Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі с. У. Қалдыбаев, А. С. Бижанова

26
Басқару циклі сапалық жəне сандық сипаттамаларға ие бола-
ды.
Басқарудың сандық циклі (Т
ц
) нысан күйі туралы ақпарат 
жинауға (Т
жин
), осы ақпаратты өңдеуге (Т
өңд
), жарлық ақпаратын 
беруге (Т
бер
) жəне оны басқару нысанының қабылдауына (Т
қ
) 
жұмсалатын уақыт шығындарымен сипатталады:
Т
ц
= Т
жин
+ Т
өңд
+ Т
бер
+ Т
қ
Басқару циклінің сапалық сипаттамасы жарлық ақпараты-
ның басқару нысанына ықпалының тиімділігін, яғни басқару 
нысанының қойылған мақсатқа жету үшін жасап шығарылған 
басқарушы (түзетуші) ықпалдың қаншалықты пайдалы екенін 
көрсетеді.
Əрбір басқару нысаны үшін келіп түскен шешімнің пайда-
лылығын анықтайтын шек бары айқын.
Уақытқа қатысты бұл шектеу 
кр
ц
Т
басқарудың сындар-
лы уақыты деп аталады. 
кр
ц
Т
шамасы тұрақты болмайды. Бұл 
жүйенің техникалық жабдықталуы мен басқарылатын үрдіс си-
патына байланысты болады. Басқару жүйесінің техникалық жаб-
дықталуы деңгейі қаншалық жоғары болса, 
кр
ц
Т
шамасы жəне 
реттеу қадамының ұзақтығы соншалық төмен болады.
Егер 
кр
ц
ц
Т
Т
<
шарты орындалса, түзетуші ықпал басқару ны-
саны күйіне сəйкес келеді жəне практикалық құндылыққа ие. 
Керісінше жағдайда басқару тиімді болмайды: уақытылы емес, 
кешіккен басқару бойынша шешім қате болғанда.
Алайда басқарудың жоғары оперативтілігі өздігінен басқару 
нысанына тигізетін ықпалдың қажетті тиімділігімен қамтамасыз 
етпейді. Бұл түзетуші, басқарушы ықпалды жасап шығару көп 
нұсқалы тапсырманың шешімі болып табылуы жиі кездесуімен 
байланысты болады. Бұл жағдайда ықпал ету тиімділігі жағынан 
өзара ерекшеленетін, басқару нысанына түзетуші ықпал келтіру 
үшін арналған шешімдердің бірнеше мүмкін болатын нұсқасы 
жасап шығарылады. Əдетте шешімнің бірнеше нұсқасынан ақыр-
ғы нəтижесі тұрғысынан неғұрлым негізделген оңтайлы шешімді 
таңдау қажет болады.

27
Бұдан басқаруға қойылатын екі ең маңызды талап келіп 
шығады:
- басқару оперативтілігін арттыру (басқару циклына жұмса-
латын уақыт шығынын үздіксіз қысқарту, 
кр
ц
ц
Т
Т
<
шартының 
қам тамасыз етілуі)
- қандай да бір емес, əділ түрде негізделген (оңтайлы) шешімді 
қабылдаумен қамтамасыз ету.
Негізінде кез келген ұйымдық схеманы басқару тиімділігін 
арттыру мəселесінің шешімі де осы екі талапты кешенді түрде 
қанағаттандырудан тұрады.

жүктеу 3,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: