95
Оқушыларға ақпарат келесілердей буындарға бөлінетінін жеткізу
қажет: визуальді, аудио, сүйіспеншілік, дəмдік, түйсіну. Бұлай
бөлінудің себебі, адамдар ақпараттарды сезіну арқылы қабылдайды.
Мысалы: көрік, есту, дəм, сүйіспеншілік. Ғылыми зерттеулер бо-
йынша ақпараттың 90% сыртқы ортаны есту мен көру арқылы,
ақпараттың 10% дəм жəне сүйіспеншілік арқылы беріледі екен.
Осыған орай тіршілік əлемі көптеген мысал келтіре алады: бүркіт
көзінің көрегендігі, инеліктің жан-жағын қамтуы, хайуандардың
есту қабілеті. Ал кейбір аңдардың сезім мүшелері адамдарда мүлдем
кездеспейді.
Мультимедияны меңгере отырып, оның көп мағыналы екенін
есте сақтау керек. Көп мағыналы мультимедиа терминін былай
түсінуге болады:
- əртүрлі құрылғылардың ретін сипаттайтын, қызметтері жəне
қолдану аясы туралы ақпараттар;
- мультимедялық технологияда жасалған өнім;
- мультимедиалық бағдарлама;
- компьтерлік құрылғымен қамтамасыз ету (CD ROM Drive ком-
пьютерде бар болу – дисктердi оқу үшiн арнаулы құрылғы,
дыбыстық жəне жаңғырту көмегiмен мүмкiн дыбыстық
бейнетақша, жəне бейнемəлiмет, джойстик жəне басқа арнаулы
құрылғылар);
- (сөз, музыка, бейне, бөлiктер, анимация тағы сол сияқтылар) əр
түрлi түрлердi динамикалық ақпаратты да, дəстүрлi статикалық
көз мөлшерiмен де өзiме бiрлестiретiн ақпараттың ерекше жал-
пылауыш түрi;
Осындай мəлімет арқылы оқушы мультимедианы кең көлемде
түсініп, қолданушы қауымға жақсы жағынан əсер етеді.
Практиканың нəтижесі бойынша мультимедианың өзіндік
ерекшеліктері мен қасиеттері ақпараттық іздеуге ұласады жəне бұл
мектеп оқушылары үшін информатика сабағында жүзеге асырыла-
ды.
Оқушыға бұл іс-əрекетті орындау үшін оған ақпараттық іздеуді
анықтау қажет жəне не арқылы іздеу керек, сонымен қатар іскерлік
ақпараттарды іздестіру жəне іске асыру жоғарғы, интербелсенді
түрде қамтамасыз етілуі керек. Дегенмен, оқушы өзіне қажетті
бірдей мультимедиа-ақпаратты іздестіру үшін əртүрлі жолдармен
шешуге мүмкіндігі бар.
96
Оқушылар қолданатын ақпаратты іздеу əлемдік телекомуни-
кациялық Ғаламтор желісінде жарияланған мультимедиа-ресурс-
тарын іздеумен байланысты.
Қазіргі Ғаламтор желісі оқушыларға, шынымен де, мол əр
түрлі қырлы мультимедиа-ақпараттарын ұсынуға дайын жағдайда.
Бұл жерде жаңалықтармен танысуға, уақытты қызықты өткізуге,
əртүрлі анықтамаларға қол жеткізуге, энциклопедиялық жəне оқыту
ақпараттарын қарауға болады. Интернеттегі, мектептегі жəне үйдегі
көптеген тапсырмаларды шешу үшін тиімді қолдануға болады.
Интернетпен қолданған кездегі ең басты мəселе – керекті
мультимедиа-ақпаратты тез табу жəне қажеттілігін анықтау, оның өз
мақсаты үшін колданылатын ақпараттық құндылығын анықтау.
Адамзаттың ақпараттық жүгіне деген жол, кітапханалардағы,
фонотекалардағы, фильмотекалардағы, сақталатын ақпарат
тізімдемелердегі карточкаларда жатыр. Ғаламтордағы керекті
ақпаратты табу үшін ұқсастық механизмі қолданылады. Мəселен, өз
қолданушыларына жіберу көзі болып табылатын іздеу серверлерінде.
Мазмұнды көзқараста олар туралы Ғаламтор желісінде арнайы
қызмет көрсетеді деп айтуға болады, бірақ олар Дүниежүзілік Торап
механизмдерін қолданады жəне техникалық көзқараста сол шектен
аспайды.
Іздеу серверлері өте көп жəне əртүрлі. Ізденіс əріпсандары
мен тізімдемелері арасындағы айырмашылықтарын білу керек.
Сервер-əріпсандары келесідей жұмыс істейді: Ғаламтор желісіндегі
көптеген веб-беттерді тұрақты оқиды (оларды “индекстейді”) жəне
оларды толығымен немесе бөлшектеп жалпы мəліметтер базасы-
на салады. Ізденіс серверлерінің қолданушылары осы мəліметтер
базасындағы толық мəтінді ізденісті түйінді сөздер қолдану арқылы
өздеріне керекті тақырыпты табуға мүмкіндіктері бар. Ізденістегі
қорытындыларды беру əдетте қолданушыға назар аударуға
қажет ұстаулардан жəне олардың гиперсілтеме түрінде берілген
адрестерінен (URL) тұрады. Егер өзіңе қажетті ақпаратты нақты
білетін болсаң, осы типті ізденіс серверлерімен жұмыс істеу өте
ыңғайлы.
Қызықты сілтемелер, бетбелгілер (bookmarks) арқасында
тізімдемелер саны өсті. Олар негізінде “жалпыдан жекеге” де-
ген принцип бойынша құрастырылған көпдеңгейлі мағыналы
жіктеу сілтемелерін көрсетеді. Кейде сілтемелер қысқаша муль-
тимедиа-ресурстарымен қамтылады. Əдетте, іздеу айдарлардағы
97
(санаттардың) атаулар жəне ресурстарды сипаттайтын түйінді
сөздер бойынша мүмкін. Іздеген ақпараттарын толық білмеген кез-
де, тізімдемелермен қолданады. Жалпы санаттардан жекеге көшу
арқылы, Ғаламтор желісіне қандай мультимедиа-ресурстарымен
танысуға болатынын анықтауға болады. Ізденіс тізімдемелердің
тақырыптық кітапханалық тізімдемелермен, тезаурус сөздіктермен
жəне жануарлар мен өсімдіктердің биологиялық жіктеулермен
салыстыруға болады. Ізденіс тізімдемелерін жүргізу, сəйкесінше,
автоматтанадырылған, бірақ əлі де ресурстарды жіктеу, көбінесе
қолмен жасалады.
Ізденіс тізімдемелері ортақ мақсатқа жəне мамандандырылған
болып келеді. Ортақ мақсатты ізденіс тізімдемелері өзіне əртүрлі
қырлы мультимедиа-ресурстарын қосады. Мамандандырылған
тізімдемелер белгілі тақырыпқа арналған мультимедиа-ресурстарын
ғана қамтиды. Оларға жақсы ресурстарды игеріп жəне адекватты
айдарлауға өз саласында жиі қол жеткізуге болады.
Əлемде Ғаламтор желісіндегі əртүрлі қолданыстағы көптеген
мультимедиа-құраладары бар. Арнайы құралдарсыз үлкен көлемдегі
ақпараттардың ішінен керекті ақпаратты табу мүмкін емес. Бұл
мəселені ізденіс серверлері шешеді, миллиондаған сілтемелердегі
əртүрлі тақырыптардың ішінен қолданушыға керекті ақпаратты
документтердің ішінен іздейді.
Мультимедиа-ресурстардың іздеуін жеңілдету үшін Web-
сервер мен ізденіс машиналары жасалған. Көп жағдайда тізімдеме
тақырыптық жинақтаулар сілтемелері Web-ресурстардында көрініс
табады (медицина, саясат, программалау жəне т.б.). Ізденіс маши-
налары терілген сөздер бойынша парақшаға жол табады. Əр ізденіс
машинасы өзінше спецификалық мүмкіндіктермен, артықшылықтар
мен кемшіліктерімен қолданады.
Егер оқушы іздейтін мультимедиа-ресурсы орыс тілді
Ғаламтор желісінде орналасқан болса, онда орыс ізденіс сервер-
лерін қолдану дұрыс болады. Олар орыс тілді ізденіс сұраныстары
мен жабдықталған орыс тілді интерфейспен өте жақсы жұмыс
істейді.
Индекстелетін қазақстан серверлерінің Ғаламтор желісіндегі
буыны:
– http://www.rambler.kz/
– http://www.aport.kz/
– http://www.yandex.kz/
Достарыңызбен бөлісу: | 
