«Қазақ тілі мен әдебиеті» және «Ұлағат» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ай сайын шығатын Республикалық

128

129

Жас маманға жәрдем

Фарида РЫСҚАЛИЕВА,

Ыбырай Алтынсарин атындағы 

жалпы орта білім беретін 

мектептің мұғалімі.

Батыс Қазақстан облысы,

Теректі ауданы,

Шағатай ауылы.

ҚОСАРЛАМА ҚОС СӨЗДЕР

Сабақтың  мақсаты:  1)  қосарлама  қос  сөздердің 

қайталама  қос  сөздерден  айырмашылығын,  жасалу  жолын 

меңгерту; 2) оқушылардың танымдық деңгейін көтеру, ойлау 

қабілетін арттыру, шығармашылық қабілеттерін шыңдау; 3) 

оқушыларды тапқырлыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

Түрі:  жаңа  сабақ.  Әдісі:  ой  қозғау,  тірек  сызба, 

семантикалық  карта,  Венн  диаграммасы,  кері  парақ. 

Пәнаралық байланыс: музыка, сурет, әдебиет. Көрнекілік: 

слайд бойынша тірек сызбалар.

Сабақ барысы.

Қызығушылығын ояту. 

Ой қозғау әдісі арқылы үй тапсырмасын қорытындылау.

Қайталама қос сөздердің жасалуы                                                            

                                                           

     

Мағынаны тану

                                                                                                             

 

                                                   

Семантикалық карта (5 минут)

Қос сөздер

Сыңар-

лары

сино-

нимдес

Сыңар-

лары

анто-

нимдес

Бір 

сыңары

мағы-

насыз

Екі 

сыңары 

да 

мағы-

насыз

Сыңар-

лары 

әр түрлі 

сөздер

Алпыс-

жетпіс

+

Тату-тәтті

+

Құда-жегжат +

Ел-жұрт

+

Ағайын-

туған

+

Сый-құрмет

+

Апақ-сапақ

+

Апай-топай

+

Апыл-ғұпыл

+

Әуре-сарсаң

+

 

 

Қосарлама 

қос сөздер 

 

Күш-қуат, құрбы-

құрдас,ар-ұят, 

аман-сау, үлгі-

өнеге 

/сыңарлары 

синонимдес/ 

 

Ұзын-

қысқа,жақын-

алыс, кәрі-жас, 

ертелі-кеш,ескі-

жаңа 

/сыңарлары 

антонимдес/ 

 

 

Ғылыми-

көпшілік, саяси-

әлеуметтік, этно-

мәдени 

/сыңарлары әр 

түрлі сөздер/ 

 

Арық-тұрық, 

бала-шаға, емін-

еркін, жүн-жұрқа, 

киім-кешек 

/бір сыңары 

мағынасыз/ 

 

Анда-санда,ығы-

жығы, қым-қуыт, 

әңкі- тәңкі, ту-

талақай 

/екі сыңары да 

мағынасыз/ 

130

131

Әлек-шәлек

+

Алақ-жұлақ

+

Аралас-

құралас

+

Аңғал-

саңғал

+

Оқта-

текте

+

Қант-

шай

+

Сегіз-

тоғыз

+

Келін-

кепшік

+

«Сүйікті мектебім» (эссе жазу).

Тірек  сөздер:  сыңғыр-сыңғыр,  қаз-қатар,топ-топ,  емін-

еркін, тап-таза, күш-жігер, ілім-білім, т.б. 

Жаттығу жұмыстары (оқулықтан орындайды).

Диаграмма

 

Кері парақ /сабақта не өткенін еске түсіріп жазу/.

Гүлаям ЖАНХОЖАЕВА,

Шымкент қаласындағы

№75 мектеп-гимназияның 

мұғалімі.

ТІЛ ДАМЫТУ: «ОТБАСЫ 

БЕРЕКЕСІ»

(4-сынып)

Сабақтың  мақсаты:  білімділік  –  оқушыларға  отбасы 

берекесінде  өмір  сүру  баға  жетпес  екенін  түсіндіру; 

дамытушылық – оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту, 

өз  бетімен  жұмыс  істеуге  машықтандыру;  тәрбиелік  – 

отбасындағы  әке  мен  ананың,  баланың  рөлін  айқындау, 

ата-ананы сыйлауға, қадірлеуге, татулыққа тәрбиелеу. Түрі: 

тіл  дамыту  сабағы.  Әдісі:  сұрақ-жауап,  түсіндіру,  оқыту, 

сөздерді  талдау.  Көрнекілік:  слайдтар,  мақал-мәтелдер, 

интерактивті тақта.

Сабақтың барысы.

I. Ұйымдастыру.

Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Түгелдеу. Сабақ 

мақсатын түсіндіру. 

II. үй тапсырмасын сұрау.

Суретпен жұмыс.

Суретте  жылдың  қай  мезгілі  бейнеленген?  Балалар  не 

істеп жүр? Ата ше?

Ойтолғаныс.

Отбасында  адам  бойындағы  асыл  қасиеттер  жарқырай 

көрініп  қалыптасады.  Отанға  деген  ыстық  сезім 

жақындарына,  туған-туысқандарына  деген  сүйіспенші-

ліктен басталады.

 

Қайталама қос 

сөздер 

Түбір сөздер  

қайталануы және 

қосымша жалғану 

арқылы жасалады. 

Ұқсастығы 

Екеуі де қос 

сөздер 

Қосарлама қос 

сөздер 

Екі түбір 

қосарланып және 

қосымша жалғану 

арқылы жасалады. 

132

133

Балаға  сіңірген  ата-ана  еңбегін  бала  өмір  бойы  ақтап  

бола алмайды.

Адамның жеке басының алғашқы қалыптасуы отбасынан 

басталады.  Оның  ержетіп  өсуі,  бойындағы  алғашқы 

адамгершілік  белгілері  отбасында  орнығады.  Сондықтан 

да туған үйдің жылуы оның көкірегінде көп жылдар бойы 

сақталып, мәңгі есінде жүреді. 

Отбасы  –  бала  тәрбиесінің  ең  алғашқы  ұжымы.  Отба-

сының  басты  қазығы,  алтын  тіреу  діңгегі  –  бала.  Баланың 

тәрбиелі  болып  өсуіне  берекелі  отбасының  әсері  мол.                                                                                                                          

Отбасы  –  баланың  мамандықты  еркін  және  саналы 

таңдауына  ықпал  жасаушы.  Отбасы  –  өзінің  ұрпағын 

болашақ отбасылық өмірге дайындаушы. 

III. Жаңа сабақ:

1. Отбасы дегеніміз не?

2. Отбасындағы бауырмалдық дегеніміз не?

3. Ата-анасын сыйлай білу дегеніміз не?

4. Отбасына кімдер жатады?

5. Отбасы қанша адамнан құралады?

6. Ең сүйікті адамың кім? 

«Топтастыру» стратегиясы.

IV. Кеспе қағазбен жұмыс.

Кеспе  қағазға  отбасы  мүшелері  жазылады,  сөйлем 

құрастыру.

V. Сөзжұмбақ:

1. Түйенің төлі.

2. Жылқыда не жоқ?

3. Төле, Қазыбек, Әйтеке.

4. Дастарханға ризашылық 

    білдіретін тілек.

5. Сырт-сырт соғады, 

    уақыт озады.

6. Жыл басы.

VI. Сергіту.

• Кәне, сапты түзейік,

• Тіземізді бүгейік.

• Ыршып алға түсейік,

• Ыршып артқа түсейік.

• Көбелекше ұшамыз,

  Отырамыз, тұрамыз.

  Сергітуге мың алғыс!

VII. Топпен жұмыс.

1-топ.

 

            

Отбасы 

            

Ана  

            

Әке  

            

Қарындас  

            Іні  

            

Әпке  

            

Аға  

            

Апа  

            

Ата  

                      

 

О   

 

 

 

т   

 

 

 

б   

 

 

а   

 

 

 

с   

 

 

 

 

ы   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

Отбас 

берекесі 

 Сүйіс-

пеншілік  

Жауап-

кершілік 

Ынтымақ-

тастық  

Адам-

гершілік 

Еңбек- 

сүйгіш