софисты, первые теоретики и практики в этой области, занимались риторико-
педагогической деятельностью, то есть обучали мастерству красноречия.
Следовательно, риторика, возникшая в Древнем Риме и Древней Греции в
качестве учебного предмета, и сегодня должна иметь педагогически и
практически ориентированный характер. По мнению многих ученых,
современная риторика – это вновь философия речевого общения (а не только
его техника), это обобщающая этика и эстетика речевого общения, ставящая
проблемы нравственного выбора, добра и зла и их проявлений в речевом
поведении и общении. И сегодня с уверенностью можно сказать, что
современная риторика – это общегуманитарная (филологическая и
культурологическая) дисциплина, изучающая теорию, принципы, приемы
(способы) построения целесообразной речи (общая риторика) и конкретно
виды речей (частная риторика). Как дисциплина в вузе риторика стоит в ряду
лингвистики, стилистики, текстологии, семиотики, теории и истории
литературы и означает: изучение теории, ее связи с общественно-языковой
практикой; овладение знаниями о построении коммуникативно адекватного
текста (в зависимости от целевой установки), реально существующего в виде
жанра; формирование на этой основе профессионального мастерства,
обеспечивающего умения, связанные с подготовкой к выступлению на
каждом этапе классического канона (изобретение, расположение, выражение,
запоминание и произнесение публичной речи).
Список использованных литератур:
1. Античные риторики. - М., 1978.
2.
Аристотель. Риторика / Пер. Н. Платонова // Античные риторики / Под
ред. А. А. Тахо-Годи. - М.: Изд. МГУ, 1978.
3. Вагапова Д. Х. Риторика в интеллектуальных играх и тренингах. М.: Ци-
татель, 2001.
4. Кохтев Н.Н. Риторика. - М.: Просвещение, 1994.
5. Михайличенко Н.А. Риторика. - М.: Новая школа, 1994.
6. Михальская А.К. Основы риторики. 10–11 классы. - М.: Дроф.
ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАР НЕГІЗІНДЕ ОҚЫТУ
Тойымбекова Жумагуль Бейсембековна
«Өрлеу» «БАҰО» АҚФ «Қарағанды облысы бойынша ПҚ БАИ»
Тәрбие және тұлғаны әлеуметтендіру кафедрасының аға оқытушысы
Қарағанды қаласы
Білім алушылардың коммуникативтік дағдыларын жетілдіруде тілді
дамытудың маңызы зор. Тілді дамыту барысында қазақ тілі сабағында
мәтінмен, әдебиет сабағында көркем шығармамен жұмыс жасау білім
алушының өздігінген жұмыс істей алу қабілетін арттыратыны белгілі. Бұл іс-
қимылды сабақ барысында және сабақтан тыс уақытта жүзеге асыруға
36
болады. Олай болса, бүгінде мектеп пен өзге де білім беру жүйелерінің басты
міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды игеруге қабілетті,
ғылым мен тәжірибе жүзінде терең білім ала отырып, жеке тұлға болып
қалыптасуға дайын ұрпақ тәрбиелеу. «Мектепке бірінші керегі – мұғалім,
екінші – оқыту ісіне керек құралдар, үшінші – бағдарлама және оқулықтар
керек» – деп, педагог-ғалым Ахмет Байтұрсынов айтқандай, оқыту мен
оқудың сапасы жоғарыда айтылған үш қажеттілікке байланысты. Әсіресе,
мұғалім бағдарламаны, оқыту құралдарын, оқулықтарды және әдіс-тәсілдерді
пайдаланып, жас жеткіншекті тиімді әрі сапалы білімге жетелеуі қажет.
Шәкәрімнің шығармашылық жолы – ХІХ ғасыр мен ХХ ғасыр арасында
қазақ әдебиетінің дамуына үлес қосқан ғалым этнограф Ш.Уәлихановтың,
балалар әдебиетінің атасы, педагог Ы. Алтынсариннің, хакім Абайдың
көзқарастарын, шығармаларының идеялық тақырыптарын С.Сейфуллин,
М.Әуезов, С.Торайғыров, тағы басқа қазақ зиялыларының еңбектерімен
байланыстырған «рухани алтын діңгек» [1]. Дала ойшылының өнегелі
өсиетке толы әдеби мұрасын оқу-тәрбие үдерісінде тиімді пайдалану – әр
мұғалімнің алдындағы жауапты міндеттердің бірі. Демек,
а
қынның ұлағатты
ойлары, халқының жарқын болашағына арнаған азаматтық үні – бүгінгі
саналы да салауатты ұрпақ, өзіміз дәріс беріп отырған «Өрлеу» «БАҰО»
АҚФ «Қарағанды облысы бойынша ПҚ БАИ»-на кәсіби біліктілігін
арттыруға келген мамандардың оқыту мен оқу тәжірибесіне енгізіліп, жас
ұрпақтың болашағы үшін пайдаланылса нұр үстіне нұр болары сөзсіз.
Абай мектебінен тағылым алып, ізгіліктің негізін салған Шәкәрім
мұрасы – рухани байлықтың бастауы [4]. Бай қазынамызды қастерлеп, оны
келер ұрпақтың еншісі етудің ыңғайлы кезеңінде оқытудың түрлі әдіс-
тәсілдерін оқу үдерісіне енгізуіміз керек. Олай болса, жан-жақты дамыған,
шығармашыл тұлға қалыптастыруда негіз бола алатын технология –
жаңашыл ұстаз Қ.Бітібаеваның іс-тәжірибесі негізінде құрастырылған
әдебиетті оқытудың инновациялық технологиясы. Ұстаз сөзімен айтсақ:
«Технология – диагностиканы басшылыққа ала отырып, жеке тұлғаға
бағытталған мақсатты, сапалы оқу әрекетін ұйымдастыру...» Педагогтың
эвристикалық жобалау технологиясын пайдалану кезінде білім дайын
күйінде берілмейді, білім алушыға іздену, бақылау, ой елегінен өткізу
жолымен алуға бағытталады. Сөзіміз дәлелді болу үшін аталған модельдің
үлгісін ұсынайық: жаңа тақырып бойынша алдын-ала тапсырмалар жүйесі;
тапсырмалар негізінде сұхбат, әңгіме, пікірлесу; мұғалім түсініктемесі;
қосымша материалдар, ғылыми еңбектер; оқулықпен жұмыс; жинақтау,
қорытындылау. Бұл әдістеменің әрқайсысы білім алушылардың ізденісін,
шығармашылық қабілетін дамытуға, жазу мәдениетін жетілдіруге негіз
болады [3].
Көркем шығарманы оқытуда сыни тұрғыдан ойлау дағдысы мен сөйлеу
тілін дамыту, қабылдау, ес, қиялды жетілдіру сынды психологиялық
үдерістер
Шәкәрім
шығармаларын
меңгерту
барысында
да
қалыптастырылатыны мақалада нақты мысалдармен көрсетілді. Шәкәрім
Құдайбердіұлының өмір жолы мен шығармашылығын өтуде «Шәкәрім әлемі
37
Достарыңызбен бөлісу: |
