Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

жүктеу 0,57 Mb.

бет	3/3
Дата	13.11.2017
өлшемі	0,57 Mb.
	#127

1 2 3

Негізгі қасиеттері
Бүркіті бар үйде жын-шайтан болмайды деген ұғым бар. Бүркіт – ердің серігі. Құстың алдынан қыз-келіншек, бозбалаларды өткізбейді. Айналып өтуі талап етіледі. Бүркіт бір сілкінгенде үйден бір пәле кетеді деп ырымдайды. Жақсы қыран құсы қаза болғанда құс иесі қатты қайғырып, аза тұтады. Құстың денесін ақ шүберекке орап, тау-тас жақпарына, құс ұясына жақын жерге жерлейді. Бүркіттің қанат, құйрық қауырсынын, бас терісін, тұяғын, аяғын алып үйдің төріне түс киізге, жас баланың бесігінің басына іліп қояды. Мұның себебі, қасиетті құс адамды пәле-жаладан, көз-сұқтан, қатерден сақтайды, баланы шошынудан қорғайды дейді. Бұл – шындық. Дәлелденген дүние. Құсбегі бір үйге құсымен кірсе, кетерінде бүркітінің иығына шоқ үкі тағып шығарады. Шошынған адамның басына бүркітті қондырып жатады. Толғақты жеңілдету үшін де үйге бүркіт әкеліп, әйелге көрсететін ырым бар.
Санының азаюының негізгі себептері: заңсыз аулау, қолда өсіру үшін ұядан балапандарын алу, ересек құстардың электр сымдарында, қақпан моңыңдағы уланған жемдерді жеп өлуі және қақпанға түсуі. Бүркітті қорғауды кеңінен насихаттап, заңды түрде қорғау тәртібін белгілеп, аңшы құс ретінде қолда бағу жағдайын жасау керек.

Қыран құс өсіру кешені

Іле-Алатау ұлттық саябағы аумағында Орта Азиядағы жойылып бара жатқан жабайы құстарды өсірудің жалғыз ғана кешені орналасқан.Бұл жерде сұңқар , бүркіт, қыран құстарын өсіріп аң аулауға үйретеді. Бұрынғы заманнан бастап сұңқар қазақ халқының аң аулау құсы ретінде қолданылған.Өткен жүз жылдықта,бірнеше тайпа шекарасында қырандар арасындағы кеңінен тараған бүркіт ұяларын табуға болады. Жыртқыш құстың қанаты қалықтаған кезде 2м-ге дейін жетеді. Өсіру кешенінде сонымен қатар қазақтың атақты аңшы итін Тазыны көруге болады.

Қорытынды

Бүркіт құсы маған ұнайды, оның қайсарлығын, өжеттігін,тегеурінділігі ата-бабаларымыз дәріптеп,халық ауыз әдебиеті ертегілеріне қосқан. Жас батырды қыран құсқа теңеген Бүркіт биік шыңда мен зәулім жар тасқа мекендейді. Сондықтан мені

бүркіттің тіршілігі қызықтырды. Мен ғылыми жобаны зерттеу арқылы бүркіттің тіршілігін, бір – бірінен айырмашылықтарын, түрлерін, мекендейтін жерлерін, олардың өз қорегін қалай аулайтындығы, адамдарға пайдасын, олардың санының азайып бара жатқандығын, Қызыл Кітапқа енген түрлері туралы көп мағлұматтар алдым. Осы зерттеу барысында мені қызықтырған мәліметтер:

Қазір бүркіт қазақ саятшыларының қолына ұстар, аңға салар алғыр қыраны, қызықты спорт өнері.

Тіпті, қазіргі Тәуелсіз Қазақстанымыздың туында қыранның бейнеленуі дархандылық, қырағылық, биіктік символы ретінде алынғандығын білеміз.

Сондықтан, сөзімнің соңында туған жеріміздің табиғатын, аң –құстарын, әрбір талын көзіміздің қаршығындай сақтайық өзімізден кішілерге де соны үйретейік дегім келеді.

Тәуелсіздік алып, әлем картасында Қазақстан атты мемлекеттің пайда болғанына биыл 20 жыл толмақ. Өмірі мен тарихы әріден келе жатқан, сүрлеу-соқпағы ықылым заманнан арнасын тартқан қазақ халқын көзге қалай елестетуге болады. Оған берер жауап дайын. Біз әрдайым қарапайым, еңбекқор, қажырлы, табанды халқымызды қыран құсы, ұшқыр тазысы мен жүйрік аты және үкілі домбырасы арқылы танып білеміз. Ата-бабамыз осы дүниелерді қастерлеп ұстаған, серігі еткен. Қарапайым қазақ тірліктегі нәсібін де осылардан тауып, азық еткені мәлім. Халқымыздың ежелгі салтында қыран баптап, аңға шығу дәстүрі қалыптасса, мұны спорттың бір саласы, саламатты өмір салтын ұстану десе де болады. Таза ауада уақыт өткізудің өзі бір ғанибет екенін білу қажет.

Жоғарыда айтылғандай бүркіттің түрлері жойылып кету қауіпінде тұр. Олардың тұқымдары түгелімен жойылмай тұрып, біз оларды қорғауға, қамқорлық жасауға, табиғатты аялауға, өзіміздің қолымыздан келгенше өз үлесімізді қосайық.

12
Пайдаланылған әдебиеттер:

«Ол кім? Бұл не?» энциклопедиясы; 1986 ж «Мектеп» баспаханасы

Қарағанды энциклопедиясы 2011ж « Атамұра» баспаханасы

«Жануарлар әлемінің үлкен атласы»; «Дәуір » 2008ж

«Мөлдір бұлақ» балалар журналы; №11 2011ж

«Балдырған» журналы; №8 2012ж

Видео «Жануарлар әлемі».

www aruna Ltd

www eqmont. kz

14

Сауалнама:

Сіздерді бүркіт туралы мәліметтер қызықтырады ма?

Бүркіттер қай жерлерде мекендейді?

Бүркіттің қандай түрлері бар?

Бүркіт пен қаршығаның айырмашылығы неде?

Бүркіттер қай жануарлар тобына жатады?

Бүркіттің адамдарға пайдасы бар ма?

Бүркітті өсіргің келе ме?

________________________________________________________________

Қансонарда деген сөзді қалай түсінесің?

13
Сауалнама қортындысы:

1. иә - 10 оқушы ( 50% )

2. ата-анадан – 5 оқушы ( 25% )

мұғаліммен – 10 оқушы ( 50% )

3. Иә - 10 оқушы ( 50% )

Жоқ – 10 оқушы ( 50% )

4. «7 саны» - 8 оқушы ( 40% )

«3 саны» - 5 оқушы ( 25% )

«4 саны» - 3 оқушы ( 14% )

Сауалнама қорытындысы : Қасиетті сандар туралы барлық оқушылардың біле бермейтіні анықталды.Ата-аналары да қасиетті сандар туралы көп айта қоймайтын болып шықты.

Ал балалардың білетін қасиетті сандары 7 және 3 сандары екен. Ал басқа қасиетті сандарды білмейтін болып шықты. Барлық оқушы қасиетті сандар туралы жинауға қарсы еместіктерін қуана білдірді.

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

«Теміртау қаласының білім беру, дене шынықтыру және спорт бөлімі »

«№3 жалпы білім беретін орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

Қолданбалы- зерттеу жұмысын жүргізу

Ж У Р Н А Л Ы

( тақырыбы: "Құс төресі – бүркіт ")

жоба авторы :

4 «Ә» сынып оқушысы

Болат Дархан Жанарбекулы

жетекшісі:

Кеншілік Гулбаршын

Теміртау 2014ж

Мақсаттары	Жұмыс мазмұны	Басталу мерзімі	Аяқталу мерзімі	Жетекшінің қолы
Ұйымдастыру	Жоба тақырыбын таңдау ,жұмыстың мақсатын ,болжамын ,әдіс –тәсілдердін ,зерттеу мақсатын анықтау.	Қазан 2013 ж	Қараша 2013ж
Әдебиеттерді оқу ,талдау
	1.«Ол кім? Бұл не?» энциклопедиясы; 1 том 65 бет	Қараша 2013ж	Желтоқсан2013ж
	2.«Мөлдір бұлақ» балалар журналы;	Желтоқсан 2013ж	Қаңтар 2014ж
	3. Ата мұра –асыл қазына «Көкшетау 2007ж» 77 бет	Қаңтар 2014ж	Ақпан 2014ж
	4. Ізгілік әліппесі Алматы Мектеп 2011 ж	Ақпан 2014ж	Наурыз 2014ж
	5. Ғаламтор	Наурыз 2014ж	Сәуір 2014ж



Зерттеу жұмысы	Ата-аналардан сауалнама алу	Наурыз 2014ж	Сәуір 2014ж
Талдау	Алынған мәліметтерді талдау	Мамыр 2014ж	Қыркүйек 2014ж
Қорытынды	Жобаны дайындау : Теориялық материалды дайындау және қайта дайындау; Презентация құру; Зерттеу бөлімін дайындау ; Жобаны жабдықтау.	Мамыр 2014ж	Қыркүйек 2014ж
Қорытынды	Кітапша жасау	Қыркүйек 2014ж	Қазан 2014ж

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

«Теміртау қаласының білім беру, дене шынықтыру және спорт бөлімі »

«№3 жалпы білім беретін орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

жүктеу 0,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3