Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі е. Ы. Бидайбеков, В. В. Гриншкун, Г. Б. Камалова, Д. Н. Исабаева, Б.Ғ. Бостанов білімді

9
қызметінің техникалық қырлары қарастырылған. Оқулықты қолдану 
педагогтарды білімді ақпараттандыру құралдарының жіктемесімен, 
гипермəтін, мультимедиа жəне гипермедиа, қолдану ерекшелігімен, 
білім беру электрондық басылымдары мен ресурстарының сапа-
сын саралау мен бағалау,  білім алушыларды оқытуда ақпараттық 
жəне телекомуникациялық технологияларды қолдану əдістерімен 
таныстыруға мүмкіндік береді.
Аталған оқулықтың мақсаты:
1. Мұғалімдерді ақпараттық жəне телекомуникациялық тех-
нологияларды жалпы орта білім беруде қолданудың жағымды 
қырларымен таныстыру;
2. Ақпараттық қоғамда білімді ақпараттандырудың рөлі мен 
орны туралы түсінікті қалыптастыру;
3. Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарын тиімді 
қолдану саласы мен құрамы туралы түсінік қалыптастыру; 
4. Жалпы орта білім беру саласында ақпаратты құру, өңдеу, 
көрсету, сақтау жəне тасымалдау технологияларын тиімді қолдану 
саласы мен құрамы туралы түсінік қалыптастыру;
5. Ақпараттандырудың жалпы əдістерімен, оқыту үрдісінің бара-
бар қажеттіліктерімен, оқыту нəтижелерін бақылау жəне өлшеумен, 
жалпы орта білім беру жүйесінің оқу мекемелеріндегі оқудан 
тыс, ғылыми-зерттеушілік жəне ұйымдастырушылық-басқару іс-
əрекетімен таныстыру;
6. Ақпараттық-қатынастық технологиялардың құралдарына 
қойылатын талаптар, олардың сапасын бағалаудың негізгі 
приницптері туралы білімді қалыптастыру;
7. Педагогтарды ақпараттық білім беру ортасын қалыптастыру 
мен енгізуге қатыстыруға тұрақты мотивация қалыптастыру;
8. Қалыптасып келе жатқан білімді ақпараттандыру тіліне оқыту;
9. Мұғалімге қазіргі əлемдегі ақпараттық технологиялардың рөлі 
мен орнын оқушыларға түсіндіруге қосымша мүмкіндіктер беру;
10. Түрлі педагогтардың Ақпараттық-қатынастық технология-
лар құралдарын өзінің кəсіби іс-əрекетінде қолдану саласының 
мүмкіндіктерін теңестіру;
 Осы оқулықтың мазмұны жалпы орта білім беруде  қолданылатын 
ақпараттық қатынастық технологиялар құралдары ретінде 
қарастырылатын білім беретін электрондық басылымдары мен ре-
сурстарын сараптау мен қолдану, құрудың негіздерін қамтиды. 
Бұл салада əлі де болса шешілмеген мəселелер көп. Оған мұндай 

10
құралдардың оқыту үдерісіне бара-барлығы, ақпараттандыру 
құралдарының мазмұнының ғылыми деңгейін, мағыналық жəне 
стилистикалық мəдениетін арттыру, мектеп іс-əрекетінің түрлі са-
лаларында енгізілген жеке білім беру басылымдары мен ресурс-
тар арасындағы интерфейстік, технологиялық жəне ақпараттық 
байланыстың қажеттілігі жатады.
Оқулықтың мазмұнын жүйелейтін негізгі бағыттар ретінде, 
білімді ақпараттандырудың маңыздылығы, мақсаттары жəне 
ерекшеліктері, техникалық құралдары жəне білімді ақпараттандыру 
технологиялары, білім беру іс-əрекетін ақпараттандыру əдістері 
іріктелген, ақпараттық білім беру ортасын жəне жалпы орта білім 
берудің ақпараттық білім беру кеңістігін қалыптастыру негіздері, 
 
білімді ақпараттандыру саласында педагогтарды оқытудың 
ерекшеліктері келтірілген.

11
1-ТАРАУ ҚОҒАМДЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ МƏТІНІНДЕГІ 
БІЛІМДІ АҚПАРАТТАНДЫРУ
1.1 Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінде 
ақпараттық технологияларды пайдалану
Ақпараттық жəне телекомуникациялық технологиялар күн сайын 
білім берудің барлық саласына тереңірек еніп отыр. Бұған күнделікті 
ақпараттық қоғаммен жəне сəйкесінше мамандарды дайындаудың 
қажеттілігімен байланысты сыртқы факторлар, сонымен қатар оқу 
мекемелерінде қазіргі компьютерлік техника мен программалық 
қамтамасыз етудің кең таралуымен, мемлекеттік жəне мемлекетаралық 
білім беруді ақпараттандыру бағдарламаларының қабылдануымен, 
ақпараттандыру тəжірибесін қажет ететін педагогтар санының ар-
туымен байланысты ішкі факторлар əсер етуде. Бірқатар жағдайда 
ақпараттандыру құралдарын қолдану мектеп мұғалімдерінің еңбек ын-
тасын арттыруға жағымды əсер етумен қатар, мектеп оқушыларының 
оқу тиімділігіне арттыруға да ықпалын тигізеді.
«Технология» сөзі грек түбірінен шыққан жəне аудармада өнімді, 
материалдарды, жартылай фабрикаттарды, бұйымдарды өңдеу мен 
қайта өңдеу жəне оларды қолданыстағы заттарға түрлендіру əдістері 
мен тəсілдері жиынтығын зерттейтін ғылым дегенді білдіреді. 
Қазіргі таңда бұл сөздің түсіндірмесінде практикалық тапсырма-
ларды шешуге арналған ғылыми жəне инженерлік білімдерді қолдану 
қамтылады. Олай болса ақпараттық жəне телекомуникациялық тех-
нологияларды ақпаратты өңдеу мен түрлендіруге бағытталған тех-
нологиялар ретінде есептеуге болады.
Ақпараттық жəне қатынастық технологиялар (АҚТ) – бұл 
ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, беру жəне тасымалдау алгоритмін 
жəне əртүрлі əдістерді, тəсілдерді сипаттайтын жалпылама ұғым.
Бұл анықтамаға «қолдану» сөзі əдейі енгізілмеген. Ақпарат-
тық жəне телекомуникациялық технологияларды қолдану ақпарат-
тандыру технологиясының бөлшегі болып табылатын тағы бір 
технология туралы айтуға мүмкіндік береді, яғни ақпараттық жəне 
телекомуникациялық технологияларды білім беруде, медицинада, 
əскери жəне адамның басқа да іс-əрекеті саласында қолдану техно-
логиясы. Бұл салалардың əрқайсысы ақпараттандыру технологиясы-
на өз шектеулері мен ерекшеліктерін жинақтайды. Мысал ретінде 

12
ақпараттық жəне телекомуникациялық технологиялар ретінде 
қарастырылатын Интернет технологиясын келтіруге болады. Алай-
да мектеп оқушыларын оқытуда Интернетті қолдану технологиясын 
ақпараттық жəне телекомуникациялық технологиялар ретінде емес, 
жалпы білім беретін орта білім беруді ақпараттандыру технологиясы 
ретінде есептеуге болады. Білім беруді ақпараттандыру технологиясы 
ұғымы білім беру жүйесінде ақпараттық жəне телекомуникациялық 
технологияларды қолдану технологиясына қарағанда, мейлінше 
кең ауқымды екендігін түсіну маңызды. Бұл ұғым білім беруді 
ақпараттандыру мақсатына жетуді қамтамасыз ететін тəсілдердің, 
əдістердің барлық жиынтығын қамтиды. 
Мəселен, білім беруді ақпараттандыру технологияларына білім 
беру қызметіне арналған ақпараттық ресурстарды дайындау əдістері 
мен сапасын бағалау, педагогтарды өзінің кəсіби іс-əрекетінде 
ақпараттық жəне телекомуникациялық технологияларды тиімді 
қолдануға оқыту тəсілдері жатуы мүмкін.
Жалпы білім беретін орта білім беру саласында қолданылатын 
Ақпараттық-қатынастық технологиялар құралдарының негізінде 
перифериялық құрылғылармен жабдықталған дербес компьютер 
жатыр.
Компьютердің мүмкіндіктері оған енгізілген программалық 
қамтамасыз етумен анықталады. Программалық құралдардың 
негізгі категориялары жүйелік программалар, қолданбалы програм-
малар жəне аспаптық құралдар. 
Жүйелік программаларға компьютердің жабдықтарымен жəне 
пайдаланушымен өзара əрекетін қамтамасыз ететін операциялық 
жүйелер, сонымен қатар түрлі қызметтік немесе сервистік про-
граммалар жатады. Қолданбалы программаларға ақпараттық 
техологиялардың құрал-саймандары болатын программалық 
қамтамасыз етулер – мəтінмен, графикамен, кестелік мəліметтермен 
жəне т.б. жұмыс технологиялары жатады. 
Құрал-саймандық программаларға программалық қамтамасыз 
етуді дайындауға арналған программалар жатады. 
Жалпы білім беретін орта білім беру жүйесінде əмбебап офис-
тік қолданбалы программалар мен ақпараттық жəне телекому-
никациялық технологиялар құралдары мəтіндік процессорлар, 
электрондық кестелер, презентация дайындау программалары, 
мəліметтер қорын басқару жүйелері, органайзерлер, графикалық па-
кеттер жəне т.б. кеңінен таралған.