Дәріс 15. Сораптар сипаттамасы.
Дәріс жоспары.
1. Көлемді сораптар. Жалпы түрлері, жұмыс істеу принциптері, жалпы құрамы және жіктелуі. Қолдану аймағы. Поршенді сораптардың құрлысы, құрылымдық сұлбасы және қолдану аймағы.
2. Беріліс графигі және оларды теңестіру тәсілдері. Индикаторлық диаграмма. Поршенді сораптардың ПӘК-і. Сору биіктігін анықтау. Поршенді сорап берілістерін реттеу. Ауалық қалпақтар.
3. Роторлы сораптардың жіктелуі, жұмыс істеу принципі. Әртүрлі роторлы сораптар құрылғысы және ерекшеліктері: а) роторлы-поршенді; б) пластиналы; в) винт тәрізді; г) шестернялы. Жұмысшы көлемдерін анықтау. Беріліс және оның біркелкілігі. Берілісті реттеу. Сораптардың сипаттамасы, олардың жұмысы.
Поршенді сорғылар элетроқозғалтқыш арқылы айналады да, кривошипті-шатуды механизм жәрдемімен поршен цилиндр ішінде ілгерінді-кейінді жылжиды. Піспекті оңнан солға қарай жылжығанда цилиндр ішінде қысым пайда болады. Соның салдарынан сору клапаны жабылып үрлеу клапаны ашылады. Сұйық үрлеу клапаны арқылы айдау құбырына ығыстырылып шығарылады. Негізгі кемшілігі жұмыстың инерциондығы және сұйықты берудің біркелкеместігі.
Роторлы сораптарды тұтқырлығы жоғары және ластанған сұйықтарды тасымалдау үшін пайдаланады. Роторлы сораптарда клапандар және ауалы қақпақтар болмайды.
1. Айдау және сору циклдарының саны бойынша бір екі жүрісті сораптарды біржақты жұмыс істейтін және екіжақты жұмыс істейтін деп ажыратады.
2. Поршендер немесе плунжерлер саны бойынша сораптар бірпоршенді, екіпоршенді, үшпоршенді және көппоршенді болады. Көппоршенді сораптарда жалпы кривошипті біліктен бір уақытта бірнеше біржақты немесе көпжақты әсердегі цилиндрлер жұмыс істейді. Бірақ әрбір цикл уақыт бойынша жылжиды, оның нәтижесінде берілістің бірқалыпсыздығы азаяды.
3. Сорғыш конструкциясы бойынша – сұйықты цилиндрден соратын жұмысшы орган, поршенді сораптар дискілі поршенді, плунжерлі, дифференциалды поршенді, сол сияқы мембраналы болады.
4. Жетек түрі бойынша – сораптар тура әрекетті және кривошиті механизмді.
5. Цилиндрлердің орналасуы бойынша – сораптар кеңістіктегі цилиндрлерінің орналасуы бойынша горизонтальды және вертикальді.
6. Клапандардың түрі бойынша – тәрелкелі клапанды және шарлы клапанды.
7. Міндеті бойынша – сораптар суға, кірге, кислотаға, ыстық сұйықтарға және т.б. арналған болады. Сораптың берілісі деп бірлік уақытта айдағыш құбырөткізгішке сораппен берілетін сұйықтың көлемдік мөлшері. Бұл анықтама барлық сораптар үшін ортақ болады. Поршенді сораптар үшін беріліс біркелкі болады. Көппоршенді сораптарды қолдану берілістің біркелкіеместігін азайтуға мүмкіндік береді.
Поршенді сораптардағы берілістің біркелкіеместігінің дәрежесін берілістің біркелкіеместігі коэффициентімен  , максималды берілістің  орташа беріліске  қатынасына теңдігімен бағалайды.
 .
Бір әрекетті поршенді сораптың беріліс диаграммасы
Сораптың максималды берілісінің орташа берілісінен қаншалықты үлкен екенін көрсететін біркелкіеместік коэффициентін анықтау үшін графиктік әдіс қолданылады.
|
Құрылған диаграмманың ордината шамасы беріліс диаграммасы деп аталады, ол поршеннің берілген жылдамдығы кезіндесораптың лездегі секундтық беріліске пропорциональды.
Берілісті реттеудің тағы бір әдісі гидропневматикалық аккумуляторларды (ауа қалпақтарын) қолдану.
|
Ауа қалпақтарын сорғыш және айдағыш желілерде, жұмысшы камераға, одан қалпақтарға дейінгі жол минимальды болатындай, жақын жерге орналастырады. Сорап цилиндріндегі қысымның өзгеру графигі (тегеурін) поршен жүрісі бойынша поршенді сораптың жұмысшы сипатын анықтайтын индикаторлық диаграмма деп атайды.
Көрсетілген графикте: абсцисса осьі – нолдік қысым шығыны, АА – атмосфералық қысым желісі. 1 және 2 сызықтар сору және айдау процестерін сипаттайды, ал 3 және 4 сызықтар сору және айдау клапандарының ашылуын сипаттайды. Осы сызықтардың көлбеулік шамасы поршен жүрісі бөлімінің шамасына байланысты болады.  неғұрлым үлкен болса, соғұрлым клапан ауыр және соғырлым сорап жылдамжүрісті болады.
Роторлы сораптар үш негізгі бөлімнен тұрады– статордан (қозғалмайтын тұрықтан), ротордан, білікпен қатаң байланысқан сорап және сорғы. Мұндай сораптардың поршенді сораптардан ерекшелігі, сорғыш және айдағыш клапандардың жоқтығы. Сорғыштардың түрі бойынша шестерналы сораптар, пластиналы немесе шиберлі сораптар, винтті сораптар және роторлы –поршенді сораптар деп бөлінеді.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.
1. Поршенді сораптардың толық жіктелуін көрсетіңіз, олардың ерекшеліктері мен қолданылу аймағы қандай? 2. Кривошипті жетекпен поршеннің негізгі қозғалыс заңдылығын көрсетіңіз 3. Поршенді сораптардың берілісі неге байланысты? Қарапайым және күрделі сораптардың берілісін анықтайтын теңдеуді жазыңыз. 4. Поршенді сораптың берілісінің бірқалыпсыздық дәрежесі дегеніміз не? 5. Индикаторлық диаграмма не үшін керек? Индикаторлық қуат, индикаторлық қысым дегеніміз не? Поршеннің бір жүрісі кезіндегі көлемдік, гидравликалық және механикалық ПӘК жұмысын анықтаңыз?
Ұсынылатын әдебиеттер:
4.1.1. Гидравлика, гидравлические машины и гидроприводы /Т.М. Башта, С.С. Руднев, Б.Б. Некрасов и др./ – М.: Машинажасау, 1982. – 423 б.,– 275 – 306 бет;
4.1.2. Шлипченко З.С. Насосы, компрессоры и вентиляторы. – Киев: Техника, 1976. – 368 б.,– 255 – 300 бет;
4.2.1. Вильнер Я.М., Ковалев Я.Г., Некрасов Б.Б. Справочное пособие по гидравлике, гидромашинам и гидроприводам. – Минск: Жоғары мектеп, 1976. – 416 б., – 236 – 274 бет.
Достарыңызбен бөлісу: |
