Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығы

139 
 
АДАМИ КАПИТАЛ ТАБЫСТЫЛЫҒЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ 
ҰЛТТЫҚ КОДЫНЫҢ ДАРЫНДЫЛЫҚҚА БАҒДАРЛАНУЫМЕН 
ІСКЕ АСЫРЫЛМАҚ 
 
Камалова Нургуль Ергалымовна,  
директордың дарынды балалармен  
жұмысы жөніндегі орынбасары,  
педагогика ғылымдарының магистрі,  
Ы. Алтынсарин атындағы дарынды балаларға 
 арналған облыстық қазақ гимназия-интернаты, 
 Павлодар қаласы  
 
Резюме 
 
В  данной  статье  сделано  научное  обоснование  в  том,  что 
национальный  код  дает  возможность  оценивания  себя  в  качестве  капитала 
через  содержание  образования.  Изучена  система  всех  трех  структур 
(онтология, гносеология, аксиология) национального кода. Построена модель 
развития одаренности учащихся-гимназистов через вышеназванную систему 
и показаны ее результаты. 
 
Summary 
 
The article shows the scientific proof of great impact of the student’s self-
assessment  as  a  capital  through  the  national  code  of  educational  content.  The 
system of national code is fully investigated which is constructed through the three 
stage.  The  model  and  the  results  of  investigation  which  illustratesthe  student’s 
level of gifted ability are given.  
Адами  капиталдың  табыстылыққа  қол  жеткізуді  есейгендерден  күту 
жөнсіз.  Оныңбасты  себебі  алдымен  отбасынан,  балабақшадан,  мектептен 
бастау алуына мән бергеніміз орынды. Өйткені жас нәрестенің икемі қандай? 
–  деген  сауалға  алдымен  ата-ана,  тәрбиеші  секілді  құзыреттегілер  жауап 

140 
 
беріп,  оның  жеке  даралық  мүмкіндігін  бағалау  –  кезек  күттірмейтін  өткір 
мәселе.  Бұл  орайда,  қазақ  халқының  жеті  ата  желісіндегі  ұлттық  кодтың 
басымдығын  ескеру  іс-әрекеті  ұдайы  есепке  алынуы  шарт.  Жеті  ата 
құндылығын  ұрпақтан-ұрпаққа  жеткізудің  бір  амалы  әр  отбасы  өзінің 
шежіресін  картаға  түсіріп,  кейінгілердің  сол  басымдықтан  айырылып 
қалмауын  қадағалап  келді.  Бүгінгі  таңда  біздер  Президентіміздің  жуырда 
Халқына  жолдаған  Қазақстанның  үшінші  жаңғыруына  қатысты  қайта 
түлеудің  саяси  реформасы  мен  экономикалық  ілгерілеуіне  қам  жасағанына 
мән береміз.  
Тоталитарлық басқару  жүйесінде  айырылып  қалған  ұлттық  кодымызды 
қайта  жаңғырту  мектеп  оқушыларының  дарындылық  қабілетін  айқындауға 
жол  ашады.  Әр  оқушының  адами  капитал  құндылығына  айналуы  үшін 
алдымен ұлттық кодтың ғылыми негізін ұстаздар сабақ арқылы және тәрбие 
жұмысын жүргізу процесінде іске асыруы көзделмек. 
Біздер  ұлттық  код  мәселесін  2001  жылдан  бері  қарастырып,  оның  ішкі 
құрылым-жүйесін  білім  мен  тәрбиені  ізгілікті  ұстанымда  жүзеге  асыру 
мақсатында қолданып келеміз. Ұлттық кодтың құрылым жүйесі төмендегідей 
түзілімнен тұрады: 
Біріншісі  –  онтология.  «Тұрмыс  жайлы  ілім»  -  деп  философиялық 
тұрғыда  түсіндіріледі.  Мұнымен  бірге  бұл  ұғымды  метофизика  деп 
қабылдауға  болады.  Философиялық  ұғым  ретінде  1613  жылы  Р.Гоклениус 
қолданған.  Ресей  елінің  онтологиясы  Платон  мен  Аристотельдің  ілімдері 
негізінде  құрылған.  И.И.  Мечниковқа  дейінгі  зерттеген  тұлғалар  (Козлов, 
С.А.  Алексеев,  Н.О.  Ласско,  Несмелов,  Лосев  және  т.б)  Құдырет  логосы 
«Әлемдік  жанның  мәңгілігі»  деген  идеяны  ұсынған.  «Жанның  патшалығы» 
жолын  таңдап  келген.  Ал  И.И.  Мечников  «Біздің  түйсігіміздің  күші 
жетпейтіндерге әуре болмайық» тіпті «Табиғат» ұғымын да қозғамайық деген 
ұстанымда болған.  
Қорыта келгенде, бұл ұғымға қатысты қазақша зерттеулер жоқтың қасы. 
Ал әртүрлі сөздіктерде «онтология» ұғымы анықталған.  

141 
 
1. Әлеуметтік  онтология  –  тұрмыстық  қауым  ілімі.  Мұнда  адам  жайлы 
ілім, оның жеке дара мүмкіндігі.  
2. Онтологияны  эмпирикадан  өткізу,  әлемнің  бір  бөлігі  ретінде  өзін 
сезінуі. Бұл ілім «физикалық қалыпты» басымдықта алған. Адамның рухани 
байлығынан гөрі оның қара күші ескерілген.  
3. Іргелі онтология – тұрмыс жайлы ілімнің негізі. 
4. Формальды онтология – нұсқалы мазмұннан ауытқу.  
Сараланған  тұжырымнан  біздер  «онтология»  ұғымын  адамның 
субъективті  қалпын  отбасынан  бағамдау  қажеттілігі  туындап  отыр.  Біздің 
жағдайымызда,    мектепке  оқушылар  іріктеу  арқылы  қабылданады. 
Сондықтан да алдымызға келген оқушылар  дарынды  екенін  ескере отырып, 
олардың    жеке  дара  тұлғасы  5-сыныптан  бастап  11-сыныпқа  дейін 
қадағаланады.  Дарынды  оқушылармен  атқарылатын  жұмыс  ҚР  «Білім  беру 
туралы»  Заңына,  ҚР  білім  және  ғылым  Министрлігінің  нормативтік 
құқықтық  актыларына,  Республикалық  ғылыми-практикалық  «Дарын» 
орталығының нормативтік, нұсқаулық құжаттарына және т.б. сәйкес  жүзеге 
асырылады.  Олардың  табиғи-адами  болмысының  даралық  мүмкіндігі 
диагностикаланып, әртарапты іс-әрекеттегі жұмыс түрлеріне тартылады. 
Оқу 
үрдісінің 
нәтижелі 
және 
оқушылар 
үшін 
қызықты 
болуынқамтамасыз  ету  үшін  мектеп  ұжымы  өздерінің  іс-әрекетін  осындай 
сұраныстарды    қанағаттандыра  алатындай  етіп  жоспарлайды.  Аталған 
жұмыстың  бір  бағыты  «Болашақ»  оқушылардың  ғылыми  қоғамы  арқылы 
жүзеге  асады.  Оқушылардың  ғылыми  қоғамындағы  жұмысында  жетекшілік 
атқаратын 
ғалымдар 
мен 
мұғалімдердің 
арнайы 
бағдарламалары 
құрастырылады.  Бағдарлама  бойынша  оқушылардың  тақырыптар  бойынша 
шығармашылығы  өздерінің  жұмыс  жоспарына  сәйкес  оқушылар  тобымен 
немесе  жекелей  түрде  ұйымдастырылады.Жыл  сайын  дәстүрлі  түрде 
өткізілетін  зияткерлік  сайыстарда  оқушыларымыз  өздерінің  жан-жақты 
дамуы 
және 
өзін-өзі  реттеуін  дәлелдейтін  өз  жобаларын  зор 
қызығушылықпен  ұсынып,  білім  додаларында  белсенділік  танытып,