«Қазақ тілі мен әдебиеті» және «Ұлағат» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ай сайын шығатын Республикалық

125
А.БЕЙСЕНБАЕВА,
Астана қаласындағы 
№8 орта мектептің мұғалімі.
ҚАДЫР МЫРЗА ӘЛИ.                  
«КӘРІ ҚЫРАН»
(7-сынып)
Сабақтың  мақсаты:    1)  жазушының  өмірінен  мәлімет 
беру,  өлеңнің  көркемдік  мазмұнын  ашу,  бүркіттің  өзіндік 
қасиеттерін  таныту;  2)  оқушылардың  еркін,  тиянақты, 
білімді  сөйлеуін,  сын  тұрғысынан  ойлау  қабілеттерін 
дамыту; 3) оқушыларды қыран құстың бойындағы тектілік 
қасиеттерден үлгі алуға тәрбиелеу.
Түрі:  аралас  сабақ.  Әдісі:  баяндау,  талдау,  салыстыру, 
сындық  ойлау,  деңгейлік  тапсырма.  Көрнекілігі:  сурет, 
кітаптар,  сызба,  кеспе  қағаздар,  жұрнал,  қосымша 
әдебиеттер.  
Сабақтың барысы.
І. Ұйымдастыру. Оқушылардың сабаққа дайындығы мен 
қатысын тексеру.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.
Қалихан Ысқақ. «Қоңыр күз еді».
1. Кесте бойынша кейіпкерлерге қысқаша сипаттама беру.
Қасым мен беймәлім автордың кездесе алмау себебі не? 
Шығармадағы күз сипатының сыры неде?
Кейіпкерлерді талдау кестесі
Кейіпкер 
Негізгі 
(басты) 
кейіпкер
Орталық 
кейіпкер 
Қосымша 
(көмекші) 
кейіпкер
Ұнамды 
кейіпкер
Ұнамсыз 
кейіпкер
Қасым 
Алматай 

126
Жарық 
жұлдыз 
(Қомшабай)
Алтын
Қаламтай 
Маймұрын)
Бүкір 
ІІІ. Үй тапсырмасын жүйелеу, қорытындылау.
ІV. Жаңа сабақ.
Қадыр Мырза Әли. «Кәрі қыран» өлеңі.
Кіріспе сөз.
а) Ақын өмірінен қысқаша мәлімет беру.
ә) Оқушыларды Зейнолла Қабдолов сөзімен таныстыру.
2. Оқушылардың қызығушылығын ояту.
Не  білеміз?  «Қыран»  сөзінің  мәні,  қыран  туралы 
білімдерін байқау.
3. Мұғалімнің сөзі. Қыран туралы мәлімет.
Қыран туралы халықтық ұғым (тотемдік сипаты)
Қыран – бәйтерек – адам болмысы
Мұхтар Шахановтың «Қыран тағдыры», «Барселона әуе-
жайындағы сұңқарлар» өлеңдерімен таныстыру.
4. Мағынаны тану.
«Кәрі қыран» өлеңін мәнерлеп оқу, мазмұнын түсіндіру, 
өлеңдегі қыран бейнесін ашу.
Деңгейлік тапсырмалар (Оқулықпен жұмыс)
□ ○ Венн диаграммасы (қасиет)
                                        
 
                                          Қыран
 
 

127
   
   
 
◊  Венн диаграммасы (қимыл-әрекет)
                                      Кәрі қыран
☼  Еркін жазу стратегиясы
Қыранша өмір сүргенің –
Қандай бақыт!
Қандай бақыт –
Қыранша өле білген!
Өлең  жолдары  бойынша  өз  ойы  мен  пікірін  жазу. 
Оқушылардың тапсырмасын тексеру, жауаптарын тыңдау.
5.  Не  білдік?  «Не  білдім,  қандай  тағылым  алдым?» 
тапсырмасын жазбаша орындау, жауаптарын тыңдау. 
6. Зерттеу. 
а) Өлеңді баллада жанрына жатқызуға бола ма? 
ә) Соңғы шумақта қандай тұспал бар?
7. Мұғалімнің сөзі.
Қыран жайлы мақалдарға талдау. Бәйтерек. Көк байрақ.
8. Қорытынды. «Бес жолды өлең».
V. Бағалау. Не білгім келеді? Оқушы ойы.
VІ.  Үйге  тапсырма.  1.  Өлеңді  мәнерлеп  оқу,  ұнаған 
шумақтарын  жаттау.  2.  «Қырандай  қалықтау  –  арманым» 
тақырыбына шығарма жазу. 3. Қыран, оның түрлері туралы 
мәліметтер жинау, сурет салу, өлең жазу.
 

128
Жаңылқан ИМАНҒОЖАҚЫЗЫ,
Стамшал Аманбайұлы атындағы
 орта мектептің мұғалімі.
Алматы облысы,
Панфилов ауданы,
Ынталы ауылы.
ЖҮСІПБЕКТІң ӨМІРІ МЕН 
ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ
(9-сынып)
Сабақтың  мақсаты:  а)  оқушыларға  Жүсіпбек 
Аймауытовтың  өмірі  мен  шығармашылығы  туралы 
мағлұмат  беру,  өнегелі  өмірімен  таныстыру;  ә)  оқыған, 
білгендері  арқылы  ойларын  қорытындылауға  талпындыру, 
ізденуге,  дәлелді  мысалдар  арқылы  сауатты  сөйлеуге, 
шығармашылыққа  баулу,  танымдық  қабілеттерін  арттыру, 
қосымша  тың  деректер  арқылы  оқушының  дүниетанымын 
кеңейту;  б)  елжандылыққа,  адамгершілікке,  ұқыптылыққа 
тәрбиелеу.
Түрі: дәріс сабақ. Типі: жүйелеу. Әдісі: баяндау, іздену, 
түсіндіру, көрнекілік, сұрақ-жауап. Пәнаралық байланыс: 
тарих,  география,  театр  өнері,  музыка.  Көрнекілік: 
Қазақстанның  географиялық  картасы,  «Ұлтын  сүйген 
ұлылар»,  «Жазықсыз  жаланың  құрбандары»  плакат-көрме, 
портреттер, баспасөз материалдары.
Сабақтың жүрісі.
1. Ұйымдастыру.
2. Зерделеу стратегиясы.
а) XX ғ. басында баспасөз, ағарту жүйесі қалай дамыды? 
ә) Қандай медреселер ашылды? б) Ахмет Риза медресесінде 
кім оқыды? Медресе қай жерде орналасты? в) «Таныстыру» 
өлеңі жайлы не білесіңдер?

129
3. Іздену стратегиясы (Жаңа сабақ).
XX ғ. басындағы тарихи жағдай.
Жазықсыз жаланың құрбандары.
Ұлтын сүйген ұлылар.
Жүсіпбек  Аймауытов  –  ұлтын  сүйген  ұлылардың  бірі. 
Ол  1889  жылы  Павлодар  облысының  Баянауыл  ауданында 
дүниеге келген.
Жүсіпбектің бір қыры
1. Баянауыл – 1907 ж. орыс мектебі.
2. Кереку – 1911 ж. 2-сынып орыс-қазақ мектебі.
3. Семей – 1914-1919 ж. мұғалімдер семинариясы.
4. 1929 ж. Жүсіпбек ұсталып айыпталды.
5.  Балалары  Бектұр,  Жанақ,  Қырғызстандағы  Ново-
павловка селосында тұрған.
6.  Жанақтың  қыздары  Валентина,  Надежда  Мәскеуде, 
ұлы Шурик Ленинградта тұрған.
7.  Жүсіпбектің  кіші  қызы  Муза  Юрьевна  Сахно 
«Ақтөберентген» бірлестігінде істеген.
 
Ағаш шебері 
 
Кәсіби  
Ер шабу 
Темір ұста 
Домбырамен ән салу 
Домбыра жасау