72
73
Қарсылықты
салалас
Қарсылықты
бағыныңқы
сабақтас
Құрамындағы
жай сөйлемдері
біріне-бірі
қарама-қарсы
мағынада
айтылған
салаластың түрін
қарсылықты
салалас деп
атаймыз.
жоқ Мысалы:
Ән басылып
қалды,бірақ
көпшілік әлі
тараған.
Басыңқыдағы
іске бағыныңқыда
айтылған іс немесе
басыңқыдағы іс
бағыныңқыдағы
іске қарама-қарсы
мағынада айтылса,
ондай сабақтастың
түрін қарсылықты
бағыныңқы
сабақтас деп
атаймыз.
Мысалы: Құр
әдеппен жымиғаны
болмаса, Абай
оның сөзін
аңғарған жоқ.
Практикасы.
«Қолдану»
(Оқулықта берілген
жаттығу бойынша
жұмыс жасау)
(«Басбармақ»
арқылы бағалау)
Қарсылықты салаластарды төмендегі
үлгі бойынша қарсылықты сабақтас
құрмаласқа айналдырып жазыңдар.
Үлгі:
Қарсылықты
салалас
Қарсылықты
бағыныңқы
сабақтас
Қазір бөгелген
түйіні, қалаған
тұжырым осы
еді, бірақ оны
балаларға айтудың
да, айтпаудың да
орайын таппады.
Қазір бөгелген
түйіні, қалаған
тұжырым осы
болғанмен, оны
балаларға айтудың
да, айтпаудың да
орайын таппады.
Күтілетін
нәтижелер:
Топтық, диалогтік жұмыс арқылы білім
алмасып, оқушылар бір-бірінен үлгі алады,
нені қалай оқу керектігіне өзіндік тиімділігі
артады, диалогтік қарым-қатынаста тыңдау
және сөйлеу әдебіне көңіл аударады,
дарынды оқушыны үлгі етеді, өз бетінше
ізденіп, білім алуға, оқуға талпынады.
Сабақтың түрі
Жаңа білімді меңгерту.
Іс-әрекеттің түрі,
уақыты:
мұғалімнің іс -
әрекеті
оқушылардың іс-
әрекеті
І. Кіріспе бөлім.
Оқушыларды
түгелдеу.
2. Серпіліс.
Оқу тапсырмалары
Теориясы. «Білу»
(Кім?Не?Қашан?
Қайда? Не
істеді?)
Қарсылықты бағыныңқы сабақтас
дегеніміз не?
Қарсылықты бағыныңқылар қандай
сұрақтарға жауап береді?
Қарсылықты бағыныңқының
баяндауыштары қалай жасалады?
Теориясы.
«Түсіну»
(Неге? Неліктен?
Не үшін?)
(өзара бағалау)
Кесте арқылы қарсылықты салалас пен
қарсылықты бағыныңқы сабақтасқа мысал
келтіре отырып түсіндір.
74
75
Ағаштың арасына кіре, өкпек желден құтылдым,
сонда да тоңған денемнің түршігуі басыла
қоймады.
Ауылда, Баянда мектеп көргені,бірақ ресми түрде
мектеп бітірмеген.Урядник бірдеме деп жатты,-
оны Асқар тыңдаған жоқ. Бас болмақ оңай,
бірақ бастамақ қиын. Көктем келді, дегенмен күн
жылына қоймады.
Теориясы.
«Талдау»
(Салыстыр,
айырмашы-
лығы неде?)
«Светофор»
бағалауы.
Венн диаграммасы арқылы қарсылықты салалас
пен қарсылықты бағыныңқы сабақтастың
ерекшелігі мен ұқсастығын көрсет.
Қарсылықты
салалас
Ортақ
белгісі
Қарсылықты
бағыныңқы
сабақтас
1. Салалас
құрмалас
сөйлемнің түрі.
Жай
сөйлемдерінің
мағыналары
бір-біріне
қарама-қарсы
болып келеді.
2. Баяндауыш-
тары
тиянақты,
жалғаулық
шылаулар
арқылы
байланысады
.
1.Екеуі де
құрмалас сөйлем.
2.Құрамында екі
немесе бірнеше
жай сөйлем
болады.
3. Екеуі де
күрделі ойды
білдіреді.
1. Сабақтас
құрмалас
сөйлемнің
түрі.
2. Бағының-
қысы
басыңқы
сөйлеміне
қарама-қарсы
болып келеді.
3. Бірі
екіншісіне
сабақтаса
байланысады.
4.Бағыныңқы,
басыңқы
сыңары
болады.
Теориясы.
«Жинақтау»
(Алынған ақпарат
негізінде қорытынды
жасау, жүйелеу)
(Мұғалімнің
бағалауы)
Бағыныңқы сөйлемдерінің
ыңғайына қарай басыңқы сөйлем
ойлап, қарсылықты бағыныңқы
сабақтас жасаңдар.
Тау көз ұшында көрінгенмен, .... .
Барып құлақ салсақ та, .... .
Жарысқа түспегені болмаса,.... .
Күн райының қабағы түйіле
түскеніне қарамастан, ... .
Тайбурыл асау болғанмен, ... .
Практикасы.
«Бағалау»
(Сен қалай
ойлайсың? Не істер
едің? Өз ойыңыз?)
Қарсылықты бағыныңқы
сабақтасты қатыстырып, «Менің
сүйікті әдеби шығармам» атты
тақырыпта ойтолғау жазыңдар.
ІІІ.Қорытынды
бөлім.
1. Сергіту сәті.
2. Рефлексия.
«Екі жұлдыз, бір тілек»
Ресурс.
Қазақ тілі.-А., Мектеп, 2013.184-б.
76
77
А.ХАВДРАШ,
Белояр негізгі мектебі.
Ақмола облысы,
Аршалы ауданы,
Белояр ауылы.
МЕНІҢ МЕКТЕБІМ
Сабақтың түрі: зерттеу сабағы.
Қолданатын тәсілдер: танысу, зерттеу, оқу, талдау,
тапсырма орындату, сөздік қайталау.
Пәнаралық байланыс: орыс тілі пәнімен.
Сабақтың мақсат-міндеттері:
1. Білімділік: тақырып бойынша баланың тілдік
білімі мен сөздік қорын, тіл тазалығын арттыру.
2. Дамытушылық: баланың сөздік қорын, тіл
тазалығын, ой еркіндігі мен сөз еркіндігін жүйелі
түрде дамыту.
3. Тәрбиелік: «Ұяда не көрсең – ұшқанда соны
ілесің» мақалы арқылы баланы сапалы білім алуға,
мәнді де нәрлі тәрбие алуға тәрбиелеймін.
I. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен амандасу
кезеңі.
2. Кезекшіні анықтап, ай-күні, аптаның қай күні,
ауа-райы, сыныпта кім жоғын анықтау.
II. Үй тапсырмасын тексеріп, нәтиже түю: 136-бет,
5-тапсырма. Жазбаша түрде сөйлемді аяқтау.
III. Зерттеу сабағының өтілу барысы:
а) 137-беттегі сурет арқылы тақырыппен
танысу:(Мектептің суреті берілген)
1. Бұл не ?
2. Мектеп қандай?
3. Мектеп неше қабатты?
4. Мектеп ауласында нелер бар?
б) Талдау: 1. Сұрақ-жауап бөлімі:
- Балалар, біздің мектеп қандай?
- Біздің мектеп неше қабатты?
- Мектеп ауласында нелер бар?
- Мектептің іші қандай?
- Терезелерде нелер бар?
- Мектебімізде қандай кабинеттер бар?
2. «Салыстыр» (Тақтаның екі жағында «үлкен»,
«кішкентай» - деген жазуға оқушылар зат есімді
сөздерді бөліп жазуы тиіс.)
Мектеп, сынып, кітап, кілт, бала, адам, қалам, қала,
асық, бақша, күн, ай, есік, іні, қарындаш, қарындас,
мұхит, көл.
V. Кезекпен берілген мәтінді оқып, аударма жасату.
1. 5-тапсырма: Мынау-мектеп. Менің мектебім
үлкен. Мектепте сыныптар, кітапхана, асхана,
спортзал, бассейн бар. Асхана бірінші қабатта.
Кітапхана екінші қабатта.
2. 6-тапсырма:
- Сынып деген сөзде неше буын бар?
- Екі буын бар.
- Қандай?
- Сы –нып.
- Бірінші буын қандай?
- Бірінші буын – жуан буын.
- Екінші буын қандай?
- Екінші буын – жуан буын.
