы әр баланың психикалық және жеке басының дамуында кездесіп қалар сәтсіздіктердің алдын-алу.

3. Психологиялық кеңес беру. Өтінішпен келген адамдардың сұрақтарын шешуге жәрдемдесу.

4. Психологиялық диагностика. Диагностикалық тексеру нәтижесі балалардың ары қарайғы дамуын болжауға, түзету жұмыстарын белгілеуге мүмкіндік береді.

5. Психологиялық түзету балалардың психологиясындағы және жеке басындағы ауытқушылықтарды жою үшін жұмыс істейді.

Мектеп психологының диагностикалық , түзету-дамыту және кеңес беру жұмысының ерекшеліктері. Болашақ маман ретінде оқушылармен жұмыс істеу барысында дигностикалық, түзету-дамыту, кеңес беру жұмыстарының негізімен таныс болу.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1. Мектептегі психологиялық қызмет жүйесінің мазмұны неде ?

2. Психолог жұмысының негізгі бағыттары және олардың ерекшеліктері ?

3. Білім беру саласындағы психологиялық қызмет жүйесі туралы не айта аласыз ?

1. Тәжірибелік психология. Нұрмұхамбетова Н. Шымкент. 2006.

2. Мектептік психологиялық қызмет жүйесінің мазмұны. Нұржанова Г.Т. Оспанбаева М.П.

3. Психология. Немов Р.С. М., Владос. 1995.

Дәріс сабақтарында алған білімдерін бекіту, нығайту және тереңдету.Теориялық материалды терең зерттеу, пән бойынша білімін жүйелеу.Психологиялық әдебиеттерді талдау негізінде теориялық тұжырымдамаларды нақтылау.Психологиялық әдебиеттермен өзбетінше жұмыс істей алу, материалды жалпылай алу дағдыларын қалыптастыру. Сыни тұрғыдан ойлауды дамыту, психологиялық-педагогикалық құбылыстарға деген өзіндік көзқарастарын қалыптастыру.

Білім меңгеруде, шығармашылық ынталарын және қабілеттерін көрсетуде өзбеттілікті дамыту. Болашақта білікті маман ретінде ғылымға және кәсіптік іс-әрекетіне деген қызығушылығын тәрбиелеу.