Қазақстан экономика тарихы пәнінен оқу-әдістемелік кешені

жүктеу 2,31 Mb.

бет	3/9
Дата	20.02.2018
өлшемі	2,31 Mb.
	#10248

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша, қоланы игеру тәсіліне тоқталу керек. Екінші сұрақ бойынша, қола дәуірінің тайпаларының шаруашылығы мен бөліну ариалын атап көрсету керек. Үшінші сұрақ бойынша, Қоғамдық қатынастарыдың жүйесін талдау керек.}

Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ --,2,3,4,5,13.

_{Семинар № 5}_{Темір дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы.}

_{Негізгі ұғымдар:}_{Экстенсивті мал шаруашылығы, богарлық жер өңдеу, жоғалған үлгі әдісімен құю.}

Жоспар:

_{1. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына өту. Жеке меншік қатынастары.}

_{2. Жер өңдеу және ирригация.}

_{3. Қол өнер.}

_{4. Сауданың дамуы. Дала жолының маңызы}

Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша, көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына өту. Жеке меншік қатынастары мәселелеріне тоқалу керек. Екінші сұрақ бойынша, жер өңдеу тәсілдерін айту керек. Үшінші сұрақ бойынша, ирригация – бұл тәсілдің ерекшелігін ашу. Төртінші сұрақ бойынша, сауданың дамуы ондағы дала жолының маңызын ашу керек.}
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5,13,
_{Семинар №6}Қазақстан жеріндегі отырықшы-егіншілік шаруашылығы.

Негізгі ұғымдар:Қазақтың дәстүрлі егіншілігі, тайпалардың егіншілік мәдениеті.

Жоспар:

1)Ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген тайпалардың егіншілік мәдениеті.

2)Орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік шаруашылығы.
3) Қазақтың дәстүрлі егіншілігі.
Әдістемелік нұсқау:_{Бірінші сұрақ бойынша,}ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген тайпалардың егіншілік мәдениетінің ерекшеліктерін ашу. _{Екінші сұрақ бойынша,}орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік шаруашылығыдамыған аймақтарды анықтау. _{Үшінші сұрақ бойынша,}қазақтың дәстүрлі егіншілігінің өзіндік ерекшелігін деректер негізінде ашып беру.
_{Семинар № 7}_{Ұлы Жібек жолы және Қазақстан аумағындағы ортағасырлық мемлекеттердің экономикасы.}

_{Негізгі ұғымдар:}_{Ұлы Жібек жолы, ирригация, тайпа құрамы және қор тәртібі.}

Жоспар:

_{1. Тайпа құрлымы және көшу түрлері}

_{2. Отырықшы-жер өңдеу шаруашылығы}

_{3. Біртұтас әлеуметтік – экономикалық мәдениетте көшпелі және отырықшы мәдениеттердің интеграциясы.}

Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша, тайпа құрлымы неге негізделгеніне талдау жасау. Екінші сұрақ бойынша, көшу түрлеріне тоқталу мен қатар оның шаруашылық маңызын ашу керек. Үшінші сұрақ бойынша, отырықшылық ұғымын түсінік бере отырып оның прогресивтік мәнін ашу керек.}

Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5. 13.
_{Семинар № 8}_{Қазақ хандығы: 15-17 ғ.ғ. халқы және шаруашылығы}

_{Негізгі ұғымдар:}_{Жер өңдеу, Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат, Ясы, Сайрам, Сығанақ,}

Жоспар:

₁)_{. Ұйымның түсінігінің жүздік бөліспен ауысуы}

₂)_{. Мал және үй шаруашылығы. Жер өңдеу.}

₃)_{. Қазақстанның кейінгі ортағасырлық қалалары:}

_{- қалалар және қала тұрғындары саны}

_{- қалалар құрылымы, қаланың жер иеленуі}

₄)_{. Салық жүйесі.Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат, Ясы, Сайрам, Сығанақ,}
Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша, Қазақстанның кейінгі ортағасырлық қалалардыпайда болуымен қатар, қалалардың экономиканың дамуындағы ролін көрсету керек.}

_{- қалалар және қала тұрғындары саны}

_{- қалалар құрылымы туралы не білесіз?}

_{- қалалардың болуы нені білдіреді? – деген сауалдардың жауабын қамту керек.}
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5,14.
_{Семинар №9}_{VI-ХI ғ.ғ. Қазақстан экономикасының дамуы.}

_{Жоспар:}

_{1.Көшпелі мал шаруашылығының түрлері}

_{2.Қазақстанның негізгі жер өңдеу аймақтары. Ирригациялық жер өңдеу}

_{3.Қалалар салынуының дамуы}

_{қалалар тууының алғы шарттары}
_{қалалар құрылымы мен тұрғындар саны}
_{қолөнердің дамуы}
_{тұрғындардың экономикалық өміріндегі қалалар маңызы}

_{4.Тауар – ақша қатынастарының өсуі, ішкі және транзиттік сауда}

_{Ұлы Жібек жолы, ирригация, табын құрамы және бағу тәртібі, қалалар}

_{құрлымы, туралы мәселелермен еңбек тәсілдеріне кеңінен талдау жасау керек.}

Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша, көшпелі мал шаруашылығының түрлеріне сипатама беру. Екінші сұрақ бойынша, Қазақстанның негізгі жер өңдеу аймақтарынкартадан көрсету. Ирригациялық жер өңдеу тәсілі туралы айту. Үшінші сұрақ бойынша, қалалар салынуының дамуы бойынша:}

_{қалалар тууының алғы шарттары, қалалар құрылымы мен тұрғындар саны,қолөнердің дамуы, тұрғындардың экономикалық өміріндегі қалалар маңызын деректер негізінде ашып беру керек.}

_{Төртінші сұрақ бойынша, тауар – ақша қатынастарының өсуі, ішкі және транзиттік сауда. Ұлы Жібек жолы, ирригация, табын құрамы және бағу тәртібі, қалалар құрлымы, Отырар оазисі, соғдылар отарлары туралы мәселелердің жауабын кеңінен қамту керек.}

Әдебиеттер:Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5. 14.

_{Семинар № 10}_{ХV-ХVIII ғғ. Қазақ хандығының әлеуметтік – экономикалық жағдайы.}

_{Жоспар:}

_{1.Қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы.}

_{жүздердің ру-тайпалық құрамы және географиялық орналасуы.}
_{әлеуметтік лауазымдар}

_{2.Мал шаруашылығы.}

_{көшу түрлері және табын құрылымы}
_{көшу маршруттары.}

_{3.Мал және жер өңдеу шаруашылығының өзара әрекеттері.}

_{4.Қала мәдениетіндегі өзгерістер, қолөнер.}

_{5.Ішкі және транзиттік сауда.}
Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша, қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы, жүздердің ру-тайпалық құрамы және географиялық орналасуы,әлеуметтік лауазымдар туралы айту. Екінші сұрақ бойынша, мал шаруашылығы:көшу түрлері және табын құрылымы,көшу маршруттарын анықтау.Үшінші сұрақ бойынша, мал және жер өңдеу шаруашылығының өзара әрекеттеріне қатысты қарастыру.Төртінші сұрақ бойынша, қала мәдениетіндегі өзгерістер мен қолөнер кәсіпшілігін айту. Бесінші сұрақ ішкі және транзиттік саудаға кеңінен тоқталып өту.}
_{Әдебиеттер:Н– 5,6,7,8,9,10 14. Қ– 4,5,6,7,8,9,10.}
_{Семинар № 11}_{19 ғ.}_{2-жарт: - 20 ғ. басы Қазақстан шаруашылығындағы өзгерістер.}
_{Негізгі ұғымдар}_{:1860-1890 жж. реформалары, самодержавиенің переселендік саясаты, көшушілерге жеңілдіктер, жатақтың, өндірісттік жұмысшылар, столыпиндік реформалар.}
_{Жоспар:}

_{1.Самодержавиенің аграрлық саясаты.}

_{Жер өңдеулік отарлауы}

_{2.Капиталистік қатынастардың тууы:}

_{өндіріс,}
_{банк – ақша қатынастары,- сауда}

_{3.Столыпиндік реформалардың салдары.}
Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша,}_{Самодержавиенің аграрлық саясатытың мәнінне тоқталу.Жер өңдеулік отарлауы қалай жүрді?}

_{Екінші сұрақ бойынша,}_{капиталистік қатынастардың тууы неге байланысты болды?}

_{Қандай өдірістер пайда болды?}
_{банк – ақша қатынастары қалай жүрді?}_{Үшінші сұрақ бойынша,}_{Столыпиндік реформалардың салдары неге әкеп соқтырды?} – деген сұрақтарға деректерге сүйеніп жауап беру

_{Әдебиеттер:Н– 5,6,7,8,9,10 ,15. Қ– 4,5,6,7,8,9,10.}
_{Семинар № 12}_{ХХ ғ. 20-40ж.ж. экономикалық жаңартулар.}

_{Негізгі ұғымдар}_:_{“ Әскер коммунизм саясаты ”, ЖЭС, индустриализация.}

Жоспар:

_{1.Кеңестік “ Әскер коммунизм саясаты ”}

_{2.ЖЭС-экономикалық бағыты либерализациялау Қорытындылар, Қазақстандағы индустриализацияның маңызы.}

_{3.Ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар.}

_{4.Қазақстан экономикасының лагерлік секторы.}
Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша,}_{“ әскер коммунизм саясаты ”– бұл қанадай саясат болғндығына анықтама жасау керек.}_{Екінші сұрақ бойынша,}_{ЖЭС-экономикалық бағыты либерализациялаумен қорытындыларна тоқталу керек. Қазақстандағы индустриализацияның маңызына тоқталу керек.}_{Үшінші сұрақ бойынша,}_{ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар қалай жүзге асуымен нәтижесіне талдау жасау.}_{Төртінші сұрақ бойынша,}_{Қазақстан экономикасының лагерлік секторы оның ролі туралы айту.}

_{Әдебиеттер:Н– 5,6,7,8,9,10 . Қ– 4,5,6,7,8,9,10.}
VI. Қазақстан – тәуелсіз мемлекет.

_{Семинар № 13}Тәуелсіздіктің жариялануы және 90-жылдардағы саяси-экономикалық өзгерістер.

_{Негізгі ұғымдар:} КСРОның ыдрауы, референдум,сайлау,

Жоспар:
1) КСРОның ыдрауы.

2) 90-жылдардағы саяси-экономикалық өзгерістер.

3) 90-жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық өзгерістер.

4) 1993 – 1995 жылдардағы халықтың әлеуметтік тұрмыс жағдайы.
Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша,}КСРОның ыдрауының саяси себебтерін анықтап талдау жасау._{Екінші сұрақ бойынша,}90-жылдардағы саяси-экономикалық өзгерістер туралы айту керек._{Үшінші сұрақ бойынша,}90-жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық жағдайдың өзгеруімен ауыл экономикасының құлдырауының себептерін талдау.

_{Әдебиеттер:Н-6,7,8,910,11..Қ– 4-10}

_{Семинар №14}Қазақстан жеріндегі экономиқалық реформалар және оның алғашқы нәтижелері.

_{Негізгі ұғымдар}_: Жекешелендіру, Ұлттық валюта, қаржылық жүйе.

Жоспар:

1) Жекешелендіру және оның нәтижелері.

2) Ұлттық валютаның айналымға енуі және еліміздің қаржылық жүйесі.

3) Өнеркәсіптің дамуының алғашқы нәтижелері.

4) Тұрғын үй құрылысы.
Әдістемелік нұсқау: _{Бірінші сұрақ бойынша,}жекешелендіру саясатының жүзегше асуы мен оның кезеңдеріне тоқталу керек._{Екінші сұрақ бойынша,}ұлттық валютаның айналымға енумен қазақстанның төл теңгесінің экономикадағы тұрақталуна тоқталу керек. _{Үшінші сұрақ бойынша,}өнеркәсіптің дамуының алғашқы нәтижелерін қамту керек. _{Төртінші сұрақ бойынша,}тұрғын үй құрылысы бағдарламасына оның жүзеге асуындағы кедергілер жөнінде талдап беру.

_{Әдебиеттер:Н-6,7,8,910,11..Қ– 4-10}
_{Семинар № 15}Қазіргі Қазақстанның әлеуметтік құрылымы.

_{Негізгі ұғымдар:} әлеуметтік құрылым,зейнет ақы қоры.

Жоспар:

_{Бірінші сұрақ бойынша,}елімізде қалыптасқан әлеуметтік құрылым.

_{Екінші сұрақ бойынша,}қазақ мемлекетінің әлеуметтік қорғау функциялары.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, елімізде қалыптасқан әлеуметтік құрылым жүйесі туралы айту. Екінші сұрақ бойынша, Қазақ мемлекетінің әлеуметтік қорғау функциялары олардың қызметтеріне тоқталу керек.
_{Әдебиеттер:Н-6,7,8,910,11..Қ– 4-10}
_{Ұ с ы н ы л а т ы н ә д е б и е т т е р:}
_{Н е г і з г і :}

_{Берденова К.А., Общая и экономическая история Казахстана. А.,”Экономика” 2000.}
_{Берденова А.К., Коробков Б.Т. и. др. Экономическая история Каахстана (с тестовыми заданиями). Алматы: “Экономика” 2001}
_{Виноградов В.А. Экономическая история России ХІХ – ХХ вв.: Современый взгляд.М., РОССПЕН 2001}
_{Экономикалық реформалар А., “Экономика” 1999}
_{Сәбден О. ХХІ ғ. қандай экономикамен кіреміз. А., 1997}
_{Мамыров Н.К. Проблемы развития экономики и образования в Казахстане. А., “Дәуір”1998}

7.Нұрғалиев Н.Қ. Қазақстан экономикасы. Алматы-1999

8.Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикалық 2030 жылдарға дейінгі ұзақ мерзімді даму стратегиясы. Алматы-1997

9. Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. Астана.,2010

10.Экономикалық реформалар А., “экономика” 1999

11.Сәбден О. ХХІ ғ. қандай экономикамен кіреміз. А., 1997

12.Мамыров Н.К. Проблемы развития и экономики и образования в Казахстане А., “Дәуір” 1998.

13. Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Төрт томдық, 1-том, Алматы, 1996.

14. Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық, II-том. Алматы, 1998.

15Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық, III-том.Алматы, 2002.
_{Қ о с ы м ш а :}

_{Акишев К.А. Курган Исык. Искуство саков Казахстана. М., 1978}
_{Ахинжанов С.М. Макарова О.А. Нурумов М.Н. К истории скотоводства и охоты в Казахстане. А., 1992}
_{Кузнецова Э.Ф. Тепловодская Т.М. Древняя металлургия и гончарство Центрального Казахстана. А., 1994}
_{Масанов Н.Е. Кочевая цивилизация казахов (основы жизнедеятельности номадного общества). – А.,-М., 1995}
_{Қозыбаев М.К. Абылхожин Ж.Б. Коллективизация в Казахстане: трагедия крестьянсива. А.,1993}
_{Қозыбаев М.К. Ақтандықтар ақиқаты. А., 1992}
_{Омарбеков Т.О. 20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті.А.,1997}
_{Мұхатов О.Х. Қазақстанда ірі байлардың мал-мүлкін тәркілеу мәселелері.(1940-1980 жж) // Отан №2/99 53-59 б.}
_{Байтіленов С. “Қазақстан ауылшаруашылығындағы тоқырау”. А., 99}
_{Қазақ қалай аштыққа ұшырады? (Қасіретті жылдар хаттары) А., 1991}

Лекция сабақтарының тақырыптары мен мазмұны
№1 лекция _{Қазақстанның экономикалық тарихы пәні}

Пәнге кіріспе.

Негізігі ұғымдар:пәнге кіріспе, экономикалық тарих, экономикалық аспект.

Жоспар:

1) Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні, оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны

2)_{Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері} пәнінің мақсатымен міндеттері

3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.

Мақсаты: Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні, оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орнымен таныстыру курстық пәннцң мақсатымен міндеттерін айқындау.
Мақсаты:Қазақстан орта ғасыр тарихы пәнінің мазмұнымен мақсат міндеттерімен таныстыру.

Лекция

1.Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикасының тарихы пәні, оның басқа да қоғамдық

ғылымдардың ортасындағы орны. Қазақстан экономикасының тарихынның кезеңдері: Бірінші кезең - бұдан 1,5 мыңжыл бұрынғы ғұн нәсілдері - түркілер - Ашина руының түркілері - Ордос алабынан ауған жүнді (жуан-жуан) тайпаларының ежелгі ақсүйек әулетінен тараған ұрпақгар. Осы үрдістер тоғысында тұңғыш Түркі қағанаты - Мәңгілік Ел бой көтереді. Бұл үшінші империя Байқалдан Каспийге дейінгі аймақты қамтыды.

Ұлы жібек жолы түркілер мемлекетінің экономикасының дамуына да оң ықпал етті.Халықаралық сауда ролін атқарды.

Екінші кезең. Бұдан 1300-1100 жылы бұрын түркі халықтарының рухани орталығы Шығыста, Орхон-Енисей өңірінде болды. Ежелгі қырғыз мемлекетінің ескерткіштері, Тоны көктің, Күлтегіннің руникалық жазулары Орхон-Енисейдің құлпытастарында таңбаланды. Түркі ұлттық рухының осынау тегеуріні X ғасырда "Манас" эпосында өзінің табиғи жалғасын тапты. Үшінші кезең. ХІІ-ХІҮ ғасырлар. Қазақтың ең алғашқы қасіреті Шыңғыс әулетінің шабуылынан басталды. Бұл жойқын күші бар сойқанды шабуыл ел экономикасының дамуын тежеді. Бұл кезенңің басыңда атақты Майқы би дүниеге келді. Ел аузындағы аңызға қарағаңда ол біздің тарихымыздағы билер институтының түп атасы.

Бар қазақтық басын біріктіруге жұмылған Майқы би әйгілі қазақ шежіренамасының негізін қалаушы болды.

Ел аузындағы аңыз бойынша халықтың санасына үш жүздің бас таңбаларын тасқа қашаған сол кісі екен дейді. Үйсіндердің нысаны – Ту, арғындардың нысаны – Көз, алшындардың нысаны – Найза содан қалса керек.Әр рудың таңбасы болды. Малдарына өз таңбаларын соғу арқылы танымал етіп отырды.

Бір ғажабы, қазақ халқының негізгі төрт мұраты дәл сол тұста тұжырымдалыпты. Олардың үшеуі үш жүзден жауынгерлік ұраны: Ұлы жүздікі – Бақтияр – бақыт, Орта жүздікі – Ақ жол – әділет, Кіші жүздікі –Алшын –От-ана болса, барлық қазақтардың ортақ ұраны – Алаш ұғымына біріккен.

Дәл осы кезенде халықтың әзі – Шыңғысхан әулетінің бұғауына іліккен еді. Халық руханияты сол заманның ең бір қуатты империялық идеологиясы – шыңғысшылдықтың ықпалына түседі. Шыңғысшылдық ақырына дейін түсінілмей қалған бір дін болып енді. Өйткені бұл тежеу білмес тегеурінді қара күш пен тентек мінезді дөрекі қайсарлық қана емес, Шыңғыс әулетінің ұлы империясының ұстынына тірек, ұстынына көрік болған рухтың революциясы еді.

Ол уақытқа дейін үстемдік еткен далалықтардың түркішілдігі, оғызшылдығы, ұрандары (жүздік және жалпы алаш), олардың бұрынғы шежіресі жаңа шежіренамаға тарихи тамырласа кірігіп кетті және ішінара халықтың зердесінен өшіп қадды.

Осы кезден бастап іс жүзінде тегі басқа ақсүйектердің екі тармағы – төрелер мен қожалар – түркілердің ру-тайпалық ақсүйектерінен биіктеу мәртебе алды да, оларды саяси және рухани биліктен ада қылды. Төрелер Шыңғыс әулетінің ұрпақтары, ал қожалар Мұхаммед пен оның үмбеттерінен тараған рухани биліктің иелері. Уақыт өте келе, бұл екі тармақ екілдерінің өздері де жергілікті халықпен кірігіп, олардың әдет-ғүрпын, дәстүрін қабылдап, қазақ халқының жалпы руханиятына сіңісіп кетті.

Төртінші кезең. XV-XVII ғасырлар. Алғаш қазақ хандығы құрылған кезең. Шамамен 1466 жылдардан бастап, жалпыхалықтық руханияттың табиғи дамуының негізі қаланды. Біріншіден, халық рухының ұшқыны ақындардың, сазгерлер мен айтқыш абыздардың жырларынан көрінді. Асан Қайғы, Шалкиіз, Бұқар жырау шығармаларында шынайы қазақ руханияты қалыптасып дамыды. "Қобыланды батыр", "Қамбар батыр" сияқты батырлар жырында, "Қозы-Көрпеш - Баян-сұлу", "Қыз-Жібек" және басқа дастандарға қазақтың ұлттық рухы тұп тамыр ретінде негізге алынды.

Екіншіден, нақ осы уақытта, Жәнібек пен Керей хандар Жетісуға көшіп келіп, ел басқара бастағаннан кейін, қазақ өзінің тарихи төл атымен атала басталды.

Үшіншіден, дәл осы тарихи дәуірде халықтың жауынгерлік рухы тағы бір тамаша оқиғадан көрініс табады. XVII ғасырдың бірінші жартысында үш жүздің үш ұлы биі –Төле би, Қазыбек би және Әйтеке би –Тәуке ханмен бірге "Жеті жарғы" атты тарихи қүжатты қабыддайды. Бұл киелі "жеті" санын нысан өткен киелі парыздан, қасиетті ережеден тұратын қазақ құқығының алғашқы кодексі еді.

Ел экономикасы осы кезеңдердің барлығында дәстүрлі көшпенді шаруашылық сипатында қалыптасып дамып отырды.

2.Қазақстан экономикасының тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері. Бүгінгі дүние әлемге, өркениетке, мемлекетке, ұлтқа, ұлысқа, ағайын-туысқа, қалысқа бөлінеді. Қазақ ұлты бірден жаратылған жоқ, оның бір неше мың жылдық өсу, даму динамикасы бар.

Тарихтың негізгі миссиясы – ұлттың руға, тайпаға, арыс ка жүзге белінуі үшін емес, оның тұтастығына, туыстығына ортак тілі, ортақ діні, ортақ ділі, ортақ Отаны, елі, жұрты барына талдау жасауға арналған. Ұлттық сананы қалыптастыру, өткеннен сабақ, ғибрат алу, болашаққа үмітпен қарау, зерделеу болады. XXI ғасырдың Қазақстан азаматы, өзін Қазақ мемлекетінің өкілімін деп санайтын адам қазақ ұлтының экономикасының тарихын білуге тиіс. Тарих уақытпен байланысты ұғым. Қай ғасырда, қай жылы, қандай оқиға болды? Оның халқымыз, үлтымыз үшін қандай мәні бар-осы бізге аса қажет. Бүгінгі танда ұлттың тарихын білу керек дегенде, ең алдымен мемлекетіміздің, ұлтымыздың қалай қалыптасқандығын тануымыз керек. Сонымен әр Қазақстан азаматының ұлттық сезімін өзінің сол ұлттың мемлекеттің өкілі екендігін біддіруге байланысты ұлттың тарихын білу, әрине, үлкен шаруа. Егер XXI ғасырдың азаматы ұлтының өткенін білсе, ұлттың қалай қалыптасып, қанша қан төгіп, өзінің жерін, елін, ұлттық дәстүрін сақтап қалғанын білсе, ол адам, ол азамат өзінің үлтқа деген ішкі сезімін одан әрі күшейте түседі. Ұлттың экономикасының тарихын білу керек деген сөзді өзіме жақындатып пайдалансам - өзімді-өзім тану деген соз. Кімде-кім өзін сол ұлттың өкілімін деп таныса, санаса, сондай сезімді қалыптастырғысы келсе, онда сол ұлттың тарихы арқылы адам өзін-өзі тану керек.

Яғни, тарихтың ішінде жүрген бір бөлшегі екенін сезіну қажет. Сонда ғана ол өзінің үясын тапқан қүс сияқты, өзінің жерінде, елінде, өзіне тән үлкен тарихи, қоғамдық ортада жүргенін сезінеді. Сонда ғана адам өзін толық қанды адаммын деп санай алады. Ал енді қай үлттың окілі екенін білмей, айдалада лағып жүрген, қайда барарын білмей адасып қалған адам ешуақытта ешкімге жақсылық әкелмейді.

Сонымен, үлтыңның тарихын білу арқылы өзіңнің ор-нынды, ортанды біліп, өзіңді-өзің тани алатындай жағдайға келгенде гана толық қанды XXI ғасырдың азаматы бола аласың. Сондықтан Қазақ тарихын білу барлық азаматтарға шарт.

Егер ұлттық сезім болмаса онда үлттың халі мүшкіл болады, ұлттың тілі де, діні де, дәстүрі де – барлығы құр әншейін жасанды нәрсеге айналып кетуі мүмкін. Ал ондай ұлт кез келген басқа үлттың жетегінде кете беретіндігі даусыз. Ұлттың өзінің нық, өз аяғынан тұратындай, өзін-өзі танып, өзін-өзі сыйлайтындай дәрежеге келуі ұлттық сезімнің пайда болуына байланысты.

Ал ондай сезімді тудыратын нәрселер – өзін-өзі тану, жақсылап тану, жақсы жағынан тану.

жүктеу 2,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9