119
Ойын арқылы оқушылар қоршаған ортаны жəне өзін-өзі тани-
ды, талдауға, жалпылауға, салыстыруға үйренеді. Ойын түрінде
ұсынылған көрнекілік оқып-үйренетін материалды нақтылауға
көмектеседі. Сабақ барысында қолданылатын ойын тəсілі мульти-
медиа-ресурстарымен, сабақтың тақырыбымен, оның міндеттерімен
тығыз байланыста болып, ойын-сауық сипатында ғана болмауы ке-
рек.
Ойын серіктестік қарым-қатынасқа тəрбиелеуді, ішкі тəуелсіздік
сезіміне, достық көмекті сезінуді жəне қиын кезеңде серіктесіңе
көмек көрсету қажеттілігін қалыптастыруға ынталандырады жəне
ойынға қатысушылардың жақындасуына, олардың өзара əрекетін
тереңдете түседі.
Ойын педагогтың басқаруының үстемділігінің көрінуіне кедергі
болады, мұғалімді ойынға қатысушылармен теңестіреді. Бұл
əлеуметтік тəжірибе алу үшін, соның ішінде ересек адамдардың өзара
қарым-қатынасы өте маңызды. Рөлді орындауды реттейтін ойын
ережесіне сүйенуге байланысты ерекше ойындық шектеулердің
болуы ойыншының іс-əрекетін еріктік реттеу қабілетін дамытады.
Ойында Бала ойынды түсінуі жəне саналы қабылдауы қажет одана-
ры қарай қиындыққа қарамастан ойын барысында үлгілетін, орын-
дау қажет əртүрлі ережелердің түрлі жиынтығымен кездеседі.
Бастауыш мектеп оқушысынан бастап, ойындық дефицит
нақты белгіленген ойынға тілегіне қарай бала сабақта мұндай
ұмтылысты қанағаттандыру үшін барлық мүмкіндіктерін пайдала-
нады. Сондықтан оқушыға рөлдік жəне іскерлік ойындар сериясын-
да қатысу мүмкіндігін бере отырып, мұғалім оны белсендендіреді,
баланың тұлғалық жеке мотивациясын өзгертеді.
Мектептің жоғарғы сыныптарында мультимедиа-технология-
ларды қолдану арқылы оқыту оқушылардың өз күштерін сынау
жəне мектепті бітіргеннен кейін нақты өмірге дайындығын тексе-
ру мүмкіндігі тəрізді қарастырылады. Мұндай мүмкіндікке қол
жеткізуді іскерлік ойындар арқылы орындауға болады. Ойынның
мазмұндық жағы ойынға қатысушыларды өмір сүруге үйретеді.
Ойын қатысушыларына «қате жіберу» жəне оларды талдау, себебін
жəне мұндай əрекеттің салдарын көруге мүмкіндік береді. Бұл
оқушылардың «ересек болу» қажеттіліктеріне толықтай жауап
береді.
Дайын дидактикалық ойындарды қолданудан басқа, мұғалімдерге
өз бетімен ойындарды құрастыру, оларға тапсырмаларды сауат-
120
ты іріктеу, сонымен қатар мультимедианы ұтымды қолдану қажет.
Мультимедиа-ресурстарын қолдануға негізделген дидактикалық
ойындарды дайындау мен өткізудің бірнеше кезеңдерін ерекшелеу
мақсатқа лайық, соның ішінде:
- ой,
- ұйымдастыру,
- жүргiзу,
- талдау.
Дидактикалық ойынның бiрiншi, ең күрделi жəне жауапты кезеңі
– келесi құрамдастардан тұратын ой:
- сыныпты таңдау,
- сабақ тақырыбын анықтау,
- сабақтың түрiн анықтау,
- уақыт шектеулерін анықтау,
- ойынның үлгілері мен түрлерін таңдау.
Ойын жүргізілетін сыныпты таңдау оның ерекшелiктерiмен
анықталады (бейіні, жаттығу деңгейі, жұмыс қабiлеттiлiгі,
ұйымшылдық жəне тағы басқалар). Бұл ретте оқушылардың
пəнге деген қызығушылығын көтерумен қатар мультимедиалық
технологияларды пайдалану арқылы оқу жəне тəрбиелiк мəселе-
лерді шешуді негiзге алу керек. Мысалы, мультимедиа ресурс-
тарын қолданумен дидактикалық ойынды білімдері орташа
жəне жоғары деңгейлі математикалық бейінді сыныпта жүргізілуі
мүмкін.
Мұғалiм ойын өткiзген сабақтың тақырыбын анықтау кезінде де
шексiз таңдауға ие болады. Бұл жаңа тақырыпқа кіріспе де, шолу
да болуы мүмкiн; мəндiлiгі жағынан қосалқы немесе курстың
негiзгi тақырыптарының бiрi болуы мүмкін. Мұғалiм бұл ретте
таңдалған тақырып бойынша дидактикалық ойынды дайындау мен
жүргiзуге əжептəуiр көп уақыт пен күш-жігер жұмсау қаншалықты
орындылығын анықтауы керек (егер ол қолданбалы сипатта болса,
ерекше практикалық құндылығы болмаса жəне курсты оқу кезінде
үлкен рөл атқармайтын болса).
Мультимедиалық технологиялар қолданылатын дидак-
тикалық ойындар сабақтардың барлық түрлеріне қолданылады,
сабақ түрiнің нақты ойын таңдауына əсері қызықты. Ойынның
табысты өткiзілуi үшiн мұғалiмге əр түрлi дидактикалық
ойындармен жұмыс істеудің белгiлi тəжiрибесi қажет. Дидакти-
калық ойын қайталау сабағында, алынған бiлiмді жалпылау-
121
да, есептерді шешу дағдыларын бекiтуде, бақылау жұмысына
дайындық ретiнде немесе бақылау жұмысы ретінде өткізілуі мүмкін.
Уақыт шектеуін анықтау кезеңінде дидактикалық ойын-
ды жүргiзудің тiкелей уақыт ұзақтығын, сондай-ақ қажеттi
мультимедиалық ресурстарды қалыптастыруды ескерумен
дайындыққа кеткен уақытты ой елегінен өткізу қажет. Бiрiншiден,
мысалы, ойын бүкіл сабақ бойында бола ма, немесе оған сабақтың
бір бөлігі беріле ме, немесе мүмкін, ол бiрнеше сабақ бойы бiрнеше
күн iшiнде өткiзілетін шығар (мысалы, ойындар топтамасы).
Екiншiден, дайындық уақыты, бiрнеше күндерден бiрнеше аптаға
дейiн уақыт алуы мүмкін. Бұл ойын түрін, ойын мақсатын таңдауға,
пайдаланылатын мультимедиалық ресурстардың ерекшелiктерiне,
мұғалiм мен оқушылар арасында мiндеттерді бөлуге байланысты
болады.
Дидактикалық ойынның үлгісін таңдау бiрнеше факторларға
байланысты болады, олардың негiзгiлері мыналар: сыныптың си-
паттамасы (оның ішінде бұл сыныпта оқу жұмысы үлгілерінің
қандайлары жəне қаншалықты жиі қолданылғаны); оқушыларды
жас ерекшелiктері; сабақтың тақырыбының сипаты, пайдаланыла-
тын мультимедиалық ресурстардың ерекшелiктері.
Келесi кезең – дидактикалық ойынды ұйымдастыру, ол өз
кезегiнде мына жеке құрамдастарға бөлiнедi:
- ойын сценарийін жазу;
- мұғалiм мен оқушылар арасындағы мiндеттерді бөлу;
- тапсырмаларды таңдау;
- оқушылардың қызметін бағалау өлшемдерін əзiрлеу.
Сценарий жазу – мультимедиа-ресурстарды қолдану
дидактикалық ойынды дайындаудағы ең қиын жəне жауапты кезең.
Оны бiр мұғалiм (мұғалiмдердi тобы), сондай-ақ оқушылар тобы-
мен бірге мұғалiм (ең белсендi, шығармашылық саналы, талантты
оқушылар) əзірлей алады. Дидактикалық ойынның сценарийі келесi
сəттерді бейнелеп көрсетуi керек:
- ойынның толық жоспары;
- ойынның əр кезеңiн жүргiзу бойынша нұсқаулық;
- қатысушылар рөлдерiнің жəне реквизиттердің тiзiмі (рөлдерді
алдын ала анықтаған жөн);
-
пайдаланылатын мультимедиалық технологиялар мен
Достарыңызбен бөлісу: | 
