«Қазақ тілі мен әдебиеті» және «Ұлағат» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ай сайын шығатын Республикалық

112
Гүлнар СЛАНОВА,
Атырау облысының 
Қызылқоға ауданындағы
«Қарабау» орта мектебінің мұғалімі.
ЕСІМДІКТЕН ӨТКЕНДІ   
ҚАЙТАЛАУ
(7-сынып)
Сабақтың  мақсаты:  білімділігі –  есімдіктен   өткенді
пысықтау, жинақтау; тәрбиелігі – баланың қызығушылығын 
арттыра  отырып  адамгершілік  тәрбиесін  беру;  дамы-
тушылығы  –  шығармашылықпен  жұмыс  істеуге  ықпал 
жасау. 
Түрі:  аралас  сабақ.  Әдісі:  сұрақ-жауап.  Көрнекілігі: 
«Табиғат»  көрінісіне  арналған  плакаттар,  үлестірмелі 
кәртішкелер, балық, аңдар, т.б. суреттері.
Сабақтың жүрісі.
Ұйымдастыру.
Үй  тапсырмасын тексеру.
Жаңа сабақ.
Кейбіреулер 
біздің 
«Қызыл 
кітапқа» 
енген 
балықтарымызды  қүртуда.  Балықтары  ауға  түсіп  қалған 
екен. Соларды өз мекеніне жіберіп құтқаруымыз керек.
№1. Есімдік деген не? Олардың түрлену жолдары.
№2. Өздері сөзіне сатылай кешенді талдау жаса. 
№3. Сіздер сөзіне математикалык талдау жаса.
Мына  андар  кейбір  адамдардың  әрекетінен  кейін 
орманнан  безіп  кеткен  екен.  Оларды  орманына  жіберуіміз 
керек.
1. Етікші аспабының бірімен ұқсас есімдік. 
2. Басқаның бәрін өзі сұрайды, өзінен ешкім сұрамайды.

113
   
   
 
3. Көпшіл және көңілшек,
    Ештемені бөліп жармайды.
    Көпшілік ұғым беріп,
    Көпшілікті қармайды.
4. Құрамындағы сөздің көбін көршісінен сұрап алыпты,
Алдына бір буын қосыпты да, есімдіктің бір түрі болып 
тұра қалыпты
Қазіргі 
табиғаттың  түрлі  құбылыстарына  байла-
нысты тұрғьн үйлер құлап, халық кей жерлерде баспанасыз 
қалуда.  Сол  үшін  үй  тұрғызуымыз  керек.  Ол  үшін  газет-
жұрналымыздың кеңесіне құлақ түрелік.
1. Атырау жариялар әділетін, 
    Оқыған оқырмандар бас иетін. 
    Есімдік қандай түрге бөлінеді, 
    Ал, көрсет біліміңнің касиетін.
2. «Жас алаш» алсаң егерде, 
     Білімің толар кемерге. 
     Сөзжұмбақты шешсең егер, 
     Сөз табының бірі болар.
Қорытындылау.
1. Жіктеу есімдігі.
2. Сілтеу есімдігі.
3. Сұрау есімдігі.
4. Өздік есімдігі.
5. Белгісіздік есімдігі.
6. Болымсыздық есімдігі.
7. Жалпылау есімдігі.
                                              
                                                                                                                                 
   
Е 
 
 
 С 
 
 I 
 
 
 
 
 
 М 
 
 
 
 
 
 Д 
 
 
 
 
 
 I 
 
 
 
 
 
 К 
 
 
 
    

114
Айнұр ӘЛШЕРІ, 
қазақ тілі мен әдебиеті 
пәнінің мұғалімі.
Оңтүстік Қазақстан облысы,
Отырар ауданы.
СӘКЕН СЕЙФУЛЛИН 
ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ
Сабақтың мақсаты: а) Сәкен шығармашылығын талдау 
арқылы  оқушылардың  шығармашылығын  тиянақтау;  ә)  өз 
ойларын қорытып, тұжырым жасай білу дағдысына үйрету, 
түсініктерді  дәйек  сөздермен    дәлелдеуге  жаттықтыру,  ой 
жиілігін,  сөйлеу  шеберлігін  дамыту;  б)  өміртануға,  үлкен 
арманға, эстетикалық идеяға тәрбиелеу.
Түрі:  дәстүрлі  емес.  Типі:  білімді  бекіту.  Әдіс-тәсілі: 
топтық, жұптық, жеке, сын тұрғысынан ойлау стратегиялары. 
Көрнекілігі:  жазушы  портреті,  суреттер,  ақпараттық 
құрылғылар, таратпа материалдар. Пәнаралық байланыс: 
тарих, саз, информатика.
Сабақтың барысы. 
Ұйымдастыру.
Біз  өткен  сабақта  Сәкен  Сейфуллиннің  өмір  жолы, 
шығармашылығымен толық танысқанбыз. Бүгінгі сабағымыз 
Сәкен  шығармашылығын  талдап  қорытындылауға  арнала-
ды.  Бұл  сіздердің  тараптарыңыздан  тапқырлық,  жүйріктік, 
білгірлікті қажет етеді. 
«Бұрын атым тұлпар еді бәйге көк, 
Енді, міне, пойыз болды, тұлпар жоқ»,- дегеніндей, қазір 
мына  пойыз  вагондарындағы  тапсырмаларды  орындап, 
Сәкен  Сейфуллин  шығармашылығын  әбден  терең  талдап, 
өзіміздің білім деңгейімізді байқатамыз.

115
І  аялдама  –  «Таныстыру».  Әр  топ  өз  тобының  атын 
таныстырады.
ІІ  аялдама  –  «Өткен  күндер».  «Сөздер  сөйлейді» 
стратегиясы бойынша әр топқа тапсырма беріледі. 
1)  Ағадыр  1894.  2)  Сәкен,  студент  оқытушы.  3)  Вагон.     
4) Өлең оқу.
ІІІ аялдама – «Дауылды ақын».
1-тапсырма. Екі түрлі түсініктеме күнделігі.
                       Жеке, топпен, жұппен жұмыс істейді.
Көкпеңбек шың басынан мұнар кетпес,
Басына шықсаң-дағы оғың жетпес.
Бір жұтсаң Көкшетаудың жұпарынан 
Өлгенше көкірегіңнен құмар кетпес.
               ***************
Сары алтын Көкшетаудың ерте кеші. 
Тау мен күн сүйіскендей еркелесіп.
Суретті шежіресі өткен күннің,
Сілекей ағызады ертегісі.
2-тапсырма. Венн диаграммасы. 
Сәкеннің «Көкшетау» поэмасы мен Мағжанның «Батыр 
Баян» поэмасын салыстыру.
3-тапсырма.  Терминдер  арқылы  болжау.  Өлең  жолда-
рынан троптың түрлерін табу. 
Арқада бір жер бар еді,
Жібек самал саясы.
Саяда бір көл бар еді,
Сырлы кесе аясы.
        *********
Маржан құмы, күміс суы,
Көл еді кең айнадай.
Көлдің басы ертелі-кеш
Мың құбылған ән еді.